Finanse publiczne i rynki finansowe wykład II

Finanse Publiczne i Rynki Finansowe 11.10.2008 r.

Wykład II

?Właściciel to ten, który może postawić swój znak?
? Właściciel to ten, kto ma rzecz w zasięgu swego oddziaływania? (np. poprzez dyspozycje telefoniczną)

Finanse publiczne to gospodarka pieniężna w obrębie sektora publicznego, np. z sektora publicznego wypływają świadczenia socjalne dotyczące gospodarstw domowych.

Ranga sektora publicznego oraz w szczególności finansów publicznych w gospodarce określają:
1. relacja dochodów publicznych do produktu krajowego brutto.
PKB ? to suma wytworzonych w gospodarstwie narodowym w ciągu roku dóbr i usług finalnych w cenach rynkowych.
Finalne to takie, które nie podlegają odsprzedaży.
PKB pomija efekty zewnętrzne.
PKB nie uwzględnia utraty czasu przeznaczonego na odpoczynek.
Karoski to inaczej mówiąc śmierć z przepracowania.
Wada PKB:
- nie uwzględnia utraty czasu przeznaczonego na odpoczynek
Zaleta PKB:
- we wszystkich krajach jest liczony podobnie
2. relacja wydatków publicznych do PKB
3. udział sektora publicznego w popycie globalnym (zakupy rządowe, samorządowe oraz instytucji publicznych stanowią 8 do 11 % popytu globalnego) ? nie jest to szacunek precyzyjny
4. liczba osób zatrudnionych w sektorze publicznym
5. liczba osób dla których dochody otrzymywane z sektora publicznego z tytułu lub świadczeń stanowią wyłączne bądź podstawowe źródło utrzymania
6. majątek rzeczowy i finansowy będący własnością publiczną
7. kapitał społeczny kreowany przez władze różnego szczebla sprzyjający działalności gospodarczej tworzony przez politykę gospodarczą, społeczną, pieniężną, fiskalną, ograniczenie ryzyka inwestycyjnego, bezrobocia, inflacją i przez inne działania.

W badaniach naukowych bywa stosowana:
a) metoda czarnej skrzynki (black box)
wejście ( K ) ? ? wyjście ( K? )

K? > K ( dochody większe niż koszty )

Kapitał to ogół wartości angażowanych w celu osiągnięcia nadwyżki.
Kapitał dzieli się na:
- widzialny (ujmowany w ewidencji, np. w sprawozdaniu finansowym)
- niewidzialny (czyli poza ewidencją)
Kapitał społeczny to ogół zaufania w stosunkach między ludźmi, sprawność procedur, zgodność i prawidłowość przepisów itd.

Jak duży jest udział finansów publicznych w aspekcie dochodów i wydatków w PKB tak wysoko ocenia się zjawisko centralizacji gospodarki.
Deklaratywnie wprowadziliśmy i wprowadzamy nadal gospodarkę rynkową ale władza dysponuję ponad 40% PKB w przybliżeniu jest to około 10 p.p. więcej niż w krajach rozwiniętych.

Finanse publiczne mają własną specyfikę w realizacji do finansów prywatnych:
1. większość dochodów publicznych jest gromadzona przy zastosowaniu przymusu (podatki, składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne) co umożliwia sprawowana władza, a tylko niewielka część dochodów publicznych jest uzyskiwana dzięki własnej wytwórczości sektora bądź świadczonym usługą natomiast żadna część dochodów prywatnych nie jest osiągana legalnie z zastosowaniem przymusu.
2. finanse publiczne służą zaspokajaniu potrzeb ogółu obywatelom lub określonych społeczności, prywatne zaś zaspokajają potrzeby gospodarstw domowych.
3. finanse publiczne są w dużym stopniu skoncentrowane, prywatne są rozproszone.
4. finanse publiczne nie przyjmują za cel pierwszoplanowy osiągania zysków co często występuje w finansach prywatnych. Z tego względu zysk nie może być dobrym weryfikatorem racjonalności gospodarowania finansami publicznymi. Konieczna jest ścisła reglamentacja prawna i kontrola społeczna natomiast finanse prywatne są swobodnie dysponowane. Kontrola zewnętrzna może dotyczyć tylko legalności (zgodności z przepisami prawa) i niecelności (zgodności dokumentów ze stanem faktycznym) i to tylko w przypadku przedsiębiorstw.

Finanse prywatne nie są kontrolowane z zewnątrz pod względem racjonalności i celowości (nacjonalność oznacza respektowanie zasad racjonalnego gospodarowania czyli zasady minimalizacji kosztów albo zasadę maksymalizacji efektów. Celowość oznacza działanie zgodne z celami statutowymi jednostki ).

Operacje publicznymi zasobami pieniężnymi.
Doradca króla i generalny kontroler finansów Francji wyraził aktualną do dziś opinię, że finanse stanowią najważniejszą i najniebezpieczniejszą część państwa, która wiodla we wszystkie pozostałe sprawy.

Za publiczne zaś uznaje się finanse jeżeli:
a) ich przeznaczenie jest wykonanie usługi publicznej
b) są oddane do dyspozycji podmiotu publicznego
c) są dysponowane przez przedsiębiorstwo poddane reżymowi administracyjnemu.
d) zostały powierzone organom publicznym w charakterze depozytu
e) będąc publicznymi ostały przekazane organom mniemającym uprawnień do ich otrzymywania ( nieprawidłowo wypłacone z kas publicznych nie tracą publicznego charakteru, należy domagać się ich zwrotów)

Według innej definicji ?publiczne zasoby pieniężne to środki, którymi dysponują organy publiczne lub prywatne podczas wykorzystywania zadań władzy publicznej?.
W finansach publicznych występują wpływy i wydatki, należy podkreślić, że bardzo istotne obok wysokości sum są ich natura i przedmiot w podejściach teoretyków można przyjąć iż bardziej eksponowane są wydatki a niżeli dochody.

Klasyfikacja wydatków. Jest ich kilka:
1. klasyfikacja administracyjna jest uznawana za najstarszą ponieważ od dawna wydatki klasyfikowano według typów oraz szczebla władzy, która nimi dysponowała.
Wydatki są klasyfikowane:
a) według ministerstw
b) według podstawowych obszarów działalności państwa
Klasyfikacja oznacza podział zbioru na podzbiory według określonych reguł i na podstawie podobieństw.
Klasyfikacja pochodzi od łacińskich słów classis ? oddział o facere ? czynić. Podobnym działaniem jest segregacja przy której jednak wychodzi się od różnic.
2. Klasyfikacja polityczna wyodrębnia wydatki:
a) neutralne nie wpływające bezpośrednio na środowisko społeczne i gospodarcze
b) aktywne które modyfikuje te środowisko.
Ten podział jest w dużym stopniu umowny bo trudno wskazać wydatki które w ogóle nie wpływają. Można ewentualnie wydzielić wydatki słabo wpływające i silnie wpływające. W innym podejściu w klasyfikacji politycznej dzieli się wydatki:
a) według przeznaczenia (na cele polityczne, społeczne, gospodarcze, kulturalne i inne)
b) według formy wyodrębniając wydatki:
- ze świadczeniem wzajemnym
- bez takiego świadczenia
Definitywne i czasowe oraz wyspecyfikowane oddziałujące na poszczególne sektory i ogólne oddziałujące na koniunkturę w gospodarce
3. Klasyfikacja ekonomiczna operuje podziałami, które częściowo się pokrywają, wyodrębnia się np. bieżące i kapitałowe, nieprodukcyjne i produkcyjne, zwyczajne i nadzwyczajne, ze świadczeniem wzajemnym i transferze bez świadczenia wzajemnego
4. Klasyfikacja finansowa opiera się na sposobie autoryzacji i wydatków i procedurze ich akceptacji, wyodrębnią się wydatki przesądzone poprzednich okresach (ich bieżące korekty są łagodne) i wydatki na nowe przedsięwzięcia podlegające ostrym korektorem bieżącym.

Każda decyzje finansową charakteryzują nast. następujące cechy:
- skala wydatku
- ryzyko wydatku
- stopniem swobody czyli uzależnienia od wcześniej podjętych decyzji
- stopa zwrotu ( oprocentowania, dyskonta )

Stopa zwrotu składa się:
- z tzw. realnej stopy procentowej jako wynik relacji rynkowej między podażem, a popytem na pieniądz
- stopa inflacji, każdy pożyczający nie chce tracić realnej siły nabywczej
- premia za płynność a właściwie za niepłynność ponieważ kredyty na dłuższe okresy są wyżej oprocentowane.
Te trzy elementy stopu zwrotu stanowią cenę czasu.
- cena ryzyka premia za podejmowane ryzyko

W klasyfikacji finansowej ponadto dzieli się wydatki na definitywne, czasowe oraz wirtualne.
Definitywne mają charakter ostateczny i podlegają ścisłej ochronie.
Czasowe jako zwrotne są poddane mniej sztywnym regułą.
Wydatki wirtualne to zobowiązania jednostek publicznych do udzielenia pożyczek, gwarancji lub dokonania wydatków ale dopiero po spełnieniu przez beneficjenta określonych wymogów. W ostatecznym wyniku wydatki wirtualne mogą się stać realnym obciążeniem budżetu (kiedy kredytobiorca mający gwarancję okaże się niewypłacalny) lub pozostaną bez urzeczywistnienia.