Geografia jako nauka - podsumowanie wiadomości

Geografia - jest to nauka o powłoce ziemskiej, jej przestrzennym zróżnicowaniem pod względem przyrodniczym i społeczno-ekonomicznym oraz o związkach i zależnościach między elementami środowiska i działalnością człowieka.

W skład powłoki ziemskiej wchodzą:
a) Litosfera i wnętrze ziemi - bada ją geologia
b) Hydrosfera - bada ją hydrografia i oceanografia
c) Atmosfera - bada ją meteorologia, klimatologia
d) Biosfera - bada ją biogeografia
e) Pedosfera - bada ją geografia gleb
f) Ukształtowanie terenu - bada geomorfologia

W skład pow. Ziemskiej wchodzi także magnetosera
g) Magnetosfera - bada ją fizyka

Geografię fizyczną - bada środowisko przyrodnicze jako całość i jego poszczególne elementy, np. klimat , rzeźbę, wody, gleby.

Geografię społeczn-oekonomiczną (społeczno-gospodarczą) - zajmuje się badaniem przestrzennej struktury działalności gospodarczej człowieka i jej poszczególnych działów oraz życia społecznego.

Geografię regionalną - łączy w sobie geografię fizyczną i społeczno-ekonomiczną, tzn. zajmuje się związkami zachodzącymi między człowiekiem i jego działalnością a środowiskiem przyrodniczym.

Kartografia - jest to nauka o mapach, zasadach ich sporządzania i korzystania z nich.

Nauki
- hydrografia - nauka o wodach lądowych
- oceanografia - nauka o wodach oceanicznych
- meteorologia - nauka o pogodzie
- klimatologia - nauka o klimacie
- geomorfologia - nauka o rzeźbie Ziemi i procesach ją kształtujących
- pedologia - nauka o glebach
- biogeografia - nauka o rozmieszczeniu życia na Ziemi
- paleogeografia - bada i odtwarza warunki geograficzne na powierzchni Ziemi w minionych epokach geologicznych
- glacjologia - nauka o lądolodach i lodowcach
- geografia matematyczna (astronomiczna) - zajmuje się ruchami Ziemi i ich konsekwencjami, orientacją na Ziemi

Mapa - rysunek powierzchni Ziemi, wykonany na płaszczyźnie, w pomniejszeniu według ściśle określonych zasad matematycznych.
Skala Mapy - Matematyczny stosunek dwóch liczb: odległości na mapie do odpowiadającej jej odległości rzeczywistej.
Poziomice - izohipsy, linia na mapie utworzona z punktów o jednakowej wysokości nas poziomem morza.
Ekspozycja - położenie , orientacja stoku względem stron świata.
Mapa Hipsometryczna - mapa której rzeźbę przedstawiono za pomocą poziomic oraz barwnych pasów między nimi.
Wysokość bezwzględna - wysokość mierzona względem poziomu morza
Wysokość względna - wysokość mierzona względem punktu nie znajdującego się na poziomie morza.
Znaki liniowe: przedstawiają jedynie długość obiektu ponieważ szerokość jest nie istotna.
Generalizacja: uproszczenie rysunku przedstawianych na niej obiektów i zjawisk.
Podziałka: wykonuję się nią pomiary na mapie, graficzny obraz skali.
Interpolacja: wyznaczenie wysokość pośrednie między dwoma różnymi wysokościami.
Siatka Geograficzna - układ południków i równoleżników na globusie, dzięki niej można wyznaczyć współrzędne geograficzne.
Siatka Kartograficzna - układ południków i równoleżników na mapie. Jest to obraz siatki geograficznej otrzymany na płaszczyźnie.
Odwzorowanie Kartograficzne - polega na przeniesieniu wzajemnego położenia punktów z powierzchni kuli, z zastosowaniem reguł matematycznych, siatka geograficzna po przeniesieniu staje się siatką kartograficzną.

Mapy
Ogólnogeograficzne: w sposób ogólny i wszechstronny przedstawiają powierzchnie Ziemi.
Tematyczne: przedstawiają tylko wybrane zjawiska
Topograficzne: przedstawiają bardzo dokładnie mały fragment powierzchni Ziemi.
Przeglądowo-topograficzne: bardziej uproszczone niż topograficzne.
Przeglądowe: przedstawiają rozległe obszary, ale w sposób bardzo uogólniony.
Fizyczne: przedstawiają treść geograficzną na tle rysunku rzeźby terenu.
Polityczne: treść geograficzna prezentowana jest na tle podziału politycznego.
Administracyjna: treść geograficzna ukazana jest na tle podziału administracyjnego.

Plusy i minusy globusa
Plusy:
na całej powierzchni występuje ta sama skala.
Wysokości i spłaszczenia są w skali globusów są tak nie wielkie, że nie mają znaczenia w ich konstrukcji.
Minusy:
przedstawienie powierzchni jest w tak dużym zmniejszeniu, że nie można na nim zobaczyć wszystkich szczegółów.
Jest nie wygodny, nie nadaje się na wędrówki itd.:)

Odwzorowania
- wiernokątne: stosowane w komunikacji morskiej i lotniczej
- wiernoodległościowe: stosowane w komunikacji radiowej
- wiernopowierzchniowe: stosowane w atlasach

Odwzorowania azymutalne (płaszczyznowe)
- normalne - płaszczyzna odwzorowania jest prostopadła do osi obrotu Ziemi.
- poprzeczne - płaszczyzna odwzorowania jest równoległa do osi obrotu Ziemi.
- ukośne - płaszczyzna odwzorowania tworzy kąt z osią obrotu Ziemi dowolny kąt między 0 a 90.

Odwzorowania stożkowe
- normalne - oś stożka schodzi się z osią obrotu Ziemi.
- poprzeczne - oś stożka leży w płaszczyźnie równika.
- ukośne - oś stożka leży skośnie do osi Ziemi.

Odwzorowania walcowate
- normalne - oś walca schodzi się z osią obrotu Ziemi.
- poprzeczne - oś walca leży w płaszczyźnie równika.
- ukośne - oś walca leży skośnie do osi Ziemi.

Odwzorowanie umowne - modyfikacja odwzorowań powstała na podstawie matematycznych wyliczeń elementów konstrukcji

Odwzorowanie - sposób przeniesienia siatki geograficznej na płaszczyznę w jej wyniku otrzymujemy mapę

METODY KARTOGRAFICZNEGO PRZEDSTAWIANIA ZJAWISK NA MAPIE - RODZAJE, CHARAKTERYSTYKA, PRZYKŁADY
1. Metody jakościowe
a) metoda powierzchniowa (zasięgów)
b) metoda sygnaturowa
2. Metody ilościowe
a) metoda izoliniowa
b) metoda kropkowa
c) metoda kartogramu
d) metoda kartodiagramu
Do prezentacji treści mapy stosuje się różnorodne metody.
Dobór tych metod powinien być taki, aby mapa jak najlepiej obrazowała przedstawiane zjawisko.

Metody te, w zależności od charakteru przedstawianych cech, można podzielić na dwie grupy:
- metody jakościowe - dotyczą cech niemierzalnych, zalicza się tu metodę powierzchniową i sygnaturową;
- metody ilościowe - dotyczą cech, które można scharakteryzować przy pomocy danych liczbowych, zalicza się do nich metodę izoliniową, kropkową, kartogramu i kartodiagramu.

Metoda powierzchniowa (zasięgów) polega na oznaczaniu na mapie obszarów występowania określonego zjawiska. Oznaczenia tego można dokonać w różny sposób, np. poprzez: ograniczenie powierzchni tzw. liniami zasięgu (czyli najdalszymi granicami, do których dociera występowanie danego zjawiska).
Metoda te stosowana jest na mapach geologicznych, tektonicznych, geomorfologicznych, glebowych, zasięgu występowania roślin, zwierząt, ras, ludów, języków, religii, typów gospodarki rolnej, itp.
Metoda sygnaturowa - polega na przedstawianiu zjawisk i obiektów za pomocą sygnatur, czyli znaków umownych, służących do lokalizacji na mapie obiektów małych lub zjawisk występujących na małych, rozproszonych obszarach, tak, że nie da się ich przedstawić w skali mapy.
Ze względu na kształt sygnatury można podzielić na:
- punktowe, które mogą mieć formę:
figur geometrycznych, np. kwadrat, prostokąt, koło, półkole, trójkąt, romb;
Ten rodzaj sygnatur jest używany do przedstawiania występowania i ośrodków wydobycia surowców mineralnych
obrazków, nawiązujących najczęściej swoim wyglądem do przedstawianych cech, np.: szyby wiertnicze, kopalnie, elektrownie, zakłady przemysłowe, porty lotnicze, morskie i rzeczne, stacje benzynowe i kościoły;
liter - najczęściej są to pierwsze litery lub skróty czy symbole nazw przedstawianych cech, np.: Fe - występowanie rud żelaza, Cu - występowanie rud miedzi, Pl - Polska, I - Włochy, szk. - szkoła, cm. - cmentarz;
liniowe - mają postać linii ciągłych, przerywanych, kropkowanych, itp. i przedstawiają np. rzeki, drogi, granice. W odróżnieniu od sygnatur punktowych ich długość jest przedstawiona w skali mapy.

Metoda izoliniowa - polega na przedstawianiu cech ilościowych zjawisk występujących w sposób ciągły za pomocą izolinii, czyli linii łączących punkty o tej samej wartości liczbowej natężenia danego zjawiska. Izolinie wyznacza się poprzez interpolację w oparciu o wartości przedstawianej cechy w punktach pomiarowych.

Przykłady izolinii:
- izotermy - linie łączące punkty o tej samej wartości liczbowej temperatury,
- izoamplitudy -linie łączące punkty o tej samej wartości liczbowej amplitudy,
- izohiety - linie łączące punkty o tej samej wartości liczbowej opadów atmosferycznych,
- izobary - linie łączące punkty o tej samej wartości liczbowej ciśnienia,
- izobaty - linie łączące punkty o tej samej wartości liczbowej głębokości,
- izohipsy (poziomice) - linie łączące punkty o tej samej wartości liczbowej wysokości bezwzględnej,
- izohaliny - linie łączące punkty o tej samej wartości liczbowej zasolenia.

Metoda kropkowa - polega na przedstawieniu bezwzględnych rozmiarów zjawiska w określonej jednostce przestrzennej za pomocą kropek, przy czym każda kropka ma określoną wagę, czyli odpowiada określonej liczbie elementów zbiorowości.
Metoda ta jest zastosowana na mapach rozmieszczenia ludności, rozmieszczenia i wielkości produkcji poszczególnych roślin uprawnych i chowu zwierząt, itp.

Metoda kartogramu - polega na przedstawieniu przedziałów wartości intensywności danego zjawiska na określonym obszarze, za pomocą barwy lub szram w określonej skali.
Metoda ta ma zastosowanie na mapach gęstości zaludnienia, salda migracji, przyrostu naturalnego, gęstości sieci dróg kołowych i kolejowych, wielkości plonów poszczególnych ziemiopłodów, dochodu narodowego na jednego mieszkańca, itp.

Oprócz kartogramów przedstawiających jedną cechę, stosuje się również kartogramy strukturalne - ukazujące dwie cechy ilościowe zjawiska: za pomocą skali barw ukazuje się bezwzględną wartość cechy (np. liczba studentów w poszczególnych województwach), a poprzez skalę szrafu procentowy udział danej cechy w całości (np. procentowy udział studentów w danym województwie w liczbie studentów Polski).

Metoda kartodiagramu - polega na przedstawianiu danych liczbowych, charakteryzujących zjawiska, za pomocą diagramów umieszczonych w określonych jednostkach przestrzennych. Diagramy są najczęściej figurami geometrycznymi (np. diagramy kołowa, prostokątne, kwadratowe, słupkowe W stosunku do kartogramu, kartodiagram jest dokładniejszy, ale mniej przejrzysty".