Przyczyny przedwczesnej dojrzałości dzieci przedstawiane w różnych tekstach kultury bywają też inne: śmierć jednego z rodziców, molestowanie seksualne, sytuacja społeczna wymuszająca pracę nieletnich, skrajne ubóstwo. Zwłaszcza nowele pozytywistów pełne są obrazów dzieci pracujących ponad siły, schorowanych, umierających. Antek z noweli Bolesława Prusa pasie bydło, gęsiarka z wiersza Leopolda Staffa (podobnie jak sierotka Marysia z baśni Konopnickiej) pasa gęsi, choć, maleńka, wydaje się pilnowana przez zwierzęta, nie one przez dziewczynkę („Czy dziecko ich pilnuje, czy one je wiodą/Jak na śnieżnym łańcuchu, by ustrzec przed szkodą,/I odwracają szyję u każdego skręta,/Czynie zgubiło z dłoni pastuszego pręta”). Opisane przez pozytywistów dzieci pozbawione są wszelkich praw – Janko Muzykant (nowela Sienkiewicza), ukarany niewspółmiernie do winy, zostaje pobity na śmierć; Rozalka z Antka Prusa leczona przez znachorkę umiera (zostaje spalona w piecu) ; dzieci chłopskie z Nad Niemnem Orzeszkowej, Ziemi obiecanej Reymonta, Nocy i dni Dąbrowskiej, pozbawione są opieki zdrowotnej i oświaty; dzieci z Dobrej pani (nowela Orzeszkowej) czy powieści Prusa Anielka padają ofiarą kaprysów bogatych; ubogie dziewczynki, takie jak bohaterka Katarynki Prusa czy chłopcy z Naszej szkapy Konopnickiej wychowują się w dramatycznie skromnych warunkach, przypłacają lub mogą przypłacić to zdrowiem – pełne podobnych postaci są obrazki Marii Konopnickiej (W piwnicznej izbie, Jaś nie doczekał). Odrębną grupę stanowią dzieci pozbawione opieki, niedopilnowane przez rodziców, np. pracujących w polu, skazane na zapomnienie i niekiedy nawet śmierć.
Materiał opracowany przez eksperta
Czas czytania: 1 minuta