Raban
‘hałasować, narobić hałasu, czynić zgiełk’; zwrot; Także prasa (…) podniosła raban przeciwko jej zwolnieniu. – W. Łysiak
Rachunek
‘osobiście, samemu, bez pomocy innych, będąc za coś samemu odpowiedzialnym’; wyr. określ., ekon.
rachunek sumienia
‘uprzytamnianie sobie własnych przewinień, grzechów,roztrząsanie win, rozliczanie grzechów’; wyr. rzecz., relig.
rachunek sumienia
Racja
‘uznanie potrzeb i dobra państwa za najwyższą normę działania’; wyr.rzecz., kalka z franc., charakterystyczna dla jęz. oficjalnego; A. Markowski.
racja stanu
racja stanu
‘uznanie potrzeb i dobra państwa za najwyższą normę działania’; wyr.rzecz., kalka z franc., charakterystyczna dla jęz. oficjalnego; A. Markowski.
Rada
‘doradzać komuś, udzielać wskazówek’; zwrot; Dziewczyny sobie radzą, a ja zawsze służę fachową radą – zapewnia. – „Nowy Dzień”.
radosna twórczość
radosna twórczość
‘nieprzygotowane, nieprzemyślane, chaotyczne działanienie uwzględniające ujemnych skutków; działanie nieodpowiedzialne, ryzykanckie, nieliczące się z jakimiś normami, zasadami’; wyr. rzecz., hist. Hasło używane w propagandzie sanacyjnej przed 1930 r.; niekiedy przypisywane J. Piłsudskiemu ; Programy tych partii to raczej radosna twórczość niż jakieś merytoryczne, konkretne propozycje. – Internet.
Radosny
radosny jak skowronek
radosny jak skowronek
‘o człowieku zadowolonym, radosnym, szczęśliwym’; wyr. określ., przyr.; Tosia przybiegła ze szkoły radosna jak skowronek. – K. Grochola.
Radość
‘gwałtowna, radosna reakcja na coś, szczęście’; wyr. rzecz.; Przez godzinę najgłośniejsi na całym stadionie Qi Hong kibice z Chile mieli powody do wybuchów radości. – „Nowy Dzień”.
Raj
‘wejście do krainy szczęśliwości, pojawienie się nowych możliwości do realizacji siebie i swoich planów’; wyr. rzecz., relig.; Bo taka propozycja była jakby otwarciem przed nim bram raju. – „Angora”.
raj na ziemi
raj na ziemi
‘piękne, urocze, rozkoszne, szczęśliwe miejsce, gdzie są szczególnie sprzyjające warunki do życia’; wyr. rzecz., relig. raj w niektórych religiach ‘kraina szczęśliwości, miejsce pobytu Boga/bogów i jego wybrańców’; Wielu z nich sądziło, że po 1989 roku, choć nie zbudujemy od razu raju na ziemi, to przynajmniej otrząśniemy się z dawnego kłamstwa. – W. Łysiak
Rajski
rajski ptak
wyjątek, niezwykłość, niesłychana i piękna rzadkość’; wyr. rzecz.,relig.; w niektórych religiach raj ‘kraina szczęśliwości, miejsce pobytu Boga/bogów i wybrańców’; J est on jednak rajskim ptakiem, przedziwną rzadkością, rodzynkiem w zakalcu życia
rajski ptak
Rak
‘dać komuś nauczkę, dokuczyć komuś,zemścić się na kimś, odpłacić się czymś za coś’; zwrot, przyr.; [chłopacy] od rana do nocy opowiadali, ile oni przeżyli przygód i jacy są silni. Postanowiłyśmy z dziewczynami pokazać im, gdzie raki zimują. – „Victor J”.
ramię w ramię
‘bardzo blisko siebie, tuż obok jeden drugiego; razem, wspólnie,solidarnie’; wyr. określ.; Dlatego właśnie wziąłem ze sobą ludzi (…), którzy ramię w ramię stali ze mną na Majdanie (…).
Rana
‘o kimś wyjątkowo spokojnym, uprzejmym, miłym, zgodnym’; wyr. określ.; To jest człowiek do rany przyłóż. – TVP 2; (...) surowy i do rany przyłóż/dobry i niemiłosierny (...) – J. Twardowski; Czasami taki, że choć do rany przyłóż… to znowu całe tygodnie ledwie bąknie jakie słowo i ani spojrzy .– W. Reymont.
Randka
‘schadzka miłosna, spotkanie z nieznaną wcześniej osobą płci odmiennej’; zwrot; Bohaterką jest atrakcyjna nowojorska dziennikarka, która porzucona przez narzeczonego, odbywa w ciągu roku całą serię pocieszających randek w ciemno.
randka w ciemno
‘schadzka miłosna, spotkanie z nieznaną wcześniej osobą płci odmiennej’; zwrot; Bohaterką jest atrakcyjna nowojorska dziennikarka, która porzucona przez narzeczonego, odbywa w ciągu roku całą serię pocieszających randek w ciemno.
Ranny
ranny ptaszek
ranny ptaszek
‘ktoś, kto bardzo wcześnie wstaje’; wyr. rzecz., przyr.; Ranny ptaszek– tak powiemy o kimś, kto nie lubi się wylegiwać w łóżku i bardzo wcześnie wstaje. – „Victor J”; Chłopi to ranne ptaszki (tyt.) – „Fakt”; Przespacerujcie się w czasie zachodu słońca (wersja dla rannych ptaszków – spacer o wschodzie słońca)… – „Cogito”.
Rano
‘przez całą noc, do wschodu słońca, do świtu’; wyr. określ.; Bandyci po skokach balowali do białego rana.
ratować skórę
‘dbać o siebie, ratować siebie’; zwrot; (…) esbecy gotowi byli na współpracę z organami ścigania po to, by ratować własną skórę. – „Ozon”.
Ratunek
raz kozie śmierć
raz na zawsze
‘na stałe, na zawsze; ostatecznie, definitywnie, nieodwołalnie’; wyr.określ.
raz na zawsze
‘w sposób ostateczny, nieodwołalny; definitywnie’; wyr. określ. ; Chciała z nim zerwać raz na zawsze, jednak za każdym razem ulegała jego prośbom. – Internet.
raz po raz/raz za razem/raz po razie
‘bezustannie, wciąż, stale, co chwila, kolejno, jeden po drugim’; wyr. określ.
razi coś kogoś jak fałszywa nuta
‘coś wywołuje niemiłe wrażenia, obraża czyjeś poczucie estetyki’; zwrot, muz.; Nigdy dotąd nie słyszałem ludzkiego głosu, a więc każdy nowy i obcy dźwięk wdzierający się tutaj, w uroczyste milczenie tej sennej samotności, razi moje ucho jak fałszywa nuta.
Rąbek
‘ujawnić coś częściowo, pozwolić poznać część tajemnicy’; zwrot; Poprosiliśmy ekspertów, którzy doradzają dużym i małym firmom, menedżerom i szeregowym pracownikom, o uchylenie rąbka tajemnicy, co zrobić, by wziąć się w garść. – „Newsweek”.
Rączka
‘dać, dawać coś komuś za życia, za swego istnienia’; zwrot; Nowa władza zawsze rozdaje ciepłą rączką pieniądze. – Internet.
Reakcja
‘szybka reakcja, szybki oddźwięk’; wyr. rzecz., techn.; Reakcja Układu Warszawskiego była błyskawiczna. – „Ozon”.
reakcja łańcuchowa
‘związek następujących po sobie, ściśle powiązanych zjawisk, procesów, wydarzeń itp.’; wyr. rzecz., techn
Rej
przewodzić, dyrygować, rządzić innymi; zajmować w czymś pierwsze miejsce’; zwrot; rej – z niem. (dziś tylko w zwrocie: w odzić rej i w wyr. wodzirej ); W tej zabawie rej wodziły przez kilka dekad komunistyczne Niemcy (…). – W. Łysiak
Relatywizm
‘stanowisko polegające na przypisywaniu czemuś (pojęciom,poglądom) względnego, dwojakiego charakteru moralnego’; wyr. rzecz., filoz.; Sianie relatywizmu moralnego (…), to wypaczanie prawdy metodą wypaczania języka. – W. Łysiak
relatywizm moralny
‘stanowisko polegające na przypisywaniu czemuś (pojęciom,poglądom) względnego, dwojakiego charakteru moralnego’; wyr. rzecz., filoz.; Sianie relatywizmu moralnego (…), to wypaczanie prawdy metodą wypaczania języka. – W. Łysiak
Relikwia
‘uważać coś za świętość, za rzecz bezcenną’;zwrot, relig. relikwia ‘szczątki świętych’; Korespondowaliśmy z różnymi znanymi psychologiami, a oni przysyłali nam swoje nadbitki – traktowaliśmy je jak relikwie (…). – „Cogito”.
Renesans
Rewolucja
Rezon
‘nie tracić pewności siebie’; zwrot; rezon zapoż. z franc.,dawn. ‘rozsądek, rozum, pewność siebie’; Co więcej, wydaje się być zmęczony tym remontem, czasem przerażony, czasem zniechęcony, ale nie traci rezonu. – „Angora”.