"Mistrz i Małgorzata" traktat o człowieku uwikłanym w zło świata.

Powstało wiele książek zawierających prawdy moralne i etyczne. Niektóre z nich zarysowały się wyraźnie w historii literatury, ze względu na przesłanie czy fabułę. Takie książki mają duży wpływ na kształtowanie światopoglądów jak i opinii na odwieczne tematy: dobra, zła czy miłości. ?Mistrz i Małgorzata? dzieło życia Michaiła Bułhakowa stoi na ich czele. Uznawana za jedną z najlepszych książek na świecie ukazuje problemy i odpowiada na pytania niezmiennie aktualne i odwieczne. Ciągła walka dobra i zła, w której zawsze zwycięża dobro poprzez miłosierdzie, wiarę i odwagę. Autor tego dzieła żył na przełomie XIX i XX wieku, w czasach totalitaryzmu tworzył i borykał się z problemami charakterystycznymi dla tamtego okresu. W podobnym położeniu jest tytułowy bohater jego powieści ? Mistrz.
Lata 30. XX wieku. Kraj rządzony przez Stalina jest biurokratyczny i skorumpowany. Ludzie zamieszkujący Moskwę dążą do bogactwa i wszelakich przyziemnych spraw nie zważając na innych, czy życie po śmierci. Kraj jest ateistyczny, przez co mieszkańcy nie dostrzegają czegoś innego poza ówczesnym światem. W takich warunkach Mistrz, który w głębi serca przeciwstawia się takiemu porządku rzeczy, musi żyć. Wśród całego zła i nieprawości próbuje przekazać swoje poglądy, swoją prawdę. Jednak nie jest to proste. Zostaje wyśmiany i wykpiony, przez co traci wiarę w siebie i to co robi, w dzieło swojego życia. Mimo iż wie, że to jest dobre, nie walczy, płynie wraz z prądem, z wolą ludności i ogólnie przyjętymi normami. Sprzeniewierza się swojemu przeznaczeniu i cierpi, za swoje tchórzostwo i brak silnej woli.
Smutek i monotonię życia rozjaśnia nagroda pieniężna. Rzecz tak przyziemna a odmienia egzystencję Mistrza. Teraz znajduje w niej cel. Żyje by napisać powieść, prosto z serca. Dzieło, w które wleje całą swą duszę. W przeciwieństwie do literatów zamieszkujących Moskwę. Dla tych liczy się tylko fakt, że należą do elity, mają legitymacje członkowskie, ponadto piszą na pokaz. Mistrz przeciwstawia się temu. Jego powieść jest prawdziwa i tym właśnie się różni od innych. W każdej epoce są wyznaczone normy, wedle których trzeba postępować. Za ich pomocą można coś zaakceptować albo odrzucić. Powieść Mistrza swoją konwencją nie odpowiadała ówczesnym poglądom i kolidowała z nimi. Jej treść z racji bycia religijna nie przeszedłby przez cenzury, i otóż odrzuconą ją wyśmiewając autora. Sens życia i jego cel przestały istnieć. Nie potrafił walczyć o swoje przeznaczenie i poddał się losowi. Swoim zachowaniem przypomina bohatera własnej powieści Piłata. Przez tchórzostwo obaj cierpieli, ale zostało im to wybaczone.
Miłość jest uznawana za sens ludzkiego życia, czyni je pełnym i prawdziwym. Pokonuje liczne bariery i przeszkody. ?Amor vincit omnia? i tak było w przypadku Mistrza i Małgorzaty. Tytułowi bohaterowie zakochują się w sobie a ich miłość jest niezwykła, pierwotna i trwała. Oboje dla siebie stanowią sens wszystkiego co robią. Cieszą się swoją obecnością, możliwością obcowania ze sobą nawzajem. Wspierają się i kochają miłością niewyobrażalną. Każdy ranek jest dla nich piękny, gdyż przepojony jest nadzieją wspólnego przebywania. Uczucie między nimi jest tak duże, że Małgorzata spiskuje z diabłem, aby dowiedzieć się gdzie przebywa jej ukochany. Miłość zawsze była uczuciem podstawowym, które potrafiło pokonać wszystko, wszelkie zło. Było lekarstwem na ból, nienawiść i niesprawiedliwość otoczenia.
W swojej powieści Bułhakow umieścił Wolanda- szatana, wysłannika zła, anioła ciemnych mocy. Przybywając do Moskwy, siedliska różnorodnych niegodziwości, pokazał nam, że ludzie tam mieszkający są tak naprawdę diabelscy, co okazuje się być paradoksem, gdyż sam diabeł jest nad wyraz ludzki. Dostojewski pisał, że ? wielu ludzi nie wierzy w Boga, ale w diabła wierzy?. W kraju zamieszkiwanym przez ateistów nie było miejsca dla Boga, ale każdy z nich w głębi duszy obawiał się kary po śmierci. Diabeł i jego świta mimo swojej przynależności do ?tych złych? czynili wiele dobrego. Św. Augustyn powiedział: ?Początkiem dobrych czynów jest wyznanie złych? w podobny sposób postępował szatan. Ukazywał złe strony i uczynki mieszkańców Moskwy, ale w celu szerzenia prawdy i co wydaje się niewiarygodne, dobra. Dla samych głównych bohaterów szatan był ostatnią deską ratunku, którą wykorzystali. Oderwali się od spraw przyziemnych dzięki jego pomocy i wstawiennictwu Jeszui otrzymali spokój, którego tak potrzebowali.
Mistrz w swojej powieści pisał o wielkiej mocy miłosierdzia w zwalczaniu zła, ale tą podstawą jest wiara w Boga. Mieszkańcy Moskwy z powieści byli pozbawieni tej wiary i nadziei. Bóg oznacza dobro, a ono zawsze zwycięża ze złem. Tak jest ten świat zbudowany. Ale sama wiara nie wystarczy, bo jak mówi Biblia ? diabły także wierzą w Boga. Należy żyć i postępować wedle praw boskich, wtedy czeka nas nagroda po życiu w złym i pełnym niesprawiedliwości świecie. Tytułowi bohaterowie kochali się nad życie a ?Bóg jest zawsze w pobliżu ludzi okazujących sobie miłość? jak pisał Johann Pestalozzi, wiec i oni otrzymali nagrodę.
Zło, nienawiść czy tchórzostwo to czynniki, które sprawiają, że nasze życie jest pełne cierpienia i bólu. Nie walcząc z przeciwnościami losu, płynąc wraz z prądem skazujemy sami siebie na to skazujemy. Zło zawsze było, jest i będzie, ale my będąc dobrymi, miłosiernymi ludźmi możemy próbować je naprawić. Wierząc w Boga i postępując wedle Jego przykazań możemy dokonać wiele. Bo, jak pisał Edmund Burke ?aby zło zatriumfowało, wystarczy, by dobry człowiek niczego nie robił?.