Opracowane zagadnienia z wprowadzenia do pedagogiki WSP TWP

1. Geneza i etymologia pojęcia pedagogika.

Pedagogika- to nauka o umiejętności porozumiewania się między nauczycielem a wychowankiem, uczniem.

Pedagogika bada zjawiska wychowawcze, w kontekście procesów społecznych i przy uwzględnieniu jednostkowych procesów psychicznych. Ukazuje ona istotę wychowania: bios, etos, agos, los oraz miejsce aktywności jednostki.

Pedagogika powstała z filozofii i jako nauka wyodrębniła się w II połowie XIX wieku.
Do XIX w. Pedagogika nie istniała.
Dorobek pedagogiki do XIX wieku to przede wszystkim praktyka dotycząca wychowania. Pedagogika wywodzi się z tradycji greckorzymskiej.

Nazwa pedagogika lub pedagogia pochodzi z języka greckiego i oznacza czynność wychowywania dzieci (gr. Pais – chłopiec, dziecko,: ago – prowadzę). Pierwotnie pedagogika nie miała charakteru nauki.

PEDAGOGIKA- nauka o wychowaniu- transmisja kulturowa

Słowo pedagogika wywodzi się z j. greckiego:
Paidos- dziecko, chłopiec
Ago- prowadzę
Pedagog- ten, który prowadził chłopca (niewolnik w starożytnym Rzymie i Grecji, prowadzący chłopca na zajęcia)

2. Paidea, paidagogos, paidagogija – wyjaśnij pojęcia i ich znaczenie.

Paidea- wprowadzone pojęcie przez Sofistów VI-V wiek p.n.e. Oznaczało wykształcenie w zakresie gramatyki, retoryki i dialektyki.

Paidagogos- co oznacza niewolnika w Grecji starożytnej. Jego zadaniem było odprowadzanie chłopców wolnych obywateli greckich na miejsce ćwiczeń fizycznych, zwane palestrą. Paidagogos etymologicznie oznacza prowadzący chłopca początkowo właśnie fizycznie, a potem już prowadzący go moralnie i duchowo. Wysoko wykształcony niewolnik, który doprowadzał chłopców z bogatych rodzin do miejsca ćwiczeń fizycznych- palestry. Musiał posiadać tzn. pedagogikę, czyli czy posiada techniczne umiejętności pedagogiki.

Paidagogija- Ogół zabiegów wychowawczych związanych z zachowaniem chłopca- na wolnego obywatela. Początkowo pedagogija odnosiła się do strefy fizycznej. Chłopcy ćwiczyli pentatlon (rzut dyskiem, oszczepem, mocowanie, biegi, itp.)

3. Pierwszy system pedagogiczny i jego znaczenie.

Jan Fryderyk Herbart
Niemiecki filozof, psycholog, pedagog. Urodził się w 1776r. W Oldenburgu. Stworzył pedagogikę naukową, ponieważ pierwszy oderwał pedagogikę od psychologii.
Usystematyzował ją i oparł na dwóch naukach pomocniczych (etyce –cele i psychologii- środki do osiągnięcia celów)

Etyka zdaniem Herberta wyznacza i uzasadnia cele wychowania. Psychologia zaś środki wiodące ku temu celowi.

Herbartowski system wychowania:
Powiązany był zarówno z etyką jak i psychologią, a wszystkie swoje spostrzeżenia pedagog opierał na refleksji nad swoimi wcześniejszymi, różnorodnymi dydaktycznymi doświadczeniami.

Herbart wyróżnił cztery etapy, które zmierzają do osiągnięcia cnoty, czyli siły moralnej charakteru czyli:
• Znajomość sądów moralnych
• Pojawienie się „etycznego ciepła” emocji
• Podejmowanie moralnych decyzji
• Sposoby postępowania, czyli osiągnięcia dyscypliny moralnej

Nauczanie należy oprzeć na czterech stadiach, które nazywał:
• Jasność
• Kojarzenie
• System
• Metoda

Według Herbarta najważniejszym celem nauczania jest kształtowanie u ludzi silnych moralnych charakterów. Podkreślał, że wychowania nie należy, a nawet nie można oddzielić od nauczania, że wola i charakter rozwijają się równocześnie równocześnie rozumem. Dokonał analizy procesu przyswajania wiedzy przez ucznia i wyróżnił stopnie, które miały wyznaczać tok nauczania wszystkich przedmiotów na wszystkich szczeblach nauki szkolnej.

Uczniowie Herbarta:
(Ziller, Stoy, Rein) kontynuując myśl Herbarta zacieśnili przedmiot tylko do praktycznych spraw dotyczących szkolnego nauczania (programy, metody, budowa lekcji)

System klasowo-lekcyjny:
Został wprowadzony w epoce pozytywizmu. Miał on na celu ustalić przekazywanie wiedzy.

Zasługi nurtu herbartowskiego:
• Usystematyzowanie problemów pedagogiki
• Pierwszy naukowy system oparty na 3 układach
- ideowym
- teoretycznym
- praktycznym
• Stworzenie ram organizacyjnych do rozwoju pedagogiki i podstawowych działów pedagogiki

Układ ideowy- określa nasze przesłanki do wychowanków. Wybieramy system konserwatywny lub liberalny.

System herbartowski zakończył proces usystematyzowania pedagogiki, nie rozwiązywał podstawowych problemów edukacyjnych, ale pozwolił na ich ujawnienie i naukowe eksportacje.
System oparty na karach, nagrodach, może budzić bunt i opór.

Wiek XIX i XX:
• Upowszechnienie oświaty i wprowadzenie obowiązku szkolnego
• Do końca XIX w. pojawia się wiele systemów pedagogicznych, których przydatność weryfikuje praktyka edukacyjna
• Rozwój nauki zwłaszcza psychologii oraz hasła demokratyczne:
- odrzucenie herbartyzmu
- pajdocentryzm

pragmatyzm- nurt filozofii, który głosił, że człowiek jest istotą działającą
pajdocentryzm- dziecko w centrum. Pojawia się na przełomie XIX i XX wieku.

4. Nowe wychowanie- złożenia i warunki powstania. Nowe wychowanie a herbartyzm.

1. Powstanie, przedstawiciele:
Ruch NW zaistniał na przełomie XIX i XX wieku we Francji oraz Szwajcarii i przetrwał do lat 40. XX wieku. Reprezentanci wywodzą się głównie z ludzi o wykształceniu psychologicznym. Tematyką, którą rozpracowywał było wychowanie i edukacja dziecięcia.
Do głównych przedstawicieli należeli Owidiusz Decroly, Edward Claparede, Adolf Ferrier.
NW opierało się nie tylko na teoretycznych przesłankach, lecz rozwinęło się także w praktyce w postaci szkół reform. W Polsce szkołę nowego wychowania stworzył Henryk Rowid nazywając ją "szkołą twórczą".
Działalność prowadziła na zasadzie eksperymentu. Szkoły eksperymentalne krytykowały tradycyjny intelektualizm i rygoryzm na rzecz swobody i spontaniczności dziecięcej.

2. Główne postulaty:
Nawoływano do zmiany systemu nauczania. Główne postulaty mówiły o:
- przemianach w sposobie przekazywania wiedzy i sprawowania opieki nad dziećmi w oparciu o wiadomości z zakresu psychologii,
- dzieci powinny zyskać wolność, w XIX wieku traktowano je jak własność rodziców, pozbawiono je praw i możliwości zabrania głosu. Według Nowego Wychowania dziecko stać się miało człowiekiem, jednostką społeczną a nie rzeczą,
- konieczność zindywidualizowania nauczania, należy oddzielnie rozpatrywać sprawy każdego dziecka, ponieważ każdy jest inny i potrzebuje odmiennego podejścia,
- w dzieciach należy zacząć rozwijać uczucia, zainteresowania i ich talenty,
- indywidualne, osobiste doświadczenie ważniejsze dla dziecka od poznania poprzez słowa innych.

3. Założenia kierunku nowego wychowania.
Propagatorzy NW czerpali z ideologii naturalizmu, a co za tym idzie głównego jej przedstawiciela, Jana Jakuba Rousseau ("Emil, czyli o wychowaniu"). Według tej koncepcji dziecko podlega spontanicznemu rozwojowi zgodnie z siłami natury. Kolejną ważną postacią był Lew Tołstoj, nawiązujący do rozwoju dziecka zgodnie z zasadami naturalizmu. W "Wielkiej dydaktyce" Jana Amora Kodeńskiego czytamy o konieczności przyznania dzieciom należnych im praw i upowszechnienia oświaty. Henryk Pestalozzi opracował zasady nauczania początkowego, a następnie wprowadził je w Szwajcarii, czyniąc zeń obowiązek.
Współczesne źródła stanowi pragmatyzm Johna Dewey'a i Williama Jamesa. Wiadomości i potrzebną wiedzę wyprowadzano z własnych doświadczeń.
Zasady aktywizmu Dewey`a:
- wychowanie jest rodzajem socjalizacji, uspołeczniania jednostki,
- przyswajanie wiedzy nie powinno być mechaniczne i bezrefleksyjne, lecz odbywane na zasadzie samodzielnych poszukiwań,
- indywidualne, własne doświadczenie pozwalało włączyć wiedzę do kręgu własnych przeżyć i uczynić ją częścią wewnętrznego ja.
Współczesna pedagogika kultury podkreśla znaczenie wspólnego doświadczenia, wagi ekspresji w wychowaniu oraz filozofii Bergsona. Przyznawał on duże znaczenie przeczuciu i poznaniu intuicyjnemu, pokładał nadzieję w siła twórczych jednostki, jej wyobraźni i twórczym myśleniu. Krytykował poznanie świata poprzez naukę, zarzucając jej schematyczność. Świat zrozumieć można za pomocą sztuki, wykorzystując ją w praktyce i ceniąc ekspresję. Kładł nacisk na indywidualność każdego człowieka, uwznioślając personalizm. Postulował założenia psychologii eksperymentalnej o indywidualnych talentach, badaniach psychoneurologicznych psychoneurologicznych rozwoju praw dzieci.
Ekspresja wzmaga i pobudza dziecięcą wyobraźnię, indywidualność i rozwija uczucia. Pomaga poznać świat i doświadczyć jego uroków, intensyfikuje doznania estetyczne. Prowadzi do rozwoju relacji między dziećmi, unikając zakazów i skupiając się na korzystnych, przyjemnych emocjach.

5. Krytyka nowego wychowania:
Nurt Nowego Wychowania karcono za zbyt indywidualne podejście i nie zwracanie dostatecznej uwagi na jego cechy społeczne. Potępiano również naturalizm i ekspresję, wytykając nadmierną swobodę.

GŁÓWNE ZASADY NOWEGO WYCHOWANIA:
• Wychowanie powinno być dostosowane do naturalnego rozwoju dziecka
• Dziecko powinno uczyć się wtedy, gdy poczuje potrzebę zdobywania wiedzy
• Nauczyciel ma stwarzać warunki do rozwoju potrzeb poznawczych i moralnych dzieci
• Nauczanie powinno być zindywidualizowane
• Szkoły mają pobudzać aktywność dziecka
• Ocena prac indywidualnych i zbiorowych, oraz testy pomiaru uzdolnień, zamiast egzaminów
• Udział uczniów w planowaniu programu
• Nie przywiązywanie znaczenia do nagród i kar zewnętrznych a poleganie na wewnętrznej motywacji dziecka
• Położenie nacisku na kooperację i pracę zespołową
• Pobudzanie twórczej ekspresji i odpowiednie zaplecze szkolne: zabawki, książki, przybory do rysowania itp.

Z dużą krytyką spotkał się fakt, iż system Herbarta oparty był na dwóch naukach: etyce i psychologii. Natomiast Nowe Wychowanie wymagało pracy interdyscyplinarnej, a więc tego czego oczekuje się we współczesności. Jednakże ta interdyscyplinarność została ograniczona przez twórców prądu Nowego Wychowania. W naukach , z których miano korzystać znalazły się: nowa psychologia, pedagogika, etyka, estetyka, nauka o kulturze, logika oraz religia. Krytykowana również była „fantazja” czyli przenoszenie się dziecka w świat fantazji. Jednak szybko zrezygnowano z negowania tej postawy, gdyż Rousseau- jeden z przedstawicieli Nowego wychowania, w swej idei opierał się na „ fantastycznych historiach”. Ponieważ okazało się, że krytykowano coś, co potem stało się jednym z postulatów Nowego Wychowania, dlatego widać, było, że krytyka herbartyzmu nie zawsze była słuszna

INNE INFORMACJE NA TEN TEMAT:

Nowe wychowanie – pajdocentryzm:
• Pojawiło się na przełomie XIX i XX wieku
• Było bezpośrednią kontynuacją pedagogiki eksperymentalnej i wyrósł z nauk biomedycznych biomedycznych psychologicznych. Mieści się w kategorii naturalizmu pedagogicznego
• Przedstawiciele : J. Dewey, J. Korczak

Pajdocentryzm zakładał, że:
• Każde dziecko jest indywidualnością
• Rozwój jest sekwencyjny
• Dziecko na każdym etapie jest jednostką autonomiczną (odrębność)
• Utożsamiał procesy wychowania jednostki z tokiem jej naturalnego spontanicznego rozwoju

5. Czym jest pedagogika i jakie są jej podstawowe cele.

Pojęcie pedagogiki:
Pedagogikę najogólniej można zdefiniować jako naukę o wychowaniu i nauczaniu. W jej zakres wchodzi teoria dotycząca wszelkiej działalności wychowawczej. Na gruncie pedagogiki formułowane są treści, cele, metody, środki i formy odnoszące się do całego procesu wychowawczego. Pedagogika skupia się głównie na dzieciach i młodzieży, gdyż właśnie młode pokolenie, w wyniku właściwych działań wychowawczych, powinno nabyć odpowiednią wiedzę o świecie i otaczającej rzeczywistości, ukształtować - w sposób najbardziej optymalny - własną osobowość, a także osiągnąć umiejętności potrzebne do funkcjonowania w społeczeństwie.
Celem tak rozumianej pedagogiki staje się wychowanie człowieka wszechstronnie przygotowanego do udziału w życiu społecznym.
Problematyka pedagogiki:
Zadaniem pedagogiki jest określenie, opisanie i wyjaśnienie zjawisk zachodzących w procesie wychowawczym. Do jej zadań zalicza się także wychowanie adekwatne do przyjętego celu i kierunków rozwoju społecznego.
Cele wychowania określają działalność podjętą w procesie wychowawczym. Służą w wykształceniu w wychowankach takich cech osobowości, postaw i nawyków, które będą zmierzać do wszechstronnego rozwoju osobowości.
W zakres pedagogiki wchodzi także tworzenie metod, środków i form organizacyjnych realizujących założenia przyjętych celów.

CEL: Wyrobienie pewnych dyspozycji i cech u wychowanka
Głównym celem jest wszechstronny rozwój osobowości czł.
Cele wyprowadzamy z rzetelnego rozeznania stanu obecnego i tendencji rozwojowych świata we wszystkich jego składni-kach (tzn. ekonomicznych, społecznych, politycznych i kultu-ralnych).
Cele są realizowane w procesie kształcenia, który obejmuje stronę rzeczową (ogólne przygotowanie do działalności prak-tycznej oparte na znajomości wiedzo o przyrodzie, sztuce, po-lityce, społeczeństwie, i technice) i stronę osobowościową (dotyczy ogólnego rozwoju sprawności umysłowej i zdolności poznawczych, rozwoju zainteresowań i wdrażania do samo-kształcenia)

Pedagogika jest nauką:
- której przedmiotem jest praktyka edukacyjna ( Kwieciński)
- o wychowaniu, kształceniu, samokształceniu człowieka w ciągu jego całego życia (St. Pałka)

Zadania pedagogiki:
- bada warunki uczenia się i funkcjonowania w różnych środowiskach wychowawczych placówkach edukacyjnych
- badać funkcjonowanie instytucji edukacyjnych
- badać zewnętrzne uwarunkowania nieformalnych (metod), czyli radio, czasopisma, grupy środowiskowe
- badać rozwój człowieka i jego poszerzenie

6. Orientacje w pedagogice: psychologizm, socjologizm, orientacje normatywne.

Psychologizm:
To nauka wytwarzająca najbardziej pożądaną wiedzę o człowieku
- rozwój psychiczny w wychowaniu jest priorytetem
- dziecko jest ośrodkiem wychowania
- wychowanie pochodzi od wewnątrz – indywidualizacja
Przejawem psychologizmu pedagogicznego jest pajdocentryzm (nowe wychowanie):
- ideologia liberalna
- radykalny psychologizm
- wartością jest aktywizm, zmiana, niezależność
- wychowanie miało służyć jednostce.
Do psychologizmu pedagogicznego należy także herbartyzm.
Herbartyzm:
- ideologia konserwatywna
- liberalny psychologizm
- wartością jest intelektualizm
- wychowanie miało służyć państwu.

Socjologizm:
Rozwinął się w XIX w. na gruncie determinizmu społecznego. Zakładał, iż rzeczywistość społeczna jest pierwotna względem psychologicznej a proces wychowania uzależniony jest w całości od warunków społecznych. Był reakcją na naturalizm pedagogiczny i sprzeciwiał się indywidualizmowi. Determinizm społeczny, uzależnienie od grupy społecznej. Człowiek staje się człowiekiem w efekcie wrastania w grupę społeczną. Społeczeństwo determinuje rozwój człowieka. Społeczeństwo jest ważniejsze od jednostki. Wychowanie ma podporządkować jednostkę społeczeństwu.
Naturalizm pedagogiczny to NOWE WYCHOWANIE, pajdocentryzm. Socjologizm sprzeciwiał się temu. Zmierzał do homogeniczności, czyli brak zróżnicowania.
Skrajny socjologizm. Zakłada, że pedagogika jest tylko technologia, metateorią czy socjologia, a pedagogika jako nauka jest niepotrzebna. Wychowanie jest wrastaniem w społeczeństwo które urabia jednostkę czyli zmusza ją do podporządkowania. Jest to zbyt jednostronne ujęcie wychowania.

Orientacja normatywna:
Pojawiły się w XX wieku. Narodziły się w efekcie współpracy pedagogiki z naukami normatywnymi:
- filozofia -> nurt normatywno - filozoficzny
- ideologia -> nurt normatywno – ideologiczny
- kultura -> nurt kulturowy

Normatywno – filozoficzny
Przedstawicielem jest Stanisław Kunowski – to nawiązanie do zachodniej myśli pedagogicznej. Poglądy dotyczyły wspólnego założenia: rozwój jednostki zależy od dorobku społeczno-kulturowego a istotą procesów wychowawczych jest przyswojenie wartości kultury. Przykładem orientacji normatywno filozoficznej jest pedagogika chrześcijańska. Przedstawiciele to Jan Bosko , kardynał Jan Paweł II; oparta jest na chrześcijańskich podstawach filozoficznych i światopoglądowych oraz na doktrynie Kościoła Katolickiego. Zakłada pełne rozwijanie osobowości wychowanka jako człowieka aby mógł rozwijać się wszechstronnie (umysłowo, fizycznie, duchowo). Wychowanie ma odbywać się przez kontakt z wartościami i ma prowadzić do kształtowania autonomicznych postaw moralnych.

Nurt normatywno – ideologiczny
Pojawiła się w II RP. Przedstawiciele: Mysłakowski i Sośnicki głosili ideologię wychowania w i dla etosu państwowego. Etos to zbiór zasad, wartości norm tradycji, które decydują o odrębności danej grupy od innych.
Po II wojnie światowej pojawiła się pedagogika socjalistyczna której przedstawicielem jest Heliedor Muszyński. Jest to nauka praktyczna i ideologiczna oparta na filozofii marksistowskiej. Człwiek uznany za najwyższą wartość lecz jego istota i rozwój zdeterminowane są przez warunki bytu społecznego i prawa rządzące bytem społecznym.

Nurt kulturowy
Pojawił się w latach 60-70 XX wieku. Istotą jest przyswojenie wartości kultury. Rozwój jednostki zależy od dorobku społeczno-kulturowego. Jest to założenie utopijne.
Odwołanie pedagogiki do ideologii jest niebezpieczne bo prowadziło indoktrynacji, odwołanie do filozofii także jest niebezpieczne więc jest Ti próba przezwyciężenia tych orientacji.

7. Porównaj podstawowe orientacje w pedagogice.

8. Struktura współczesnej pedagogiki. Kryteria podziału nauk pedagogicznych.

W nauce w ogóle i każdej dyscyplinie naukowej zachodzą przeciwstawne sobie procesy – to dezintegracja i integracja nauki. Zjawisko to występuje również w pedagogice i w sposób decydujący wpływa na jej strukturę. Za Janem Szczepańskim przyjmujemy, ze przez strukturę rozumieć będziemy układ elementów jakiejś rzeczy lub zjawiska i zasady ich wzajemnego przyporządkowania. Elementami, które wymagają uporządkowania określonej dyscypliny naukowej są teorie naukowe, wraz z tworzącymi je pojęciami, hipotezami i twierdzeniami, różne są jednak kryteria porządkujące elementy tworzące strukturę danej dyscypliny.
Karol Kotłowski proponuje tworzenie struktury pedagogiki wg kryterium metodologicznego odpowiadającego kolejnym etapom nauki rozwoju tej dyscypliny i wyznaczonego gromadzonym dorobkiem naukowym jej twórców. Stosując to kryterium pedagogikę podzielić można na:
I) Pedagogika praktyczna – tworzy ją opis pojedynczych doświadczeń i sprowadzania z bezpośredniej działalności dydaktyczno – wychowawczej. Z punktu widzenia nauki jej wartość jest kwestionowana, np. Bogdan Suchodolski odmawia w pedagogice praktycznej statusu pedagogiki naukowej. Jego zdaniem może ona być jedynie potoczną refleksją nad wychowaniem
II) Pedagogika opisowa (zwana eksperymentalną) – zajmuje się ona uogólnieniem (pojęć) doświadczenia dydaktyczno – edukacyjnego bądź też formułuje swoje twierdzenia na podstawie badań eksperymentalnych. Posługuje się więc ona dwoma procedurami badawczymi:
- eksperymentalna
- expost facto
Badania prowadzone w ramach tak pojmowanej pedagogiki zmierzają do formułowania hipotez, twierdzeń i teorii, które odzwierciedlałyby złożone relacje wychowania z określonymi zjawiskami biologicznymi, psychologicznymi, socjologicznymi, kulturalnymi.
III) Pedagogika normatywna – to pedagogika, która w oparciu o różne źródła ustanawia ideały, cele i normy wychowania.
IV) Pedagogika ogólna – inaczej teoretyczna, która w oparciu o dorobek trzech w/w tworzy spójną teorię rozwoju człowieka i uwarunkowań tego rozwoju poprzez uogólnianie zjawisk wychowawczych i poszukiwanie najogólniejszych pojęć tzw. siatki pojęć, które określałyby całościowe procesy rozwoju człowieka.

9. Struktura systemu pojęć pedagogicznych.

EDUKACJA

WYCHOWANIE KSZTAŁCENIA

NAUCZANIE UCZENIE SIĘ

Edukacja (z łac. wychowanie) – to ogół procesów, których celem jest rozwijanie wszystkich zdolności życiowych człowieka. To pojęcie szersze od wychowania.

Wychowanie to świadome i celowe działanie pedagogiczne zamierzające do osiągnięcia względnie stałych skutków w osobowości wychowanka.
Jest stanem psychicznym człowieka. Im bardziej poznajemy człowieka tym częściej zmienne są metody wychowania.

Kształcenie – kojarzone najczęściej z instytucją szkoły, przekazywanie wiedzy. (uczenie + nauczanie= uczenie się). Kształtując człowieka stwarzamy sytuacje do nauczania i uczenia się. Procesy te (nauczanie i uczenie się) łączą się ze sobą.
Kształcenie umożliwia poznanie świata, przygotowanie do zmieniania świata, kształtowanie indywidualności.

Kształcenie i wychowanie –pomiędzy nimi zachodzą wzajemne procesy. Kształcenie odnosi się głównie do stery intelektualnej; kształcenie to zdobywanie wiedzy, natomiast wychowanie odnosi się głównie do sfery emocjonalnej.
Istnieją poglądy łączące kształcenie i wychowanie zgodne z przekonaniem, że człowiek jest jednością (kalos k`aghatos – piękny i mądry).
Kształcenie i wychowanie w praktyce zazębiają się ze sobą. Nie może być tak, że istnieją osobno.

Nauczanie – jest procesem kierowania uczeniem się uczniów w toku planowanej pracy nauczyciela z uczniami.

Uczenie się – jest procesem nabywania względnie trwałych zmian w szeroko rozumianym zachowaniu (wiadomości, umiejętności, nawyki, postawy) w toku bezpośredniego i pośredniego poznania rzeczywistości (doświadczenia i ćwiczenia)

10. Edukacja, kształcenie, uczenie, nauczanie, samokształcenie- wyjaśnij pojęcia i porównaj

Edukacja – to ogół wpływów na jednostki i grupy ludzkie, wpływów sprzyjających takiemu ich rozwojowi i wykorzystaniu posiadanych możliwości, aby w maksymalnym stopniu stały się świadomymi twórczymi członkami wspólnoty społecznej, narodowej, kulturowej i globalnej, oraz by stały się zdolne do aktywnej, niepowtarzalnej i trwałej tożsamości i odrębności, by były zdolne do rozwijania własnego „ja” poprzez podejmowanie zadań ponadosobistych poprzez utrzymanie ciągłości własnego „ja” w toku spełniania zadań dalekich.

Kształcenie - wiąże się z rozwojem całej osobowości. To system działań zmierzających do tego, aby uczącej się jednostce lub zbiorowości jednostek, umożliwić:
a) poznanie świata, jaki stworzyła natura i jaki zawdzięczamy kulturze, włącznie z nauką, sztuką i techniką
b) przygotowanie się do zmieniania świata poprzez rozwinięcie kwalifikacji fizycznych i umysłowych, zdolności i uzdolnień, zainteresowań i zamiłowań oraz potrzeb i umiejętności samokształceniowych.
c) ukształtowanie indywidualnej osobowości poprzez rozwinięcie postaw twórczych oraz osobistego stosunku do wartości moralnych, społecznych, poznawczych, artystycznych i religijnych.

Uczenie się – jest procesem nabywania przez uczący się podmiot określonych wiadomości, umiejętności i nawyków. Ilościowy i jakościowy rezultat tego procesu zależy przy tym od wielu różnych czynników, wśród których bardzo istotną rolę odgrywają motywacja i aktywność

Nauczanie- planowana i systematyczna praca nauczyciela z uczniami polegająca na wywołaniu i utrwaleniu zmian w ich wiedzy, dyspozycjach, postępowaniu i całej osobowości – pod wpływem uczenia się i opanowanie wiedzy, przekazywania wartości i działań praktycznych.
- nauczanie jest działalnością intencjonalną – intencją nauczyciela jest wywołanie uczenia się jako czynności podmiotowej samych uczniów

Samokształcenie- inspiratorem i zaraz wykonawcą jest zwykle jednostka zamierzająca pogłębić swoją wiedzę, bądź to w drodze indywidualnych studiów, bądź też przy współpracy z innymi osobami, które stawiają sobie analogiczne cele. Także w przypadku samokształcenia wynikiem jest wykształcenie, które może mieć charakter ogólny lub specjalistyczny, zawodowy. O końcowych efektach samokształcenia decydują zdolności, pracowitość oraz dostatecznie silne i zarazem pozytywne, motywy uczenia się. Samokształcenie to nabywanie wykształcenia w toku działalności własnej, której cele, treść, warunki i środki ustala sam podmiot. Jest procesem samorzutnym, spontanicznym i dynamicznym. Samokształcenie to zdobywanie kształcenia ogólnego, to kształtowanie własnej osobowości według jakiegoś ideału

E EDUKACJA
K KSZTAŁCENIE
N NAUCZANIE
U UCZENIE SIĘ
S SAMOKSZTAŁCENIE

• Edukacja dzieje się w określonym kontekście kulturowym. Jest procesem zanurzonym w kulturze. Kultura wyznacza specyficzną formę dla procesów uczenia się. Współczesna edukacja odbywa się w społeczeństwie wiedzy.

• Zamiarem edukacji jest dochodzenie do wykształconej osoby. Ta znajduje się w społeczeństwie wiedzy. Wiedza jest zawsze umiejscowiona w osobie.

• Nauczanie nie będzie miało pozytywnych wyników jeśli nie będzie mu towarzyszyło uczenie się.
• Uczenie się napotyka trudności jeśli zabraknie wsparcia ze strony nauczyciela.
• Uczenie się odrywa się od nauczania jeśli dopracowano się samodzielnych metod przyswajania wiedzy.

11. Wychowanie- definicje, ich różnorodność, perspektywa dyrektywna, romantyczna i progresywna. Porównaj podejście dyrektywne i niedyrektywne w wychowaniu.

Wychowanie - podstawowe pojęcie w pedagogice. To świadome i celowe działanie pedagogiczne zamierzające do osiągnięcia względnie stałych skutków w osobowości wychowanka.
Jest stanem psychicznym człowieka. Im bardziej poznajemy człowieka tym częściej zmienne są metody wychowania.
Wychowanie związane jest z warunkami gospodarczymi, społecznymi. To zjawisko społeczne. Uwarunkowane jest: społecznie, filozoficznie, psychologicznie.

Etymologia pojęcia:
- chowanie – hodowanie, odżywianie
w XVII kojarzono głównie z zaspokajaniem podstawowych potrzeb fizjologicznych (odżywianie, sen, bezpieczeństwo).

- E-ducare – (XIXw.) wyciąganie, wydobywanie. Wydobywanie tego co w człowieku najlepsze. Wydobywanie wiedzy z człowieka.

Wielość definicji i ujęć wynika ze złożoności procesu wychowania, przyjęcia różnych ideologii i orientacji.

WYCHOWANIE DYREKTYWNE (autorytarne)
- formowanie osobowości w celu uzyskania pożądanych zmian w osobowości
- asymetryczność relacji(hierarchia siły istniejącej relacji. Autorytet wychowawcy wynika z samego faktu bycia nim),
- intencjonalność (przyjmujemy odgórne cele i staramy wcielać się je w życie)
- siły wychowawcze pochodzą z zewnątrz, z instytucji przez nauczyciela.
- dynamiczny, złożony układ odddziaływań społecznych wywołujących zmiany w osobowości człowieka tym oddziaływaniom poddawanego
- wprowadzenie do życia wartościowego
Najważniejszym celem wychowania dyrektywnego jest transmisja kulturowa -> przekazywanie tradycji, kultury, wartości, stanu rzeczy. Wychowanie dyrektywne stworzyło zagrożenie dla indywidualnego rozwoju.

Rodzaje wychowania:
dyrektywne- bezpośrednie dokonywanie zmian w rozwoju wychowanków, zakłada wywołanie wpływu na owe zmiany głownie przez osoby dorosłe, wychowanie odbywa się bez czynnego udziału wychowanków, odpowiedzialność za rozwój ponoszą rodzice
niedyrektywne- wspomaganie rozwoju wychowanków, dyskretne dopingowanie ich do osobistego angażowania się w proces samowychowania

Wychowanie dyrektywne:
- perspektywa romantyczna – wychowanie to rozwój tożsamości człowieka, dojrzewanie. Nauczyciel jest po to aby pomóc dziecku w rozwoju.
- Perspektywa progresywna – najważniejszy jest rozwój kompetencji człowieka. Podejmowanie samodzielnych decyzji, kontakt ze światem, otoczeniem.
Perspektywy te sugerują że wychowanie to rozwój dynamiczny.

WYCHOWANIE NIEDYREKTYWNE
- wspomaganie rozwoju wychowanków, dyskretne dopingowanie ich do osobistego angażowania się w proces samowychowania
- wychowanie to dobro społeczne które służy dobru społecznemu.
- Urzeczywistnienie społeczeństwa
- Efekt odroczony
- proces zdobywania przez jednostkę doświadczeń
- dorastanie do zadań, rozwijanie podmiotu za sprawą jego uczestnictwa w świecie
- jest procesem wrastania jednostki w społeczną świadomość gatunku

Zatem wychowawca, mając możliwość dyrektywnego i niedyrektywnego kierowania rozwojem dzieci i młodzieży, nie bierze za nich pełnej odpowiedzialności. Stara się dzielić nią razem z wychowankiem, a więc odmawia sobie prawa decydowania za nich zwłaszcza wtedy, gdy sami są w stanie sobie poradzić.

Wychowanie dyrektywne i niedyrektywne wpływają wzajemnie na siebie. Im więcej zachowań niedyrektywnych tym trudniej kontrolować ucznia zewnętrznie i tym samym go uczyć nowych umiejętności. Im więcej zachowań dyrektywnych tym uczeń jest mniej samodzielnie aktywny, ma mniejszą skłonność do wyrażania własnej woli i własnych chęci, obniża mu się poziom rozwoju społecznego.

11. Czynniki wpływające na wychowanie (granice wychowania, przyczyny nieskuteczności), dynamizm wychowania wg. S. Kunkowskiego

Dynamizm wychowania wg. S. Kunkowskiego:
Dynamizm procesu wychowania to pęd życiowy do naturalnego psychicznego rozwoju organizmu, nazywamy go BIOS, tzn. życie. Siła biosu zależy od wyposażenia dziedzicznego, biologicznego i dyspozycji jak talenty, upośledzenia, zwyrodnienia. Ukształtowany jest przez pokolenia, jest to naturalny psychoorganiczny rozwój jednostki odbywający się niezależnie od naszej woli, dlatego stanowi fundamentalną siłę napędową całego procesu wychowawczego.
Siła ta wynikająca z instynktu samozachowawczego i rozrodczego, z popędów i namiętności jest zawsze żywiołowa i wymaga przeto pokierowania jego energią na właściwe cele.
Pomimo swej żywiołowości siła popędu od początku istnienia człowieka zależy od pomocy wychowawczej opieki, od społecznego znaczenia wychowawców, rodziców, nauczycieli, które jest unormowane zwyczajami i tradycją życia określonego społeczeństwa i ten potężny nurt życia społecznego stara się pokierować biosem jednostki do własnych celów, norm, zwyczajów przy pomocy przymusu, nacisku, kontroli. Nazywa się go ETOSEM, tzw. zwyczaj, obyczaj, przyzwyczajenie.
Etos jako składnik wychowania działa na bios przez stwarzanie sytuacji wychowawczych w środowiskach społecznych takich jak rodzina, szkoła, przedszkole, grupa koleżeńska, w których obowiązują społeczne wzorce zachowania.
Kształtują się takie cechy jak: powinność, obowiązek, odpowiedzialność, solidarność grupowa. Na skutek działania etosu w różnych dziedzinach życia następuje dziedziczenie społecznych postaw moralnych, religijnych.
Pod wpływem siły etosu następuje przyswojenie przez rozbijającą się jednostkę dorobku kultury, tradycji, historii, obyczajów, narodowości, dokonuje się przystosowanie społeczne i przysposobienie na pełnoprawnego członka społeczeństwa.
Działanie etosu jako drugiego składnika wychowania sprowadza się do socjalizacji, czyli uspołeczniania. Etos stwarza zagrożenie w postaci mody, kultury masowej.
Wobec zagrożenia biosu przez etos potrzebne jest korygujące działania wychowawcy, czyli AGOS. Siła prowadząca wychowawców. Siła ta daje się wymierzyć, określić (autorytet wychowawczy nauczycieli). Autorytet – siła wewnętrzna.
Agos wychowawców kierujący wychowaniem wychowanka, siła uszlachetniająca nowe pokolenia rozwijając je osobowo w procesie personalizacji. Wiąże się z ukształtowaniem postawy wychowanka wobec przyszłego życia.
Nieokreśloność przyszłego życia, do którego ma przygotować wychowanie wprowadza czwarty składnik wychowania, siłę najbardziej tajemniczą, nieobliczalnie występującą w postaci LOSU. Los narzuca nam rodziców, określa koleje życia. Był przedmiotem badań. Wymyślono teorie fatalistyczne, deterministyczne, w których los dorastał do absolutu. W losie wyróżniamy czynniki przeznaczeniowe nieodwracalne, np.: śmierć, oraz czynniki wokacyjne, czyli powołaniowe, np.: wolność, łaska, los (droga życiowa chrześcijanina).

Czynniki wpływające na wychowanie:
Wyróżnia się trzy podstawowe kategorie czynników wpływających na efekty wychowawcze. Są to:
• czynniki ekonomiczno – społeczne,
• czynniki biologiczno – psychologiczne,
• czynniki pedagogiczne.

Wśród pierwszej grupy czynników przyczyną trudności lub sukcesów może być:
brak autorytetów lub wpływ niewłaściwego autorytetu. Ma to ogromne znaczenie zwłaszcza dla młodszych dzieci, chociaż nie tylko. Wpływ pozytywnego autorytetu oddziałuje pozytywnie i pomaga w wychowaniu. Autorytetem może być każda osoba, którą wybierze dziecko. Dla dzieci w młodszym wieku szkolnym najważniejszym autorytetem są rodzice, pani w klasie i inne bliskie osoby.

warunki rodzinne, w jakich wychowuje się dziecko, a w szczególności warunki materialne i mieszkaniowe rodziny, dbałość rodziców o wszechstronny rozwój dziecka, pozycja dziecka w rodzinie, życie umysłowe i moralne rodziny, kultura środowiska rodzinnego, atmosfera domu rodzinnego, sposoby spędzania wolnego czasu, podział pracy i ról w rodzinie, struktura rodziny (pełna czy rozbita) oraz to, czy dziecko posiada rodzeństwo. Jak widać tych czynników jest bardzo dużo. Wszystkie one sprzyjają wytwarzaniu się rozmaitych typów zachowań. Wszelkiego typu dezorganizacja rodziny wpływa niekorzystnie na prawidłowy rozwój dziecka, jego zachowanie i wyniki w nauce. Dom jest oazą wychowania i żadna instytucja nie jest w stanie go zastąpić ani wyręczyć.

Druga grupa to czynniki biologiczno – psychologiczne, a więc w szczególności indywidualne cechy dziecka i jego właściwości rozwojowe uwarunkowane genetycznie. Są to pewne cechy charakteru, osobowość dziecka, jego temperament, rozwój umysłowy, czyli spostrzeganie, myślenie, pamięć i uwaga oraz rozwój fizyczny, a w nim sprawność ruchowa, manualna, koordynacja ruchów itp. Wymienione właściwości mogą być przyczyną powstawania różnorodnych trudności oraz sprzyjać odnoszeniu sukcesów wychowawczych przez dziecko.

Ostatnią grupę stanowią czynniki pedagogiczne. Można do nich zaliczyć stosowanie właściwych metod i środków wychowawczych zarówno w szkole, jak i w domu, zbyt wysokie lub zbyt niskie wymagania stawiane dziecku oraz jakość komunikatów słownych, a także niewerbalnych kierowanych do dziecka. Tutaj ogromną rolę odgrywa nauczyciel, jego osobowość, styl kierowania klasą, umiejętność wzbudzania zainteresowań i motywacji do działania. Ze swej strony nauczyciel powinien zachęcać dzieci do nauki i działania, stworzyć odpowiedni klimat w klasie sprzyjający pracy wychowawczej, uświadomić swoim wychowankom, jak ważną rolę pełni nauka, ale najważniejsze jest to, by wspierał rodziców w ich trudach wychowawczych.

Granice wychowania:

12. Dziedziny działalności wychowawczej i środowiska wychowawcze.

1.Dziedziny wychowania:
- umysłowe-sfera emocjonalna, inteligencja= myślenie, motywacyjna:
Głównym założeniem wychowania umysłowego jest założenie, że nie można kształtować osobowości człowieka bez ukształtowania intelektu, czyli główne założenie mówi, że w praktyce nie można odrywać nauczania od wychowania. Twierdzenie to ma długą historię, można ja wiązać już z Herbartem, który mówił o nauczaniu wychowującym.

Wychowanie umysłowe odbywa się poprzez przekaz wiedzy, poprzez kształtowanie umiejętności. Nauczyciele przekazując wiedzę i kształtując umiejętności oddziaływają na uczniów treściami dydaktycznymi, swoją postawą do wiedzy a także swoja postawą do pracy zawodowej.
Sama osoba nauczyciela wpływa na dobór treści dydaktycznych z oferty programowej i wpływa również na analizę niektórych treści i staje się modelem zachowań uczniów. Ogólnie chodzi o to, aby nauczyciel z tych treści wybierał i analizował indywidualnie.
Wychowanie umysłowe wg Muszyńskiego to kształtowanie naukowego poglądu na świat tzn. poglądu opartego na badaniach empirycznych,

Celami wychowania umysłowego są:
- kształtowanie zdolności poznawczych,
- rozwój motywacji do dążenia i poszukiwania informacji,
- pogłębianie wrażliwości intelektualnej,
- kształtowanie kultury umysłowej,

Wychowanie umysłowe jest rzeczą bardzo ważną. Ważne jest aby kształtować zdolność logicznego myślenia.
- estetyczne:
ma na celu przygotowanie człowieka do odbioru wartości piękna. Piękno należy do podstawowych wartości i do najstarszych pojęć w kulturze staro europejskiej.
Starożytni grecy odnosili piękno do postaci człowieka, do myśli i twierdzili, że piękne mogą być oblicza. Z czasem piękna zaczęto używać tylko do rzeczy materialnych. Wdrażamy wartość piękna poprzez wychowanie przez sztukę.
- moralne:
wg Muszyńskiego jest to proces wychowania i rozwijania w jednostce cech ułatwiających jej współżycie z innymi osobami, postawy mające na celu dobro innych ludzi i ogólny pożytek, aktywne doskonalenie siebie przez prace na rzecz społeczeństwa.
Wychowanie moralne nie jest dziedziną autonomiczną, ale pozostaje w związku z innymi dziedzinami wychowania.
- fizyczne:
wychowanie fizyczne wykształca u danej jednostki kulturę fizyczną, która jest wyrazem określonej postawy wobec własnego ciała i aktywnej troski o swój rozwój, sprawność i zdrowie, jest umiejętnością organizowania i spędzania czasu z największym pożytkiem dla zdrowia fizycznego i psychicznego.

Kryteriami kultury fizycznej są:
- tryb życia
- ukształtowane nawyki
- przekonania
- zamiłowania
- konkretne umiejętności osobnika
? wychowanie fizyczne stanowi doskonały przykład wychowania przez kulturę i dla kultury ? stanowi integralną część wszechstronnego procesu wychowania, a więc takiego, które uwzględnia kształcącą rolę wszelkich dziedzin kultury.
- zdrowotne, seksualne , rodzinne, do czasu wolnego, ekologiczne:
Wychowanie zdrowotne to wychowanie, które ma prowadzić do kształtowanie pozytywnych postaw do własnego zdrowia i pozytywnych postaw co do zdrowia innych ludzi. Chodzi tu o ukształtowanie postaw pro zdrowotnych.
Wychowanie pro zdrowotne powinno być realizowane przede wszystkim w rodzinie, szkole oraz innych instytucjach opiekuńczo wychowawczych. Szczególną rolę odgrywają tu placówki zdrowia, które powinny współpracować z innymi placówkami.

Zdrowie to:
1) brak choroby
2) rozpatrywane jest w 3 aspektach (płaszczyznach):
? płaszczyzna fizyczna ? zdrowie fizyczne lub somatyczne i odnosi się do organizmu ludzkiego, na który wpływają pewne czynniki przyrodnicze jak i higieniczne,
? na drugiej płaszczyźnie ? mówimy o zdrowiu psychicznym. Mówi się, że człowiek pod względem psychicznym jest zdrowy, kiedy występuje integracja osobowości zarówno w sensie strukturalnym jak i funkcjonalnym. To oznacza stan wewnętrznej harmonii,
? płaszczyzna społeczna ? mówimy o tym, że człowiek jest zdrowy, kiedy potrafi nawiązać prawidłowe relacje z innymi ludźmi i społeczeństwem, czyli gdy potrafi harmonijnie współpracować z otoczeniem.

3.Środowiska wychowawcze:
• Rodzina – stanowi integralną część każdego społeczeństwa; stanowi jego najmniejszą, a zarazem podstawowa komórkę. Jest środowiskiem życiowym niemal każdego człowieka.
• Szkoła - Jest ona instytucją kształcącą, wychowującą i edukującą. To także wizja budynku przeznaczonego do działalności dydaktyczno – wychowawczej albo rodzaj wykształcenia, czyli kierunek w nauce i kulturze reprezentowany przez ludzi zjednoczonych wspólnotą poglądów, koncepcji metod pracy, itp. Szkoła – to obiekt określonej liczby uczniów i nauczycieli realizujących ustalone cele przez przyswajanie swoistego zasobu treści programowych, podanych uczniom i nauczycielom według ustalonych programów, opartych na obowiązujących podręcznikach i uzupełniających materiał dydaktyczny lub jeszcze innych elementach bogatszego wyposażenia.
• Grupa rówieśnicza – to wspólnota, która powstała w sposób naturalny, bez integracji człowieka w wyniku przyrodniczej istoty ludzkich potrzeb i dążeń; zrodził ją spontaniczny rozwój stosunków interpersonalnych.

Grupa rówieśnicza:
 członkostwo jest spontaniczne, nacechowane poczuciem uczestnictwa
 dominują więzi osobowe i powszechna identyfikacja wzajemna, osobista
 określa niewielki rozmiar
 członkowie mają poczucie przynależności oraz odrębności wobec otocznia
 grupa ustala świat wartości i wzorców dla członków i organizacji grupy
 istnieje umowny system kontroli, doraźnie określone sankcje
 grupę cechuje zmienność i okazjonalność celów, labilność struktury i wewnętrznej hierarchii
 przywództwo wynika z cech osobowych, aprobaty grupy

13. Czynniki wpływające na wychowanie (granice wychowania, przyczyny nieskuteczności), dynamizm wychowania wg. S. Kunkowskiego

Dynamizm wychowania wg. S. Kunkowskiego:
Dynamizm procesu wychowania to pęd życiowy do naturalnego psychicznego rozwoju organizmu, nazywamy go BIOS, tzn. życie. Siła biosu zależy od wyposażenia dziedzicznego, biologicznego i dyspozycji jak talenty, upośledzenia, zwyrodnienia. Ukształtowany jest przez pokolenia, jest to naturalny psychoorganiczny rozwój jednostki odbywający się niezależnie od naszej woli, dlatego stanowi fundamentalną siłę napędową całego procesu wychowawczego.
Siła ta wynikająca z instynktu samozachowawczego i rozrodczego, z popędów i namiętności jest zawsze żywiołowa i wymaga przeto pokierowania jego energią na właściwe cele.
Pomimo swej żywiołowości siła popędu od początku istnienia człowieka zależy od pomocy wychowawczej opieki, od społecznego znaczenia wychowawców, rodziców, nauczycieli, które jest unormowane zwyczajami i tradycją życia określonego społeczeństwa i ten potężny nurt życia społecznego stara się pokierować biosem jednostki do własnych celów, norm, zwyczajów przy pomocy przymusu, nacisku, kontroli. Nazywa się go ETOSEM, tzw. zwyczaj, obyczaj, przyzwyczajenie.
Etos jako składnik wychowania działa na bios przez stwarzanie sytuacji wychowawczych w środowiskach społecznych takich jak rodzina, szkoła, przedszkole, grupa koleżeńska, w których obowiązują społeczne wzorce zachowania.
Kształtują się takie cechy jak: powinność, obowiązek, odpowiedzialność, solidarność grupowa. Na skutek działania etosu w różnych dziedzinach życia następuje dziedziczenie społecznych postaw moralnych, religijnych.
Pod wpływem siły etosu następuje przyswojenie przez rozbijającą się jednostkę dorobku kultury, tradycji, historii, obyczajów, narodowości, dokonuje się przystosowanie społeczne i przysposobienie na pełnoprawnego członka społeczeństwa.
Działanie etosu jako drugiego składnika wychowania sprowadza się do socjalizacji, czyli uspołeczniania. Etos stwarza zagrożenie w postaci mody, kultury masowej.
Wobec zagrożenia biosu przez etos potrzebne jest korygujące działania wychowawcy, czyli AGOS. Siła prowadząca wychowawców. Siła ta daje się wymierzyć, określić (autorytet wychowawczy nauczycieli). Autorytet – siła wewnętrzna.
Agos wychowawców kierujący wychowaniem wychowanka, siła uszlachetniająca nowe pokolenia rozwijając je osobowo w procesie personalizacji. Wiąże się z ukształtowaniem postawy wychowanka wobec przyszłego życia.
Nieokreśloność przyszłego życia, do którego ma przygotować wychowanie wprowadza czwarty składnik wychowania, siłę najbardziej tajemniczą, nieobliczalnie występującą w postaci LOSU. Los narzuca nam rodziców, określa koleje życia. Był przedmiotem badań. Wymyślono teorie fatalistyczne, deterministyczne, w których los dorastał do absolutu. W losie wyróżniamy czynniki przeznaczeniowe nieodwracalne, np.: śmierć, oraz czynniki wokacyjne, czyli powołaniowe, np.: wolność, łaska, los (droga życiowa chrześcijanina).

Czynniki wpływające na wychowanie:
Wyróżnia się trzy podstawowe kategorie czynników wpływających na efekty wychowawcze. Są to:
• czynniki ekonomiczno – społeczne,
• czynniki biologiczno – psychologiczne,
• czynniki pedagogiczne.

Wśród pierwszej grupy czynników przyczyną trudności lub sukcesów może być:
brak autorytetów lub wpływ niewłaściwego autorytetu. Ma to ogromne znaczenie zwłaszcza dla młodszych dzieci, chociaż nie tylko. Wpływ pozytywnego autorytetu oddziałuje pozytywnie i pomaga w wychowaniu. Autorytetem może być każda osoba, którą wybierze dziecko. Dla dzieci w młodszym wieku szkolnym najważniejszym autorytetem są rodzice, pani w klasie i inne bliskie osoby.

warunki rodzinne, w jakich wychowuje się dziecko, a w szczególności warunki materialne i mieszkaniowe rodziny, dbałość rodziców o wszechstronny rozwój dziecka, pozycja dziecka w rodzinie, życie umysłowe i moralne rodziny, kultura środowiska rodzinnego, atmosfera domu rodzinnego, sposoby spędzania wolnego czasu, podział pracy i ról w rodzinie, struktura rodziny (pełna czy rozbita) oraz to, czy dziecko posiada rodzeństwo. Jak widać tych czynników jest bardzo dużo. Wszystkie one sprzyjają wytwarzaniu się rozmaitych typów zachowań. Wszelkiego typu dezorganizacja rodziny wpływa niekorzystnie na prawidłowy rozwój dziecka, jego zachowanie i wyniki w nauce. Dom jest oazą wychowania i żadna instytucja nie jest w stanie go zastąpić ani wyręczyć.

Druga grupa to czynniki biologiczno – psychologiczne, a więc w szczególności indywidualne cechy dziecka i jego właściwości rozwojowe uwarunkowane genetycznie. Są to pewne cechy charakteru, osobowość dziecka, jego temperament, rozwój umysłowy, czyli spostrzeganie, myślenie, pamięć i uwaga oraz rozwój fizyczny, a w nim sprawność ruchowa, manualna, koordynacja ruchów itp. Wymienione właściwości mogą być przyczyną powstawania różnorodnych trudności oraz sprzyjać odnoszeniu sukcesów wychowawczych przez dziecko.

Ostatnią grupę stanowią czynniki pedagogiczne. Można do nich zaliczyć stosowanie właściwych metod i środków wychowawczych zarówno w szkole, jak i w domu, zbyt wysokie lub zbyt niskie wymagania stawiane dziecku oraz jakość komunikatów słownych, a także niewerbalnych kierowanych do dziecka. Tutaj ogromną rolę odgrywa nauczyciel, jego osobowość, styl kierowania klasą, umiejętność wzbudzania zainteresowań i motywacji do działania. Ze swej strony nauczyciel powinien zachęcać dzieci do nauki i działania, stworzyć odpowiedni klimat w klasie sprzyjający pracy wychowawczej, uświadomić swoim wychowankom, jak ważną rolę pełni nauka, ale najważniejsze jest to, by wspierał rodziców w ich trudach wychowawczych.

14. Wychowanie wg a. Guryckiej.
Wychowanie to:
- system instytucji wychowujących
- system wychowawczy instytucji
- działalność wychowawcy
- przebieg rozwoju wychowanka
- produkt, efekt

15. Cechy i cele wychowania. Dziedziny wychowania.
Cele wychowania- postulowany stan osiągany w wyniku oddziaływania wychowawczego tzw standardy

1.kreatywne-wywołać ukształtować-zainteresować
2.optymalizujące-zwiększyć wzmóc-wrażliwość
3.minimalizujące-osłabić ograniczyć-agresja
4.korekcyjne-przeksztalcić zmienić-postawa

Dziedziny wychowania:
- umysłowe
- estetyczne
- moralne
- fizyczne
Są to obszary naszego źycia w których potrzebujemy wsparcia. Wychowanie powinno wyrabiac w nas pewną estetyczność, wrażliwość.
Sfera umysłowa to rozwój emocjonalny, intelektualny i motywacyjny.

Cechy wychowania:
*celowość (cel społeczny, cel indywidualny)
*intencjonalność
*bezpośredniość /pośredniość oddziaływań(ukryte, nie wynika intencja wychowania)
*dynamizm(dzieje się długo i podlega nieustannym zmianom)
*permanentność (trwałość, długotrwałe)
*efekt odroczony(odsunięty w czasie)

16. Pedagogika antyautorytarna- założenia, przedstawiciele, przyczyny powstania, cele i środki wychowania w szkole summerhill. Oceń przydatność.

Twórcy pedagogiki antyautorytarnej:
• S. Neill (1883-1973) angielski pedagog
• B. Spock (1903-1998) amerykański pediatra – jako pierwszy podkreślił, że w wychowaniu ważna jest silna więź emocjonalna dziecka z matką.
Pedagogika antyautorytarna narodziła się, dlatego żę wychowanie autorytarne nie spełniało oczekiwań dzieci i rodziców.

Ogromny wpływ na dyskusję o wychowaniu antyautorytarnym wywarł angielski pedagog Aleksander Sutherland Neill. Jego zdaniem prawie wszystkie dzieci są źle wychowywane, ponieważ tylko niektóre z nich dorastają w rodzinie, która zapewnia wolność, możliwość bycia sobą.3

A. S. Neill uważa, że nauczyciele jeszcze w większym stopniu niż rodzicie wykorzystują swoją instytucjonalną przewagę nad dziećmi. Wielu z nich nie interesują potrzeby, uzdolnienia i rozwój uczniów, boją się zmian kształcenia, czy wychowania.
Celem wychowania ma być wolny człowiek, który jest w pełni szczęśliwy i żyje w harmonii z pokoleniem ludzi dorosłych. Wychowanie ma polegać na rozwijaniu i wspieraniu zainteresowań i ciekawości dziecka, a przez to będzie ono szczęśliwe, będzie w pełni sobą. A. S. Neill, zauważył, że "dziecko posiada wrodzoną roztropność i wrodzony zmysł rzeczywistości. Jeśli pozostawi się mu swobodę, nie skrępowaną żadnymi sugestiami dorosłych, dziecko rozwinie się na miarę swych maksymalnych możliwości" . Wolność oznacza dla niego prawo do czynienia tego wszystkiego, co danej osobie sprawiało radość, ale tylko na tyle, na ile nie zagrażało to wolności innych osób. We wspólnocie bowiem człowiek uczy się kompromisu, aby zachować wolność.

Podstawowe przesłanki antyautorytarnej pedagogii A. S. Neilla:
* Dziecko jest z natury dobrą istotą ludzką i może się swobodnie rozwijać;
* Należy zrezygnować w wychowaniu dziecka ze środków dyscyplinujących;
* Najważniejszy jest rozwój emocjonalny i twórczy dziecka, zaś wtórny jest rozwój intelektualny;
* Cel wychowania musi być zorientowany na indywidualne potrzeby dziecka oraz na jego dążenie do szczęścia;
* Relacje wychowawcze dorosłych z dzieckiem powinny być partnerskie, a nie autorytarne;
* Podstawową kategorią struktur (instytucji) pedagogicznych jest samostanowienie i samorządność;
* Rezygnacja z sugestywnych oddziaływań na dziecko czy jego motywację tzn. brak indoktrynacji religijnej czy możliwość do przeżywania przez dzieci swojej seksualności;
* Dobrowolny udział w zajęciach szkolnych;
* Uczenie się w toku odkrywania, eksperymentowanie, zabawy.

Szkoła Summerhill
1921 r. – założenie pierwszej szkoły koło Drezna (Niemcy)
1923 r. – przeniesienie na południe Anglii

Szkoła "Summerhil" powstała w 1921 roku i istnieje do dnia dzisiejszego. W początkach działalności nazywano ją szkołą eksperymentalną. Jej założyciel Sam Neill był jej dyrektorem przez ponad 50 lat. Obecnie szkołą kieruje jego córka. Neill przez 10 lat pracował jako nauczyciel. Lata pracy w szkole przekonały go, że największą reformą, jakiej wymagają szkoły, jest usunięcie przepaści dzielącej młodszych i starszych, uczniów i nauczycieli. Stwierdził, że dyktatorski autorytet, stosowany przez nauczycieli, wywołuje w dziecku poczucie niższości, które ciągnie się za nim przez całe życie. W dorosłym życiu takie dziecko zastępuje autorytet nauczyciela - dyktatora, autorytetem szefa. Przy tworzeniu szkoły Neill`owi przyświecały najważniejsze cele:
-dopasować szkołę do potrzeb dziecka a nie dziecko do szkoły,
-wykorzystać okres dzieciństwa i dojrzewania do rozwinięcia w uczniu silnej, dojrzałej emocjonalnie osobowości.
Szkoła miała dawać dzieciom wolność bycia sobą. W tym celu zrezygnowano z wszelkiej, wprowadzanej przez dorosłych dyscypliny, wszelkiego pouczania, udzielania rad. Podstawą takich założeń była całkowita wiara w dziecko jako istotę dobrą a nie złą. (Lata istnienia szkoły zmieniły u Neill`a to przekonanie w pewność.) Summerhill jako szkoła z całorocznym internatem, stosując metodę nazwaną wychowaniem bezstresowym, powstała w Anglii w 1921 roku. Szkołę tą utworzył i założył Aleksander S. Neill, który był zdania, że dziecko powinno być wychowywane w pełnej swobodzie. Tak prowadzone dziecko, zdaniem Neilla, samo powinno podejmować decyzje, które odgrywają ważną rolę w samowychowaniu.
Sposób kierowania rozwojem dzieci w szkole Summerhill opierał się na teorii dotyczącej, iż człowiek jest dobry z natury i sam potrafi pokierować swoim rozwojem wykorzystując swoją własną osobowość.
Artur Saterlan Nill założył szkołę.
Cele:
• „...aby leczyć z nieszczęścia i wychowywać w szczęściu; a nie dawać wykształcenie”
• swobodny rozwój emocjonalny i twórczy (wtórny intelektualnej)
• uczynić wolnym, uwolnić z symbolizmu (zależność)

środki wychowania w szkole Summerhill:
• samorządność (wolność nie może być nieograniczona. Ogranicza ja wolność drugiego człowieka)
• relacje partnerskie
• dobrowolność- brak przymusu
• uczenie się w toku odkrywania, zabawy i eksperymentowania – metoda aktywizowania
• „Szkoła powinna być dopasowana do uczniów, uczniów nie oni do niej.”
• „Jeśli dzieci chcą leniuchować, to widocznie to jest dla nich najlepsze w danym momencie.”

Moim zdaniem system takiego wychowania pozwalał uczniom rozwijanie zarówno swoich zainteresowań jak i umiejętności. Wszystkie zainteresowania w pozytywny sposób nie były z góry narzucane. Żaden z pedagogów nie zmuszał do uczęszczania na zajęcia z plastyki w wypadku kompletnego nie zainteresowania przedmiotem ze strony ucznia. Możliwość wyboru kierunku zainteresowania, które najbardziej odpowiadało dziecku, pozwalało im poczuć się kimś ważnym, kimś dla kogo liczy się jego zdanie i pozwalało dzieciom myśleć, iż są akceptowane i szanowane. Akceptacja i zrozumienie to bardzo znaczące elementy w życiu, pozwalające każdemu z nas poczuć się ważnym w danej grupie w tym wypadku, społeczności szkolnej co niewątpliwie pozytywnie wpływa na kształtowanie osobowości. Nie znaczy to wcale, że „tradycyjna” szkoła źle wychowuje gdy dzieci siedzą w ławkach na przedmiotach z góry narzuconych. Po prostu szkoła „tradycyjna” bardziej chce przekazać wiedzę niż sposoby zachowania się czy rozwijania przez uczniów swoich zainteresowań. Ważnym elementem, który stawia Summerhill w pozytywnym świetle jest według mnie równowaga jaka panuje w tej placówce. Jako szkoła koedukacyjna stara się wychować uczniów w równowadze dotyczącej wieku i płci, czyli traktowaniu siebie nawzajem na równym poziomie niezależnie od wieku. Tego elementu w nauczaniu nie spotka się w „tradycyjnej” szkole, ponieważ młodsi zawsze uważani są za nic nie wiedzących i mniej doświadczonych co rozdziela osoby starsze od młodszych powodując jednocześnie przejawy agresji jednych do drugich.
W takim sposobie traktowania ucznia musi istnieć pewne ryzyko. W pewnych momentach można stracić kontrolę nad wychowankiem, szczególnie nad tymi wychowującymi się w internacie. Moim zdaniem dziecko powinno widzieć autorytet szczególnie w rodzicach a będąc poza domem jest od nich oddalone. Dobrze wychowujący rodzice zwracają uwagę na złe i dobre zachowania swojego dziecka jednocześnie stając się wzorem do naśladowania. Konsekwencjami w wypadku dłuższego spędzania czasu, wzajemnego pouczania się przez wychowanków w różnym przedziale wiekowym może doprowadzić do zachowań przybierających znaczenie patologiczne. Ta słaba strona wychowywania w szkole Summerhill może spowodować, iż wychowankowie utracą możliwość odpowiedniego zachowania się w społeczeństwie jak i w sferze życia intymnego. Uważam, że zanikłaby wśród wychowanków Neilla tolerancja do innych osób, które nie byłyby związane z ich szkołą. Brak tolerancji do wszelkich nakazów i zakazów, które odgrywają bardzo ważną rolę w początkowym etapie życia dla dziecka.

17. Antypedagogika, pedagogika negatywna- założenia, dekalog, przedstawiciele, cele. Dlaczego nie wolno wychowywać.

Antypedagogika Nurt w pedagogice negujący tradycyjną formę wychowania opierającą się na zasadzie "sterowania" życiem dziecka. Antypedagogika oddaje wolność do samo decydowania o sobie dziecku, a rolę nauczyciela sprowadza do "przewodnika" w myśl zasady "lepiej wspierać zamiast wychowywać". Antypedagogika- refleksja pedagogiczna, inna niż pedagogika naukowa, teoretyczna. Opowiadała się za wolnością, niezależnością i autonomia jednostki. Jest za: autentycznością, spontanicznością, otwartością, gotowa do oddźwięku na propozycje dziecka, za wolnością uczenia się, stworzeniu innej wizji nauczyciela, zwracaniu uwagi na dziecko.

18.Zasady komunikowania się wg Mazlich,Faber.

1.Komunikowanie się –wymiana zdań.
-zastępujemy uczucia dziecka
-lekceważenie emocji dziecka
-zaprzeczenie emocji dziecka
Musimy unikać słowa NIE.

Jak pomóc dzieciom by radziła sobie z własnymi uczuciami?
-słuchaj dziecka bardzo uważnie
-zaakceptuj jego uczucia słowami „ och...mmm...rozumiem...”
-określ te uczucia ”to frustrujące”
-zamień pragnienia dziecka w fantazje „pragnę dla ciebie wyczarować całą kiść bananów”

2.Trening aktywnego słuchania:
- PARAFRAZOWANIE – powtarzanie sensu usłyszanej odpowiedzi dla sprawdzenia czy dobrze zrozumieliśmy

-ODZWIERCIEDLENIE –skupianie się na emocjach nadawcy

-KLASYFIKACJA –uporządkowanie tematu, zwracanie do rozmówcy, „aby skoncentrował się na tym co chce powiedzieć”

3. Zachęcanie do współpracy:
*określamy nasze uczucia
*opisz, co widzisz lub przedstaw problem
*zachowaj i udziel informacji
*powiedz to jednym słowem
*opisz, co czujesz
*napisz liścik
NIEWOLNO KARAĆ!!!

4.Zamiast karania :
-wyraź swoje uczucia, nie atakując charakteru dziecka
-określ swoje oczekiwania
-wskaż dziecku jak może naprawić zło
-zaproponuj wybór
-przejmij inicjatywę
-wspólne rozwiązanie problemu

5.Jak zachęcać do samodzielności?
*musimy dziecku pozwolić dokonać wyboru
*nie zastępować dziecka
*pozwolić dokonać wyboru spośród kilku rzeczy
*przejmuje odpowiedzialność
*nie wyręcza dziecka i okazywać szacunek dla dziecięcych zmagań
*nie zadawać za dużo pytań
*nie śpiesz się z udzielaniem odpowiedzi
*zachęć do korzystania z cudzych rozwiązań

6.Zasady umiejętnego chwalenia
*zbyt ogólne pochwały,nieszczere pochwały zmniejszają nasz autorytet
*umieszczamy krytyki w pochwale

19.Podstawowe kompetencje współczesnego pedagoga

Żeby być dobrym nauczycielem należy wykonywać role ale żeby je wykonywać trzeba posiadać kompetencje.. ~~> szeroko zmienne => przygotowanie na pewnym poziomie

1.Wielkośc ról do spełnienia
2.Cechy charakteru (wrodzone)=>miękkie, twarde
-wyrozumiałość
-serdeczność
-tolerancja
-spostrzegawczość
-asertywność
-zdolność do podjęcia decyzji

Nauczyciel powinien być tyranem.
*stres jest powodem wypalenia zawodowego

Kompetencje:
*psychologiczne
*pedagogiczne
*specjalistyczne

1.prakt.-moral : związane z osobą ,osobowością nauczyciela

-interpretacyjne :zdolność widzenia świata ,zdolność rozumienia świata
-moralne : umiejętność rozpoznawania , nazywania wartości , kieruje się tymi wartościami życiu
-komunikacyjne : wchodzenie w porozumiewanie się z innym człowiekiem

2.Techniczne - związane z praktyką (nabyte)

-postulacyjne : umiejętność stawiania sobie celów CO?
-metodyczne : wybór metod działania JAK?
-realizacyjne : wybór odpowiednich środków JAK DOPASOWAĆ ?

Standardy kompetencji zawodowych:
Prakseologiczne (kontrola, planowanie, ocenianie)
Komunikacyjne (skuteczność zachowań językowych, wykorzystanie technik dyskursywnych)
Współdziałania (skuteczność zachowań prospołecznych, rozwiązywanie konfliktów)
Kreatywne (innowacyjność, rozwój myślenia twórczego)
Informatyczne (korzystanie z różnych źródeł informacji)
Moralne (refleksja nad własną pracą)

20.Rozwój zawodowy nauczyciela-etapy

Okresy:
• Okres wstępny (przygotowawczy), w którym jednostka nabywa kompetencji bazowych od uniezależnienia się od otoczenia.
• Okres pełnej realizacji planów i projektów życiowych oraz oczekiwań społecznych.
• Okres schyłkowy, w którym dokonuje się analiza, bilans swojego życia z uwzględnieniem sukcesów i porażek.

Rozwój zawodowy polega na równoległej i powiązanej ze sobą ewolucji kompetencji praktyczno- moralnych i technicznych.
Pomimo tego, że treść obydwu kompetencji wytwarzana jest przez odmienne pytania, jednak logika ich rozwoju jest taka sama. Kieruje nią tendencja do wzrastającej niezależności człowieka od presji zewnętrznego otoczenia.
Linie rozwojowe kompetencji tworzących zawód nauczycielski oddają logikę zmian prowadzących od przedkonwencjonalnych form rozumienia i działania do postkonwencjonalnych.
Wyróżniamy trzy stadia rozwoju:
a. Stadium przedkonwencjonalne – wchodzenie w rolę zawodową.
W tej fazie zarówno problemy praktyczno- moralne, jak i techniczne rozwiązywane są przede wszystkim poprzez kopiowanie tych wzorów zachowania, które uchodzą za typowe w otoczeniu nauczyciela. Takiemu wyborowi nie towarzyszy pełne zrozumienie powielanych sposobów zachowania ani świadomość uzasadniających je racji.
b. Stadium konwencjonalne – pełna adaptacja w roli zawodowej.
W tej fazie rozwój nauczycieli zna wzorce interpretacyjne i realizacyjne oraz jest świadom ich uzasadnień, ale uzasadnienia te nie pochodzą od niego, lecz z zewnątrz. Jest to faza sprawnego posługiwania się wiedzą i umiejętnościami w sposób odtwórczy i przedkrytyczny. Tutaj nauczyciel może odrzucać te rozwiązania, które uzna za sprzeczne z instytucjonalnie zdefiniowaną rolą zawodową, oraz może okazać się innowatorem.
c. Stadium postkonwencjonalne – faza twórczego przekraczania roli zawodowej.
Tutaj postkonwencjonalne formy rozumienia i działania wiążą się z krytycznym posługiwaniem się wiedzą. Również w tej fazie obserwujemy dążenie do wyzwalania się z zastanych konwencji, któremu towarzyszy twórcze wykorzystywanie wiedzy, czego wyrazem jest opracowywanie własnej osobistej koncepcji rozumienia rzeczywistości edukacyjnej i własnych sposobów działania w tej rzeczywistości.

21.Sposoby profesjonalnego przygotowania pedagoga

Psychologizacja – dążenie do unaukowienia pedagogiki i pracy szkolnej oparte na zdobyczach nauk biomedycznych i psychologicznych przełomu wieku.

Nowoczesny program rozwoju nauczycieli powinien uwzględniać:

Elastyczność tego procesu.
Odejście od wiedzy encyklopedycznej.
Świadomość celów i wartości dla przyszłości.
Możliwość uczestnictwa w formach edukacji ustawicznej.
Wyższe wykształcenie dla wszystkich nauczycieli.
Wykorzystywanie badań pedagogicznych poświęconych praktyce nauczycielskiej.
Różnorodność w zakresie form kształcenia.
Praktyka pedagogiczna.
Opanowanie języków obcych.
Treści i zadania kształcenia powinny wynikać z rozwoju nauki i zmiany stosunków społecznych na świecie.
Odejście od kształcenia wąsko specjalistycznego na rzecz bloków programowych.
Porzucenie przez nauczycieli stereotypów.

22. Wypalenie zawodowe – definicja, obszary, symptomy.

Wypalenie zawodowe po raz pierwszy użył H. Freudenberger w 1974 roku. Zaobserwował, że są poszczególne jednostki wyczerpalne.
Użył pojęcia wypalenie zawodowe na określenie stanu wyczerpania jednostki spowodowanego nadmiernymi zadaniami stawianymi jej przez fizyczne lub społeczne środowisko pracy.

Zjawisko to ma charakter reaktywny o zindywidualizowanym przebiegu, różnej etiologii, przejawach etiologii (pochodzenie).
Wypalenie zawodowe jest bezpośrednim następstwem stresu niezmodyfikowanego własną aktywnością zaradczą (H. Sęk)

Wypalenie zawodowe- definicja:
Wypalenie zawodowe to utrata zapału do wykonywanej pracy, poczucie braku pozytywnych efektów i sensu tego, co się robi.
Wypalenie zawodowe to stan fizycznego, emocjonalnego i umysłowego wyczerpania przejawiającego się poprzez chroniczne zmęczenie.
Towarzyszy mu negatywna postawa wobec pracy, ludzi i życia, poczucie bezradności oraz beznadziejności położenia.
Obniżona samoocena manifestuje się poczuciem własnej nieadekwatności, niekompetencji i zniechęceniem.

Symptomy wypalenia zawodowego:
• W sferze funkcjonowania fizycznego człowieka - bóle głowy, żołądka, zaburzenia snu, podwyższone ciśnienie, poczucie osłabienia, zmniejszenie się odporności organizmu.
• W sferze funkcjonowania emocjonalnego - zmienność nastrojów, ogólne przygnębienie, poczucie bezradności, obniżenie samooceny, brak wiary w możliwość zmiany trudnej sytuacji.
• W sferze zachowań - absencja w pracy, częste konflikty, obojętność wobec klientów, zmniejszenie się wydajności pracy, złe zarządzanie czasem, wzrost liczby wypadków.

Zawody pomocnicze są najczęściej narażone na wypalenie zawodowe. Cechy zawodów pomocniczych:
• Bliskie relacje interpersonalne
• Zaangażowanie emocjonalne
• Pomaganie innym
• Efekty pracy odroczone

Zawody, które narażone są na wypalenie zawodowe m.in. :
• Lekarz
• Nauczyciel
• Pielęgniarka
• Ksiądz
• Strażak
• Policjant
• Psycholog

Przyczyny:
• Krótki staż pracy
• Niedopasowanie do wykonywanych obowiązków predyspozycji zdolności wykształcenia lub doświadczenia zawodowego
• Duże zaangażowanie w sprawy zawodowe
• Silne dążenie do osiągnięć
• Wysoki poziom aspiracji
• Potrzeba kontroli, niecierpliwości, pośpiechu
• Rywalizacja z innymi
• Problemy pozazawodowe np. rozwód, choroba w rodzinie, konflikty w rodzinie

Objawy wypalenia zawodowego:
• Poziom fizyczny- zmęczenie, ból głowy, objawy psychosomatyczne, bezsenność, huśtawka nastrojów
• Poziom behawioralny- nerwowość, zamknięta w sobie, unikanie kontaktów międzyludzkich
• Poziom emocjonalny
• Poziom psychiczny

23. Wypalenie zawodowe wg Ch. Maslach – etapy, przejawy.

Pięć etapów wypalenia zawodowego:
I. Miesiąc miodowy
Zauroczenie pracą, satysfakcja z osiągnięć zawodowych. Jednostka jest pełna energii, optymizmu, entuzjazmu
II. Przebudzenie
Na tym etapie człowiek usilnie stara się, by jego idealistyczny obraz, jaki sobie wytworzył, nie uległ zmianie. Pracuje dużo, coraz więcej, zauważa jednak, że jego idealistyczna ocena pracy jest nierealistyczna.
III. Okres szorstkości
Charakteryzuje się tym, iż w realizację zadań zawodowych trzeba wkładać coraz więcej wysiłku. W kontaktach społecznych, z kolegami w pracy, z klientami pojawiają się kłopoty.
IV. Wypalenie pełnoobjawowe
Towarzyszy mu poczucie pustki, samotności, chęci wyzwolenia się. Pojawiają się myśli ucieczkowe, stany depresyjne. Można tu już mówić o pełnym wyczerpaniu fizycznym i psychicznym.
V. Odradzenie się
Rekonwalescencja, leczenie ran powstałych w wyniku całego procesu wypalania się.

Symptomy wypalenia zawodowego:
• Wyczerpanie emocjonalne
• Depersonalizacja- przedmiotowe traktowanie innych ludzi
• Utrata satysfakcji z wykonywanej pracy

Depersonalizacja u Polskich nauczycieli jest ostatnim symptomem wyczerpania zawodowego.

Fazy wypalenia zawodowego:
• Faza wyczerpania emocjonalnego:
W którym dominują objawy psychosomatyczne, np. ból głowy, zmęczenie, bezsenność przekonania hipochondryczne, potęgujące próby fizycznej ucieczki w chorobę przed trudnościami, z którymi nie można sobie poradzić
• Depersonalizacja-, czyli „utrata troski o człowieka”
Brak zainteresowania i współczucia. Obwinianie ucznia, że trzeba się nim zajmować, praca traci sens
• Negatywna ocena siebie, jako pedagoga oraz „wypalenie” ze swej zawodowej roli: wzrasta lęk, zmniejszona efektywność pracy i jej, jakość się zmniejsza, a czas poświęcany na uzyskanie efektów znacznie się wydłuża. Wzrasta konfliktowość w stosunku do wychowanków i współpracowników.

Co może świadczyć o wypaleniu zawodowym?
• Niechęć przed pójściem do pracy
• Poczucie porażki, gniewu, bezradności, zniechęcenia, winy, odpowiedzialności
• Zmęczenie, niezdolność do koncentracji
• Wzrastające trzymanie się przepisów
• Częste patrzenie na zegarek
• Cynizm, brak pozytywnych uczuć w stosunku do klientów
• Unikanie kontaktów, wycofanie
• Zaabsorbowanie samym sobą
• Nadużywanie leków
• Przeziębienie, zaburzenie snu
• Konflikty rodzinne

Przyczyny wypalenia zawodowego

STRES

WYPALENIE
ZAWODOWE

Czynniki subiektywne (podmiotowe)
obiektywne (przedmiotowe)

interpersonalne organizacyjne ----- nasze relacje z szefem
z kim niski poziom
określenia wymagań

cechy zawodu:
• Zmianowość pracy
• Konieczność niesienia pomocy
• Konieczność bliskiego kontaktu

Przyczyny subiektywne:
• Cechy osobowości (idealizm, depresyjność, podejrzliwość, histeryczność, agresywność, bierność, niepewność, niska samoocena, psychopatyczne cechy osobowości)
• Niespełnione oczekiwania
• Brak sukcesów
• Zbyt silne zachowanie zgodne z imeag’iem zawodowym
• Przekazywanie optymalnego poziomu obciążenia
• Poziom motywacji
• Cechy demograficzne
Płeć nie wpływa na wypalenie zawodowe.

25. Czym jest błąd w wychowaniu. Wychowanie skuteczne, nieskuteczne, błędne.

Błąd w wychowaniu to zaburzenie lub (i) zerwanie interakcji, wychowanie, które szkodzi dziecku. Zaburzenie interakcji polega przede wszystkim na rozpadnięciu się współdziałania partnerów interakcji i dążeniu jednego z nich do dominacji nad drugim. Błędem jest zarówno dążenie ze strony wychowawcy, jak i zgoda na dominację ze strony wychowanka.

Błąd wychowawczy jest pojęciem względnym, gdyż jego występowanie jest intern- i intraindywidualnie uwarunkowane. Błąd wychowawczy nie jest syndromem nieskutecznego wychowania, gdyż nieskuteczność nie oznacza szkodliwości. Nie jest tez przestępstwem, gdyż w chwili popełnienia go wychowawca nie jest go świadomy, a postsytuacyjne uświadomienie sobie błędu przez wychowawcę ma na ogół charakter korekcyjny wobec jego zachowania. Błędy wychowawcze należy odróżnić od błędów dydaktycznych, inaczej zwanych rzeczowymi.

BŁĄD W WYCHOWANIU

Błąd w wychowaniu to także zachowanie wychowawcy, które stanowi realną przyczynę, ryzyko powstania szkodliwych skutków. Najczęściej ujawnia się w postaci zaburzeń relacji.

Podstawą klasyfikacji błędów jest zachowanie wychowawcy. Dla wyróżnienia błędów powstało tzw. „koło błędów w wychowaniu” oparte na następujących wymiarach:

UEkstremalna emocjonalna akceptacja dziecka („żar”) ekstremalne emocjonalne
odrzucenie dziecka(„lód”)
nadmierna koncentracja na sobieU nadmierna koncentracja na dziecku

niedocenianie zadania dziecka U nadmierna koncentracja na zadaniu dziecka

Po skrzyżowaniu ze sobą tych wymiarów powstało osiem kategorii błędów z istniejącym pomiędzy nimi tzw. umiarem, który jest charakterystyczny dla zachowań względnie prawidłowych.

Błędy te to:
Rygoryzm 5. Eksponowanie siebie
Agresja 6. Uleganie (bezradność)
Hamowanie aktywności 7. Zastępowanie (wyręczanie)
Obojętność 8. Idealizacja dziecka.

Istnieje jeszcze 9 błąd – niekonsekwencja, ale znajduje się ona poza „kołem błędów”, gdyż nie jest błędem „czystym”, nie wynikającym z w/w wymiarów. Polega on na pomieszaniu innych błędów, np. agresji z zastępowaniem czy wyręczaniem.

Skutki błędów mogą być doraźne lub odległe.

Wychowanie dzielimy na:
• Skuteczne- zgodnie z celem
• Nieskuteczne- brak zamierzonych celów
• Błędne- niekorzystne skutki

Wychowanie skuteczne:
Wychowanie jest skuteczne wtedy, gdy związki między trzema podstawowymi czynnikami procesu (cel- sytuacje- doświadczenia) są izometryczne: sytuacje i doświadczenia są pokrewne celowi wychowania.
Wychowanie nieskuteczne:
Brak skuteczności procesu wychowawczego oznacza, że w sytuacjach tworzonych przez wychowawcę wychowanek nie zdobywa pożądanego doświadczenia. Nieskuteczność wychowania może wystąpić w dwóch postaciach.
Wychowanie nieskuteczne ma miejsce wówczas, gdy zamierzony cel nie ma odzwierciedlenia w doświadczeniu, zdarzenie realizowane poprzez sytuację wychowawczą nie utrwaliło się w pamięci wychowanka lub utrwalił się w sposób tyko powierzchowny.
Błędne wychowanie:
Błędem wychowawczym jest takie działanie, w którym w sposób nieuświadomiony przez wychowawcę jego działanie doprowadziło do skutków szkodliwych dla wychowanka i została naruszona jego podmiotowość. Jeśli mamy do czynienia z działaniem w pełni świadomym, a nie służącym dobru wychowanka wówczas mamy do czynienia z przestępstwem.

Wychowanie jest skuteczne, jeśli w pamięci trwałej jednostki powstały zapisy reprezentacji zdarzeń zgodne pod względem treści tych reprezentacji z założonym celem wychowawcy. Jeżeli nie powstał żaden lub powstał nikły jedynie zapis tych zdarzeń, powiemy, że wychowanie było nieskuteczne. Zapis zdarzeń niezgodnych z zamierzeniem wychowawcy, i (lub) równocześnie szkodliwe dla rozwoju, charakteryzuje wychowanie błędne.

Błąd wychowawczy ? wg A. Guryckiej błędem wychowawczym nazywamy zdarzenie, które zachodzi w określonej sytuacji wychowawczej i jest takim zachowaniem wychowawczym, które ma niekorzystny wpływ na doraźne funkcjonowanie wychowanka oraz na jego dalszy lub bliższy rozwój. Błąd wychowawczy popełniany jest zawsze nieświadomie.

26. Rodzaje błędów i kryteria ich wyróżnienie. Dlaczego błędy tworzą „koło”?

W zależności od głębi skutku wyróżniamy 4 strefy szkodliwości błędów:
I - doraźny i płytki skutek
II - przeniesienie pejoratywnej oceny poza sytuację, w której błąd wystąpił
III - niekorzystne doświadczenia wychowanka hamują, czy też zaburzają jego rozwój
IV - najpoważniejsze - skutki powodujące zmiany i zaburzenia w osobowości wychowanka.
Na podstawie trzech kryteriów: nastawienia emocjonalnego do dziecka, koncentracji na osobie dziecka czy własnej, oraz przeceniania lub niedocenianie zadań dziecka A. Gurycka wyróżniła 9 kategorii błędów wychowawczych.

Lp. Symbol błędu Nazwa błędu
Zachowania błędne
Reprezentacja wychowanka i sytuacji
1. ryg rygoryzm Bezwzględność w egzekwowaniu zadań, nie pozostawienie swobody, ścisła kontrola, podporządkowanie sobie wychowanka Utożsamienie dziecka z zadaniem, elementem znaczącym w sytuacji jest zachowanie i skuteczność wyników .
2. agr agresja Atak fizyczny lub symboliczny, poniżający lub zagrażający w stosunku do wychowanka Wychowanek spostrzegany jako zagrażający, niewygodny, czasem nawet niepotrzebny w sytuacji
3. ham hamowanie Ograniczanie aktywności czy wręcz zabranianie aktywności wychowankowi poprzez symboliczne lub fizyczne własne zaangażowanie Uznanie aktywności wychowanka i jego zadań jako nieważnych, eksponowanie własnych rozwiązań, pomysłów
4. ob obojętność Obserwowany dystans do dziecka i jego spraw, brak zainteresowania jego rozwiązywaniem zadań Patrzenie na wychowanka, jego potrzeby jako nieważne dla wychowawcy, obrona przed zaangażowaniem
5. eks Eksponowanie siebie Koncentracja wychowanka na walorach wychowawcy, chęć imponowania, tendencja do obrażania się Uznanie siebie jako czynnik szczególnie ważny w interakcji z wychowankiem, przecenianie swoich walorów niedoceniając ich w wychowanku, uważając go jako potrzebującego pomocy
6. ul uległość Bezradność i jej demonstracja, spełnianie zachcianek wychowanka, rezygnacja ze stawiania mu wymagań Sytuacja wychowawcza spostrzegana jako nadmiernie trudna dla wychowawcy, której trzeba unikać, czy wręcz od niej uciekać
7. zast zastępowanie Wyręczanie wychowanka w realizacji zadań, przejmowaniu inicjatywy Spostrzeganie wychowanka jako wymagającego szczególnej opieki, słabego, zmęczonego, bezradnego, a uznaniu zadania jako ważnego
8. id idealizacja Uznanie wychowanka jako największe dobro, zajmowanie się nim nieustannie, "wpatrzenie się" brak krytycyzmu Ograniczenie możliwości rozwoju wychowanka, spostrzeganie otoczenia jako zagrażające wychowankowi, idealizacji jego i jego możliwości
9. nk niekonsekwencja Przemienność zachowań błędnych zaliczanych do różnych kategorii błędów. Niejasność, zmienność odczuć spostrzeganie sytuacji jako trudnej do wypracowania linii

27. Przyczyny błędów- błędna reprezentacja dziecka

Wiedza rodziców o funkcji wychowawczej ma przeważnie charakter naturalny, potoczny, schematyczny i często nasycony jest błędnymi przekonaniami (np. o skuteczności twardej ręki). Z badań wynika (A. Wójtowicz), że błędy rodziców szczególnie silnie zapisują się w pamięci dzieci, zwłaszcza te, czynione we wczesnym okresie życia.
Gdy bierze się pod uwagę wpływ rodziny na dziecko, szczególną pozycję przypisuje się matce. Wynika to z przekonania, że matka jest osoba najbardziej znaczącą w życiu dziecka, a stosunek między nią i dzieckiem może mieć wpływ na całe życie. Z tych względów prawidłowo ukształtowana osobowość matki nabiera szczególnego znaczenia. Zaburzenia, dysharmonie, patologiczny rozwój osobowości matki niekorzystnie odbija się na osobowości i rozwoju dziecka. Wymienia się trzy typy osobowości matek, których rolę w rozwoju dziecka ocenia się niekorzystnie. Są to: matka agresywna, matka nadmiernie skrupulatna i lękowa oraz matka, dla której dziecko jest środkiem kompensacji pragnień i zawiedzionych nadziei życiowych.
Błąd rodziców to poważne zaburzenie oczekiwań, dysonans poznawczy i emocjonalny wywołany rozbieżnością między oczekiwaniami kierowanymi wobec rodziców a rzeczywistym ich postępowaniem. Jest to źródłem negatywnego doświadczenia dziecka, szczególnie "błędy zimne"(rygoryzm, agresja, hamowanie aktywności, obojętność).
"Błędy ciepłe" (idealizacja, zastępowanie, uleganie) często nie są przez dziecko zauważone. Stanowiąc ryzyko niekorzystnych skutków , nie pogarszają one percepcji rodziców jako wychowawców, lecz ją stale optymalizują. Jednak dzieje się tak tylko do pewnego wieku, a poza tym wytwarza się nadmierne uzależnienie od rodziców, co wtórnie hamuje rozwój indywidualności, sprawczości, kompetencji społecznych i przysparza kłopotów z przystosowaniem poza środowiskiem rodzinnym.

28. Błędy rodziców. Dlaczego rygoryzm obojga rodziców jest mniej szkodliwy niż tylko jednego. Błędy niekonsekwencji.

7. Błędy rodziców. Dlaczego rygoryzm obojga rodziców jest mniej szkodliwy niż tylko jednego. Błędy niekonsekwencji.
8. Czym jest twórczość?
9. Pedagogika twórczość- cele pedagogiki.
10. Dlaczego edukacja musi być twórcza?
11. Zadania twórczego nauczyciela (koncepcja Shulza).
12. Postawa badawcza człowieka- jako cel wychowania.
13. Współczesne rozumienie zdolności człowieka (koncepcja Sternberga, Gardnera, Saloveya) a zadania pedagogiki.

36. Zdolności wchodzące w zakres inteligencji emocjonalnej.
Inteligencja emocjonalna - zdolność rozpoznawania uczuć własnych i uczuć innych osób, zdolności motywowania się i kierowania emocjami, zarówno własnymi, jak i osób znaczących. Są to zdolności odmienne do inteligencji poznawczej, czyli umiejętności czysto intelektualnych, mierzonych ilorazem inteligencji, ale je uzupełniające.
Na inteligencję emocjonalną składają się podstawowe kompetencje emocjonalne i społeczne. Są to
1.samoświadomość: wiedza o swoich stanach wewnętrznych, możliwościach i ocenach intuicyjnych, czyli świadomość emocjonalna, poprawna samoocena, wiara w siebie;
2. samoregulacja: panowanie nad swoimi stanami wewnętrznymi, impulsami i możliwościami;
3.samokontrola: utrzymywanie norm uczciwości i prawości, sumienność, elastyczność w dostosowywaniu się do zmian;
4.motywacja: skłonności emocjonalne, które prowadzą do nowych celów lub ułatwiają ich osiągnięcie, czyli dążenie do osiągnięć, zaangażowanie, inicjatywa, optymizm;
5.asertywność: posiadanie i wyrażanie własnego zdania oraz bezpośrednie wyrażanie emocji i postaw w granicach nie naruszających praw i psychicznego terytorium innych osób oraz własnych, bez zachowań agresywnych, a także obrona własnych praw w sytuacjach społecznych;
6. empatia: uświadamianie sobie uczuć, potrzeb i niepokojów innych osób, czyli rozumienie innych, doskonalenie innych, nastawienie usługowe, świadomość polityczna, rozpoznawanie emocjonalnych prądów grupy i stosunków wśród przedstawicieli władzy.

37. Znaczenie inteligencji emocjonalnej w pedagogice.
38. Inteligencja emocjonalna a wspomaganie sukcesu szkolnego i osobistego.
motywowania siebie w zmieniającym sie srodowisku emocjonalnym, jak i zdolność do motywowania innych. O sukcesie życiowym i życiowej satysfakcji, zdaniem Glemana, w większym stopniu decyduje inteligencja emocjonalna, niż iloraz inteligencji.
Osoby o rozwiniętej inteligencji emocjonalnej, mogą odnosić znaczne sukcesu życiowe, nawet jeśli nie posiadają tak wysokiego ilorazu. Ci zaś, którzy posiadają wyoki stopień powinni równoczesnie rozwijać się emocjonalnie, ponieważ właśnie to umożliwi im konstruktywne wykorzystywanie swoich zdolności. Niekiedy posiadanie wysokiego przyczyniania się do lekceważenia sfery emocji i nie rozwijania inteligencji emocjonalnej, co jest błędem.
Inteligencja emocjonalna ma ogromy wpływ na nasze życie, ponieważ motywacja, siła woli i dojrzałość emocjonalna mogą w jeszcze większym stopniu kształtować nasze codzienne funkcjonowanie, niż poziom ilorazu inteligencji. W praktyce, oprócz innych narzędzi takich jak różne formy psychoterapii i treningów interpersonalnych, swoją inteligencję emocjonalną możemy rozwijać także poprzez praktykowanie medytacji i technik relaksacyjnych. Kwestia inteligencji emocjonalnej stawia medytację w nowym świetle - może bowiem ona być bardzo wartościowym narzędziem rozwijania inteligencji emocjonalnej.
Jednak nie jest ona rowna z inteligencja naukową, gdyż często ludzie o wybitnej inteligencji postępują irracjonalnie, wręcz beznadziejnie głupio. Inteligencja, którą wykazujemy się w nauce, ma niewiele wspólnego z życiem emocjonalnym. Nawet osoby o wysokim ilorazie inteligencji mogą nieudolnie kierować swym życiem prywatnym, dawać się ponosić nieokiełznanym emocjom i działać pod wpływem niekontrolowanych impulsów. Wnikliwa analiza rzeczywistych umiejętności, dzięki którym odnosimy sukcesy we wszystkich rodzajach zawodów i organizacji, wykazała, że w decydowaniu o wybitnych osiągnięciach zawodowych iloraz inteligencji zajmuje drugie miejsce po inteligencji emocjonalnej. Ma ona undamentalne znaczenie dla wybitnych osiągnięć w pracy niemal we wszystkich zawodach i na wszystkich stanowiskach.
Idee te nie są niczym nowym dla osób zajmujących się pracą - to, jak panujemy nad sobą i w jakich pozostajemy stosunkach z ludźmi z naszego otoczenia, jest ośrodkiem zainteresowania wielu teorii zarządzania. Już Arystoteles w swojej Etyce nikomachejskiej nawołuje do inteligentnego kierowania naszym życiem emocjonalnym. Dobrze wykorzystane, własne namiętności są źródłem mądrości; kierują naszym myśleniem, wyznaczają pożądane wartości, zapewniają nam przetrwanie. W ujęciu Arystotelesa problem polega nie na naszym emocjonalnym reagowaniu, ale na odpowiedniości emocji i jej wyrazu.
dzieki niej pedagog lepiej radzi sobie z uczniami, z praca, obowiązkami. Potrafi lepiej rozwizywac problemy i zrozumiec ucznia.