Nauczycielka
Nauczycielka
A ona mi tu fiubździu czyta o jakichś alegantach i pańskich pieskach, w kaftanikach!I do tego w boku łupie, aż w oczach ciemnieje! Odwracam głowę i pytam wprost: Na co pani żyje? To tu, to tam, to z tym, to z tamtym? Dzie panine dzieci? Dzie panina ziemia? Panine krowy? Świni? Kury? Panina rzeka, panina chata, panine drzewo? Dzie? Nic nie gada. Nic nie gada.Mało, że sama nima, to i drugim zabiera! Dzie nasza rzeka? Kto klon zmarnował?Komu ryby przeszkadzali! Ależ panie Kaźmierzu, zaczyna...
Guwernantka pogardzana z racji ubóstwa
I tu pojawia się częsty w literaturze motyw odrzucenia pięknej, zdolnej guwernantki z powodu jej nie najlepszej pozycji społecznej i materialnej. Upokorzeń doznaje jako korepetytorka Madzia Brzeska – bohaterka Emancypantek . Wiele upokorzeń i wręcz ataków ze strony rodziny i znajomych narzeczonego ordynata Michorowskiego zniesie Stefcia z Trędowatej . Niestety, przypłaci to chorobą i śmiercią. Niezaakceptowana przez rodzinę i środowisko narzeczonego, umiera na rękach Waldemara, do dziś...
Pozytywistka idealistka
Nauczycielka, bezinteresownie lub za skromne wynagrodzenie przekazująca wiedzę swoim uczniom, chętna do niesienia pomocy najuboższym, wcielająca w życie hasła pracy u podstaw pojawia się często w literaturze pozytywizmu. Bohaterka powieści dojrzałego realizmu Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej – Justyna Orzelska chce po ślubie osiąść w zaścianku Bohatyrowiczów i bezinteresownie uczyć wiejskie dzieci, którymi i tak od dawna się zajmuje. Niekiedy udzielanie lekcji podreperowuje nader trudną...
Kobieta inteligentka
Pozytywizm przynosi pierwsze obrazy kobiet inteligentek. Bohaterka A...B...C... Elizy Orzeszkowej Joanna Lipska uczy za małe pieniądze dzieci sąsiadów, by wspomóc domowy budżet, ale też po to, by oświecić umysły małych uczniów. Madzia Brzeska, pogodna, naiwna, żartobliwie nazywana przez Bolesława Prusa emancypantką ( Emancypantki ), zarabia jako nauczycielka pensji i prywatna guwernantka. Postać guwernantki pojawi się też w Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej (panna Terenia, która, gdy dzieci...
Oddająca życie za dzieci
Stąd już tylko krok do poświęcenia Stasi Bozowskiej – bohaterki utworu Stefana Żeromskiego Siłaczka , kontynuującego pozytywistyczne ideały. Bozowska jest nauczycielką idealistką, nie wybiera jak jej znajomi z Warszawy (np. doktor Obarecki) łatwego życia w mieście czy miasteczku, ale uczy w trudnych warunkach na zapadłej wsi. W efekcie zaraża się od swoich uczniów tyfusem i umiera; dawny kolega, lekarz, przypadkiem odnajdujący ją jako pacjentkę w wiejskiej głuszy, nie jest już w stanie jej...
Przyjaźń ubogiej krewnej
Specyficzną, bo niejako kaleką przyjaźnią są relacje pomiędzy znudzonymi,wymagającymi opieki i towarzystwa bogatymi damami a ich zamożnymi krewnymi. Taka więź łączy np. bohaterkę Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej – Emilię Korczyńską i jej ubogą damę do towarzystwa, niegdyś nauczycielkę jej córki, Terenię. To ona wysłuchuje wsz ystkich skarg Emilii dotyczących życia z dala od świata, niezrozumienia przez męża i rozmaitych dolegliwości. To ona pierwsza spieszy z buteleczką lekarstwa i...
Pani z lepszego świata
Zdarza się też, że nauczycielka przedstawiana jest jako osoba z innego świata. Tak zostaje opisana przez Antoniego Liberę tytułowa postać powieści Madame , nauczycielka elegancka, symbolizująca niedostępny zachodni świat, fascynująca swych uczniów jako kobieta. W groteskowej powieści Edwarda Redlińskiego Konopielka odnajdujemy z kolei przysłaną z miasta do zapadłej wsi Taplary „uczycielkę”. Burzy ona poukładany świat „taplarskich”, pokazuje im, że można żyć inaczej: pisząc, czytając, nie...
Zdziwaczała guwernantka
Prócz wzniosłych obrazów heroicznych nauczycielek literatura utrwaliła też śmieszne, karykaturalne wręcz postaci guwernantek. Taka jest Celina Mroczkówna– bohaterka Nocy i dni Marii Dąbrowskiej, korepetytorka, zatrudniona w domu Niechciców. Z powodu jej oschłości i braku swobody w zachowaniu nie lubią jej dzieci, z którymi pani Celina nie umie nawiązać kontaktu. Wyśmiewa się z niej też służba, zauważająca przewrażliwienie kobiety na punkcie własnego wyglądu, manię przymierzania strojów i...
Zajęcia pedagogiczne – kaprys damy
Zła sytuacja majątkowa nie zawsze jest jednak udziałem pań parających się nauczaniem. Uczenie młodych, ubogich panien to też niekiedy hobby zamożnych zmanierowanych dam. Tak jest np. w Dziewczętach z Now olipek Poli Gojawiczyńskiej. Bogate panie, mieszkanki luksusowych dzielnic Warszawy, zajmujące piękne, zadbane mieszkania, przyjmują, otoczone służbą, w swyc h wymuskanych salonach tytułowe dziewczęta z Nowolipek. Udzielając im korepetycji, otwierają przed nimi zupełnie inny, piękniejszy...
Ideał nauczycielki
Przeciwieństwem egzaltowanej i nieco zdziwaczałej Celiny Mroczkówny jest wnosząca do domu Niechciców radość jej poprzedniczka, Anka Niechcicówna, krewna Bogumiła. Za ideał nauczycielki w Nocach i dniach uchodzi prowadząca prywatną pensję dla panien Wenordenowa – wykształcona,wyma gająca, ale wyrozumiała dla dziewcząt. To na jej pensji zostaje umieszczona Agnisia Niechcicówna. Również Madzia Brzeska – bohaterka Emancypantek Bolesława Prusa – jest pozytywną postacią. Pracuje najpierw jako...