Odcisk
‘narazić się komuś; dokuczyć mu boleśnie, dotknąć, urazić’; zwrot; Można nadepnąć komuś na odcisk – wyjaśnia szefowa polskiego oddziału międzynarodowej firmy.
odczuwać/odczuć coś/przekonać się o czymś na własnej skórze
‘poznać coś, doświadczyć czegoś, przekonać się o czymś osobiście, w sposób bezpośredni’; zwrot; Wyrodna matka na własnej skórze przekonała się, że nie można uciec od przeszłości. – SE; Aż 58% ankietowanych przez Forum 50+ (…) na własnej skórze odczuło dyskryminację. – „Angora”.
oddać cesarzowi, co cesarskie, a Bogu, co boskie
oddać cesarzowi, co cesarskie, a Bogu, co boskie
‘dać każdemu to, co mu się należy, co jest mu przypisane’; fraza, bibl. (W przekł. J. Wujka m.in. Mt 22, 21: „ Oddajcie tedy, co jest cesarskiego, cesarzowi, a co jest bożego Bogu. ”) Słowa Jezusa skierowane do faryzeuszy, którzy podstępnie spytali go, czy należy płacić podatek Cezarowi. Fraza często używana w sporach o relację państwo–kościół.); Oddaję cesarzowi, co cesarskie – powiedział sędzia Hiernaux, wydając wyrok w sprawie, jaką wytoczył Acquaviva. – „Nowy Dzień”; Bogu co boskie,...
oddać komuś pole/ustąpić komuś pola
‘ustąpić, zejść komuś z drogi; pozwolić działać komuś innemu’; zwrot, wojsk.; Dlaczego więc oddaje pole choćby Annie Marii Jopek, od której ma mocniejszy, ciekawszy głos. – „Ozon”.
oddać ostatnią koszulę
‘oddać wszystko, poświęcić się dla kogoś’; zwrot; Marcin zrobił dla niego wszystko, oddał ostatnią koszulę, a on okazał się strasznym niewdzięcznikiem. – Internet.
oddać się w czyjeś ręce/w ręce sprawiedliwości
‘zgłosić się do organów sprawiedliwości, przyznając się do popełnienia przestępstwa’; zwrot; (…) ci przestępcy sami oddają się w ręce organów ścigania . – „Fakt”.
oddać/przekazać komuś pałeczkę
‘przekazać coś komuś, aby ktoś to kontynuował; powierzyć komuś np. swoje dotychczasowe zajęcie’; zwrot, sport.
oddać/sprzedać coś za miskę soczewicy
oddać/sprzedać coś za miskę soczewicy
oddać/sprzedać coś za miskę soczewicy
‘wyrzec się czegoś dla doraźnego zysku, niewspółmiernego z wartością rzeczy utraconej’; zwrot, bibl. (Rdz 25, 34: „Wtedy Jakub podał Ezawowi chleb i gotowaną soczewicę. Ezaw najadł się i napił, a potem wstał i oddalił się. Tak to Ezaw zlekceważył przywilej pierworództwa.”).
oddać/wyzionąć ducha
‘umrzeć, skonać, dokonać żywota’; zwrot, przetrwało w nim archaiczne znaczenie wyrazu duch ‘oddech, tchnienie’, a więc ‘wydać ostatnie tchnienie’, natomiast czasownik wyzionąć znaczył ‘wydzielać z siebie woń, parę’; bibl. (Mt 27, 50: „A Jezus raz jeszcze zawołał donośnym głosem i wyzionął ducha.”);
Oddech
‘zatrzymać się na chwilę, po to, by z większą energią ruszyć do ataku, zabrać się do pracy’; zwrot, sport.
oddzielać/odróżnić ziarno od plew
odebrało/odjęło komuś głos
‘ktoś zaniemówił z wrażenia, zdziwienia, emocji lub z przyczyn zdrowotnych’; zwrot; Kaczorowi z wrażenia aż odebrało głos. – „Fakt”.
odegrać/odgrywać kluczową rolę
‘być ważnym, decydującym w jakiejś sprawie’; zwrot; Układ Warszawski miał odegrać w niej kluczową rolę. – „Ozon”.
odejść w siną dal
‘opuścić kogoś, odejść, zniknąć bez słowa’; zwrot; Ale gdy kwadrans minął,/myślę: „Niech idzie w dal (jaką?) na przykład siną… – A.M.Swinarski.
odejść/pójść jak zmyty
‘odejść zawstydzonym, upokorzonym, nie załatwiwszy czegoś’; zwrot, stp. Starsza forma: odejść/pójść jak zmyty bez ługu; ług ‘roztwór potasowy lub sodowy używany dawniej zamiast mydła’. Szorowanie brudu bez ługu chyba nie należało do przyjemności, o czym świadczą zwroty: odejść/pójść jak zmyty oraz zmyć komuś głowę; Odszedł stamtąd jak zmyty, nawet nie zaczekał na zakończenie całej sprawy. – Internet.
odetchnąć z ulgą
‘doznać uczucia ulgi; pozbyć się strachu, obawy, uspokoić się’; zwrot; Dzięki nim tysiące maltretowanych kobiet odetchną z ulgą.
odgrywać rolę
‘spełniać jakieś (ważne) zadanie’; zwrot teatr.; Jedynie w Bundeslidze dwaj Polacy odgrywają niepoślednią rolę (…). – „Wprost”; On je ocenia w zależności od tego, czy sam w tym uczestniczy i odgrywa czołową rolę, czy nie. – W. Łysiak
Odium
‘ktoś staje się przedmiotem czyjejś niechęci, wstrętu,nienawiści’; zwrot, zapoż. z łac.; Ja się czuję winny wielu rzeczy, na przykład, że odium padło na moją rodzinę (…).
odkryć karty
ujawnić wszystko, otwarcie wyjawić plany, zamierzenia’; zwrot, karty; Co się jej stało?/Była normalnym lekarzem/póki nie odkryła kart. – J. Salomon.
odkryć/odkrywać Amerykę
‘dochodzić do wniosków, ustaleń, które dla wszystkich są oczywiste’; zwrot; Dyskusja, czy państwo ma się opiekować obywatelami, czy nie, toczy się na świecie od 200 lat, a tu oni nagle odkrywają Amerykę. – „Angora”.
odlotowa zabawa
odlotowa zabawa
‘wspaniała, niesamowita, nadzwyczajna zabawa’; wyr. rzecz.; odlot, odlotowy – z jęz. narkomanów; (…) Ty powinnaś zachować minimum zdrowego rozsądku i dystans wobec ludzi, którzy nie oczekując nic lub niewiele, w zamian proponują ci proste rozwiązanie problemów czy odlotową zabawę. – „Cogito”.
Odlotowy
odłożyć ad acta
‘odłożyć coś między akta, odłożyć coś na bok, uznać coś za załatwione’; zwrot łac.; Encyklopedia.
Odłóg
‘o kimś, kto nic nie robi lub o czymś, co jest zaniedbane, opuszczone, czym się od dawna nikt nie zajmuje’; zwrot, roln. odłóg ‘pole nieuprawiane przez dłuższy czas, porosłe dziką roślinnością, darnią, zadrzewione’; ‘o ziemi: nie być uprawianą, zasianą’; A więc ty także leżysz odłogiem. – TVN.
odnieść/osiągnąć sukces
‘osiągnąć ważny cel, wysoką pozycję’; zwrot, public.; Prawie wszyscy trenerzy posiadają wyższe wykształcenie, przeważnie są mrukami… i nie odnoszą sukcesu.
odpaść/wysiąść w przedbiegach
‘zrezygnować z czegoś zaraz na początku,nie poradzić sobie z czymś’; zwrot; w jęz. sport. – o kimś, kto w wyniku biegów eliminacyjnych nie zakwalifikował się do dalszego współzawodnictwa.
odpłacać/odpłacić pięknym za nadobne
odpłacać/odpłacić pięknym za nadobne
‘zrewanżować się, mścić’; zwrot, stp. nadobny synonim pięknego ; W ciągu następnych dni Beata odpłacała mi pięknym za nadobne. Teraz ja byłem dla niej niewidoczny jak powietrze.
Odpłacić
‘zrewanżować się, mścić’; zwrot, stp. nadobny synonim pięknego ; W ciągu następnych dni Beata odpłacała mi pięknym za nadobne. Teraz ja byłem dla niej niewidoczny jak powietrze.
odpowiadać z wolnej stopy
‘odpowiadać przed sądem, nie będąc uprzednio aresztowanym’; zwrot, prawn.; Gwarantował mu możliwość przyjazdu do Polski oraz to, że nie zostanie tu aresztowany, zaś przed sądem będzie odpowiadał z wolnej stopy. – „Angora”.
Odpowiedź
‘odpowiedź, wypowiedź dwuznaczna, niezrozumiała, niejasna, zagmatwana, zagadkowa, zwłaszcza odnosząca się do przyszłości’; wyr.rzecz., mitol.; Pytia to kapłanka w świątyni Apollina w Delfach, która przepowiadała przyszłość. W boskiej ekstazie, w odpowiedzi na pytania błagalników, wyrzucała z siebie słowa bez związku, z których kapłan układał heksametrem wyrocznie, zwykle dość trudne do zrozumienia lub dwuznaczne;
odpowiedź pytyjska
Odprężenie
Odpuścić
‘przebaczyć, darować coś komuś; puścić coś w niepamięć’; zwrot; Nie może być mowy o sprawiedliwości, jeśli państwo odpuści tym, którzy piastując wysokie funkcje, okradali normalnych obywateli (…).
odpuścić komuś
‘przebaczyć, darować coś komuś; puścić coś w niepamięć’; zwrot; Nie może być mowy o sprawiedliwości, jeśli państwo odpuści tym, którzy piastując wysokie funkcje, okradali normalnych obywateli (…).
odpuścić/odpuszczać sobie kogoś/coś
‘przestać się kimś, czymś interesować,zajmować; zrezygnować/rezygnować z kogoś, czegoś’; zwrot, pot.; Odpuść sobie chłopaka, który zawsze wszystko wie lepiej. – „13”.
odradzać się jak Feniks z popiołów
odradzać się jak Feniks z popiołów
‘powstać na nowo po całkowitym zniszczeniu’; zwrot, w mitol. grec. Feniks – legendarny ptak z Etiopii, który pod koniec długiego życia spalał się na stosie, a z popiołów odradzał się na nowo. Stał się symbolem odmłodzenia i zmartwychwstania; Jęz.
odsądzić/odsądzać kogoś od czci i wiary
odsądzić/odsądzać kogoś od czci i wiary
‘oczernić kogoś, krytykować, aby pozbawić go dobrego imienia’; zwrot, prawn., stp. – ‘prawne pozbawienie czci wyrokiem sądowym’; Podobno bał się podzielić los Stalina, po śmierci zdradzonego i odsądzonego od czci i wiary przez najwierniejsze sługi. – „Ozon”.
odstawić/odsunąć kogoś na boczny tor
‘pozbawić kogoś dotychczasowego znaczenia, dotychczasowej pozycji; uczynić kogoś mniej ważnym’; zwrot (często w stronie biernej), odm. zawod.; Gdy Kaśka poznała Agatę, ja zostałam odsunięta na boczny tor. – Internet.
odsyłać kogoś od Annasza do Kajfasza
‘odsyłać kogoś od urzędnika do urzędnika, od urzędu do urzędu, nie chcąc zająć się jego sprawą, zbywać go’; zwrot, bibl. (por. od Annasza do Kajfasza); Jak można tak traktować człowieka, odsyłać go od Annasza do Kajfasza. – Internet.
odwaga cywilna
‘odwaga wypowiadania własnych sądów i postępowania bez względu na opinię publiczną i skutki’; wyr. rzecz., zapoż. z łac.; cywilny ‘osobisty, obywatelski’; I miał wyjątkową odwagę cywilną. – GW; I w tym sensie Oriana Fallaci jest dla niej bohaterką, wzorem odwagi cywilnej w dziennikarstwie (…). – „Ozon”.
odwrócić się na pięcie
‘zawrócić się, zmienić kierunek ruchu’; zwrot; On odwrócił się na pięcie i wyszedł. – „Fakt”.