U roślin wyróżnia się tkanki twórcze i stałe. Tkanki twórcze odpowiadają za wzrost rośliny dając początek tkankom stałym. Te z kolei zbudowane są ze zróżnicowanych komórek i pełnią określone funkcje w organizmie.
Tkanki twórcze
Umożliwiają roślinie nieograniczony wzrost, który odbywa się w ściśle określonych miejscach, zwanych strefami merystematycznymi. Podział tkanek twórczych związany jest z ich pochodzeniem, a następnie z ich lokalizacją.
Merystemy pierwotne wywodzą się z tkanek embrionalnych zarodka. Stąd też zachowują zdolność do podziału przez całe życie.
– Merystemy wierzchołkowe /stożki wzrostu/ umożliwiają wzrost na długość oraz pierwotny przyrost na grubość korzeni i pędów.
– Merystemy interkalarne /wstawkowe/ powodują także wzrost na długość /np. traw/, ale znajdują się w łodydze ponad nasadami liści u podstawy międzywęźli.
Merystemy wtórne tworzą się z żywych komórek stałych o charakterze miękiszowym, które na skutek odróżnicowania wróciły do stanu embrionalnego.
– Merystemy boczne umożliwiają wtórny przyrost na grubość korzenia i łodygi. Kambium /miazga twórcza/ tworzy się między łykiem i drewnem pierwotnym w postaci walca tkanki merystematycznej. Komórki kambium w korzeniu i pędzie produkują drewno wtórne do środka walca, a łyko wtórne na zewnątrz walca. Follogen /miazga korkotwórcza/ zakłada się pod skórką pędu i podobnie odkłada fellodermę i korek. W korzeniu fellogen zastępowany jest przez okolnicę, która wytwarza podobną do korka perydermę.
– Merystemy przyranne powstają z odróżnicowanych żywych komórek w miejscu zranienia.
Tkanki stałe
Są niezdolne do podziałów i całkowicie zróżnicowane. Dzielą się na tkanki okrywające, miękiszowe, przewodzące, wzmacniające, wydzielnicze.
Tkanka okrywająca chroni roślinę przed niekorzystnym wpływem czynników zewnętrznych oraz nadmiernym parowaniem wody, zapewniając równocześnie roślinie kontakt ze środowiskiem zewnętrznym. Wyróżnia się tkankę okrywającą pierwotną /skórkę/ i wtórną /korek/.
– Skórka występuje na młodych organach, utworzona jest z jednej warstwy komórek.
Epiderma pokrywa nadziemne organy pędu. Składa się z komórek o pogrubionej ścianie zewnętrznej zawierającej kutynę, która tworzy warstwę zwaną kutykulą, czasem dodatkowo pokrytą woskiem. Komórki na ogół nie zawierają chloroplastów, za wyjątkiem komórek tworzących aparaty szparkowe. Wytworami epidermy są aparaty szparkowe, włoski i kolce. Aparaty szparkowe umożliwiają wymianę gazową i wyparowywanie wody /transpirację/. Ze względu na pełnione funkcje wyróżnia się włoski czepne, parzące, wydzielnicze. Kolce, zwane też cierniami liściowymi, pełnią funkcje ochronne, np. u róży.
Ryzoderma pokrywająca korzenie zbudowana jest z komórek o cienkich ścianach, przez które roślina łatwo pobiera z gleby wodę wraz z solami mineralnymi. Zwiększenie powierzchni wchłaniania umożliwiają komórki ryzodermy przekształcone we włośniki.
– Korek powstaje na starszych częściach organów roślin w wyniku działalności fellogenu. Zbudowany jest z wielu warstw martwych komórek pokrytych suberyną. W niektórych miejscach korka występują przetchlinki umożliwiające wymianę gazową i kontakt ze środowiskiem.
Tkanka miękiszowa wypełnia ciało rośliny. Zbudowana jest z żywych, cienkościennych komórek o dużych wakuolach. Między komórkami występują przestwory międzykomórkowe. Dzięki słabemu zróżnicowaniu komórek miękiszu mogą z nich powstawać merystemy wtórne. Ze względu na pełnione funkcje wyróżnia się kilka typów tkanki miękiszowej.
– Miękisz zasadniczy wypełnia przestrzenie między innymi tkankami, tworząc np. korę pierwotną.
– Miękisz asymilacyjny zawiera liczne chloroplasty. U roślin dwuliściennych występuje w dwóch odmianach, jako miękisz palisadowy i gąbczasty.
– Miękisz spichrzowy gromadzi materiały zapasowe, a niekiedy wodę /tzw. miękisz wodonośny/.
– Miękisz powietrzny zawiera bardzo duże przestwory międzykomórkowe. Występuje u roślin wodnych i bagiennych umożliwiając tym roślinom sprawną wentylację i wymianę gazową oraz unoszenie się ich organów w wodzie.
Tkanka wzmacniająca zbudowana jest ze ściśle przylegających komórek o ścianach komórkowych ze zgrubieniami, co zapewnia roślinie wytrzymałość i chroni jej organy przed złamaniem lub zgnieceniem.
Wyróżnia się dwa typy tkanki wzmacniającej.
– Kolenchyma utworzona jest z żywych komórek ściśle przylegających do siebie. Występuje w młodych organach. Wyróżnia się dwa jej rodzaje: kolenchyma płatowa i kolenchyma kątowa.
– Sklerenchyma zbudowana jest z martwych komórek o bardzo zgrubiałych i zdrewniałych ścianach. Występuje pod postacią włókien /np. u lnu/ lub komórek sklerenchymatycznych, czyli sklereidów /np. w miąższu gruszki, pestce śliwki/.
Tkanka przewodząca umożliwia transport substancji w roślinie. Składa się z dwóch rodzajów tkanek: drewna i łyka.
– Drewno transportuje wodę wraz z solami mineralnymi oraz pełni funkcję wzmacniającą i spichrzową. Wyróżnia się drewno pierwotne i drewno wtórne /u roślin z przyrostem wtórnym/. Drewno zbudowane jest z kilku rodzajów komórek jak: cewki, naczynia, miękisz drzewny, włókna drzewne.
Cewki to silnie wydłużone, martwe komórki o wrzecionowatym kształcie. Nadają też sztywność i wytrzymałość mechaniczną. Występują u paprotników, nagonasiennych i częściowo u roślin okrytonasiennych.
Naczynia to długie rury utworzone z martwych komórek, w których zanikł protoplast i ściany poprzeczne. Boczne ściany są silnie zdrewniałe, zawierają różnego kształtu zgrubienia i jamki. Pełnią też funkcję wzmacniającą. Występują u roślin okrytonasiennych i nielicznych nagonasiennych.
Miękisz drzewny tworzą pasma żywych komórek pełniących funkcję spichrzową.
Włókna drzewne są dodatkowymi elementami wzmacniającymi.
– Łyko transportuje asymilaty. Wyróżnia się łyko pierwotne i łyko wtórne. Zbudowane jest z kilku rodzajów komórek. Wyróżnia się: rurki sitowe, tworzące żywe komórki o wydłużonym kształcie, które ułożone są w pionowe szeregi, przy czym przez liczne pory w ich poprzecznych ścianach, tzw. sita przechodzą z jednej komórki do drugiej pasma cytoplazmy. Do członu rurki sitowej przylegają komórki towarzyszące. Rurki sitowe występują u roślin okrytonasiennych. U nagonasiennych i paprotników występują w łyku komórki sitowe. Zachodzą one na siebie klinowato i kontaktują się przez rozrzucone po całej powierzchni tzw. pola sitowe. Miękisz łykowy pełni funkcję spichrzową.
Włókna łykowe stanowią element wzmacniający.
Tkankę wydzielniczą tworzą pojedyncze komórki lub struktury wielokomórkowe, zwane tworami wydzielniczymi, które wydziela ją specjalne produkty przemiany materii. Dzieli się je w zależności od lokalizacji na zewnętrzne i wewnętrzne.
– Zewnętrzne, to włoski gruczołowe i miodniki. Włoski gruczołowe produkują np. olejki eteryczne, substancje parzące, enzymy trawienne. Miodniki wydzielają nektar.
– Wewnętrzne, to rury mleczne i kanały żywiczne. Rury mleczne wypełnia sok mleczny, który może zawierać: cukry, białka, garbniki, alkaloidy, kauczuk, olejki eteryczne. Kanały żywiczne zawierają żywicę.