OKRĘG WARSZAWSKI
Obejmuje całe woj. warszawskie. Dużą rolę odgrywa w nim przemysł elektromaszynowy, na który w latach osiemdziesiątych przypadało ok. 50% zatrudnionych. Liczącymi się jego ośrodkami Są Piaseczno, Pruszków, Błonie, Ożarów, Mińsk Mazowiecki.
Charakterystyczną cechą omawianego przemysłu jest znacznie większy niż w pozostałych okręgach udział przemysłu elektrotechnicznego i elektronicznego. Pod względem stopnia ich koncentracji nie dorównuje mu żadna aglomeracja przemysłowa kraju. Zakłady tych przemysłów dostarczają półprzewodników, kineskopów, telewizorów, radioodbiorników, sprzętu optycznego i fotooptycznego, medycznego, przyrządów pomiarowych, akumulatorów. Większość wyrobów wytwarzana w dużych zakładach. Wiele tych wyrobów cechuje jednak niska jakość lub zbyt wysokie ceny, co czyni je mało konkurencyjnymi w stosunku do importowanych. Poprawę sytuacji w tym zakresie można osiągnąć w znacznej mierze w drodze częściowej tylko modernizacji parku maszynowego i urządzeń produkcyjnych. Czysto także bez dużych nakładów inwestycyjnych możliwe jest wprowadzanie do produkcji nowych wyrobów.
Czynnikiem sprzyjającym rozwojowi przemysłu elektronicznego w okręgu warszawskim jest znaczna koncentracja kadr o odpowiednich kwalifikacjach zawodowych. Stały ich dopływ zapewnia Politechnika Warszawska, a także liczne szkoły średnie.
Okręg warszawski charakteryzował się do niedawna także największą w kraju koncentracją przemysłu środków transportu. Znajdowały się tam: Fabryka Samochodów Osobowych i Zakłady Mechaniczne "Ursus" w Warszawie, zakłady naprawcze taboru kolejowego w Pruszkowie i Mińsku Mazowieckim oraz liczne zakłady dostarczające części i zespoły dla przemysłu motoryzacyjnego oraz lotniczego. Większość przeżywa obecnie głęboki kryzys lub zostały zlikwidowane. Duże znaczenie ma również przemysł maszynowy i metalowy, w tym produkcja obrabiarek, łożysk tocznych, pomp, a uprzednio także maszyn i urządzeń dla budownictwa.
Rozwinięte w okręgu dziedziny przemysłu elektromaszynowego odznaczają się dużym udziałem kadr kwalifikowanych w całokształcie zatrudnienia, silnie rozwiniętą kooperacją. Należą one zarazem do energo- i surowco oszczędnych. Zaplecze surowcowe stanowią dla nich w pewnej mierze huta stali szlachetnych oraz walcownia metali nieżelaznych w Warszawie.
Ponadlokalne znaczenie mają także przemysły: chemiczny, odzieżowy (pod tym względem Warszawę wyprzedza tylko Łódź) i poligraficzny. Są to dziedziny mające możliwości rozwoju. Pozostałe gałęzie, takie jak przemysły spożywczy, energetyczny, materiałów budowlanych, pracują głównie na rzecz dużego wewnętrznego rynku zbytu.
GDAŃSKI OKRĘG PRZEMYSŁOWY
Zajmuje powierzchnię około 1 000 km² i zatrudnia około 110 000 pracowników. Największe ośrodki to: Gdańsk, Gdynia, Wejherowo.
Dominujące gałęzie przemysłu to przemysł elektromaszynowy zatrudniający około 60% pracujących w przemyśle, przemysł spożywczy – 15% oraz te wszystkie gałęzie, które związane są z gospodarką morską. Z przemysłu elektromaszynowego rozwinięty jest przemysł stoczniowy – Gdańsk i Gdynia, oraz pracujący na ich potrzeby przemysł metalowy i maszynowy.
Znajdują się również duże zakłady przemysłu chemicznego, dokładniej petrochemicznego, oraz nawozów sztucznych (fosforowych).
Rafineria Gdańska przerabia rocznie około 3,5 mln ton ropy przywożonej drogą morską.
Rozwinięty jest również:
- przemysł spożywczy – przetwórstwo rybne w Gdańsku, Gdyni, Władysławowie, Łebie.
- drzewno-papierniczy - meblowy (meble okrętowe) w okolicach Wejherowa, płyt pilśniowych – Czarna Woda,
- spożywczy – tłuszczowy i koncentratów spożywczych w Gdańsku,
- elektromaszynowy – elektroniczny i elektrotechniczny (produkcja telewizorów RADMOR) w Gdańsku i Pruszczu Gdańskim.
Największym problemem obecnie tego okręgu są problemy ekonomiczne stoczni.
GÓRNOŚLĄSKI OKRĘG PRZEMYSŁOWY
Największy w Polsce zespół miejsko-przemysłowy. Obejmuje 14 dużych miast (konurbacja górnośląska): Będzin, Bytom, Chorzów, Czeladź, Dąbrowa Górn., Gliwice, Katowice, Mysłowice, Ruda Śląska, Siemianowice Śląskie, Sosnowiec, Świętochłowice, Tychy, Zabrze i otaczające je uprzemysłowione tereny.. Podstawą rozwoju GOP są złoża węgla kamiennego, eksploatowane na większą skalę od XVIII w.; czynnych są około 50 kopalni. Większość kopalń skupia się w centralnej części GOP (między Gliwicami a Dąbrową Górniczą). Dzięki bogatym złożom węgla kamiennego rozwinęły się paliwochłonne gałęzie przemysłu, zwłaszcza hutnictwo żelaza, energetyka i przemysł koksowniczy. Na obszarze GOP znajduje się 15 hut żelaza, dostarczających około połowy krajowej produkcji surówki żelaza i stali; największe huty: w Dąbrowie Górniczej (Huta „Katowice”), w Chorzowie, Rudzie Śląskiej, Bytomiu, Gliwicach, Katowicach. Po 1945 zbudowano kilka wielkich elektrowni: Miechowice, Halemba, Łagisza, rozbudowano elektrownię Łaziska; elektrownie GOP wytwarzają ok. 15% krajowej produkcji energii elektrycznej. Przemysł koksowniczy i gazowniczy jest rozwinięty w zachodniej części GOP, gdzie wydobywa się węgiel gazowo-koksowy. W rejonie Bytomia, Tarnowskich Gór i Zawiercia występują złoża rud cynkowo-ołowiowych, eksploatowane w 3 kopalniach; huty cynku i ołowiu GOP (gł. ośr.: Katowice i Miasteczko Śląskie) dostarczają ok. 80% produkcji krajowej; w XIX w. był to najważniejszy okręg produkcji cynku na świecie. Ze względu na produkcję hutniczą rozwinął się przemysł elektromaszynowy, produkujący głównie ciężkie odlewy, maszyny górnicze i maszyny dla hutnictwa, konstrukcje stalowe, urządzenia transportowe, środki transportu (samochody osobowe, wagony kolejowe i tramwajowe), wyroby elektrotechniczne i precyzyjne; gł. ośr.: Katowice, Zabrze, Gliwice, Bytom, Sosnowiec, Tychy, Świętochłowice, Tarnowskie Góry, Dąbrowa Górnicza, Chorzów. Duże znaczenie ma również przemysł materiałów budowlanych, spożywczy, chemiczny (gł. w Chorzowie, Gliwicach, Tarnowskich Górach, Tychach) oraz włókienniczy (Sosnowiec). Powstały zakłady chemiczne (chemii organicznej, rafinerie - np. w Czechowicach- Dziedzicach, tworzyw sztucznych itp.). GOP należy do regionów największego w Polsce zagrożenia ekologicznego; emisja pyłów i gazów wynosi ok. 21% emitowanych w kraju zanieczyszczeń powietrza; 32% wytwarzanych na obszarze GOP ścieków przem. i komunalnych odprowadza się do wód powierzchniowych bez oczyszczania, dotyczy to zwłaszcza zasolonych wód kopalnianych; olbrzymie zmiany w środowisku geograficznym w wyniku szkód górniczych (rozległe wyrobiska, hałdy, zapadliska powstałe w wyniku tąpnięć).
DOLINA KRZEMOWA
Najstarsza na świecie technopolia. Jest to niewielki obszar szerokości 15 i długości 50 kilometrów, położony na południe od San Francisco. Jej dynamiczny rozwój rozpoczął się w czasie II wojny światowej. Do tego momentu był to obszar typowo rolniczy. Rozwój rozpoczął się w latach 40 od Uniwersytetu Stanforda, znajdującego się w miasteczku Palo Alto, w wyniku zamówień armii Stanów Zjednoczonych na urządzenia elektroniczne. W 1951 roku powstał Stanford Industrial Park, w którym zatrudniono profesorów o najwyższych kwalifikacjach. W 1980 roku było tu 90 firm zatrudniających 25 tysięcy osób, pracujących nad zaawansowanymi technologiami przemysłowymi. Ważnym czynnikiem rozwoju Doliny Krzemowej były zakłady militarne zlokalizowane nad Zatoką San Francisco. Były one odbiorcą znacznej części produkowanych tu półprzewodników. Przyciągały również licznych inwestorów liczących na zyski, wynikające z zamówień Departamentu Obrony Stanów Zjednoczonych.
W latach 50 rozpoczęto masową produkcję półprzewodników i układów scalonych. Powstało kilkadziesiąt niewielkich zakładów produkujących artykuły na bazie krzemu.
1985 roku w Dolinie Krzemowej znajdowało się już ponad 2500 zakładów przemysłowych zaawansowanej technologii powiązanych bezpośrednio lub pośrednio z produkcja półprzewodników. Zatrudniały one w sumie ponad 220 tysięcy pracowników. Tak duży rynek pracy spowodował dynamiczną urbanizację terenu. Liczba mieszkańców obszaru wzrosła ze 170 tysięcy do 1,4 miliona.
Firmy należące do gigantów przemysłowych, które mają swoje siedziby w Krzemowej Dolinie: Adobe Systems, Advanced Micro Devices, Agilent, Altera, Apple Computer, Applied Materials, BEA Systems, Cadence Design Systems, Cisco Systems, eBay, Electronic Arts, Google, Hewlett-Packard, Intel, Intuit, Juniper Networks, Knight-Ridder, Maxtor, National Semiconductor, Network Appliance, NVIDIA Corporation, Oracle Corporation, Siebel, Sun Microsystems, Symantec, Synopsys, Veritas Software, Yahoo!. Inne, mniejsze firmy tam utworzone: Adaptec, Atmel, Cypress Semiconductor, Handspring, McAfee, Mozilla Foundation, Palm, Inc., PalmOne, Inc., PayPal, Rambus, Silicon Graphics, Tivo, VeriSign.
LONDYŃSKI OKRĘG PRZEMYSŁOWY
Jest to obecnie największy okręg przemysłowy Wielkiej Brytanii. Skupia on wraz z regionem południowo – wschodniej Anglii ok. 20% zatrudnionych w przemyśle (udział aglomeracji Londynu w zaludnieniu kraju wynosi 12%). Okręg Londyński to klasyczny wielkomiejski i transportowy okręg przemysłowy. Istniały tu wszystkie czynniki sprzyjające rozwojowi zróżnicowanego przemysłu (m.in. kwalifikowana siła robocza, rynek zbytu, wielka podaż kapitału, światowy port). Po II wojnie światowej nastąpiła tu silna koncentracja działalności gospodarczej, w tym i przemysłowej. Duże znaczenie w rozwoju tego okręgu miał Uniwersytet Cambridge. Wokół niego w końcu XIX w. zaczęły skupiać się zakłady przemysłu z przewagą branży elektronicznej. Rozwój ten był stymulowany zarówno zamówieniami rządowymi, jak i polityką samego uniwersytetu (nieograniczenie pracowników uniwersytetu w podejmowaniu zadań badawczych dla przemysłu). Wysoka ranga uniwersytetu w naukach ścisłych i przyrodniczych (łącznie z utworzoną w latach 70 placówką projektowania komputerów) stwarzała podstawy do efektywnej współpracy z nowoczesnym przemysłem. Z inicjatywy Trinity College tegoż uniwersytetu powstał na peryferiach miasta Trinity Scence Park – zespół palcówek naukowo-badawczych, laboratoriów i zakładów doświadczalnych, jako miejsce i forma pobudzania współpracy nauki z przemysłem. Usytuowany jest ładnie krajobrazowo, wśród pól i łąk, co stanowi charakterystyczną cechę fizjonomiczną „okręgów najmłodszej generacji”. Rozwinął się przemysł elektrotechniczny, włókienniczy, odzieżowy, poligraficzny, precyzyjny, środków transportu.
PARYSKI OKRĘG PRZEMYSŁOWY
Największy, wielkomiejski okręg przemysłowy Francji mający nie tylko wielkie znaczenie krajowe, ale i światowe. Prawie we wszystkich dziedzinach okręg paryski wywiera dominujący wpływ na pozostały obszar Francji. Najważniejszymi ośrodkami są Boulogne-Billancourt, Wersal, Saint-Denis, Nanterre. Kolebka paryskiego przemysłu były liczne manufaktury z połowy XVIII wieku. Na przełomie XIX i XX wieku, w oparciu o dobrze rozwinięty przemysł metalowy, powstał tu również przemysł elektrotechniczny, a następnie samochodowy i lotniczy. Przemysł samochodowy zaczął szybko odgrywać wiodącą rolę przyciągając wiele innych rodzajów produkcji takich jak, produkcja opon, lakierów, instalacji elektrycznych. Nastąpił dalszy rozwój przemysłu spożywczego, chemicznego.
W czasie II wojny światowej znaczenie okręgu paryskiego gwałtownie wzrosło. Przede wszystkim rozwinął się jeszcze bardziej przemysł metalowy.
Obecnie w okręgu reprezentowane są prawie wszystkie ważniejsze gałęzie przemysłu z wyjątkiem górnictwa i hutnictwa. Na szczególną uwagę zasługują gałęzie lub branże związane z produkcją i dystrybucją dóbr o charakterze kulturalnym (poligraficzny, kinematograficzny, zakłady fotograficzne) oraz tzw. specyficzne paryskie rodzaje przemysłu (szlifiernie szkła i drogich kamieni, wytwórnie ceramiki artystycznej, kowalstwo artystyczne, jubilerstwo i złotnictwo, wytwórnie wyrobów kosmetycznych i perfumeryjnych, gier i zabawek i przedmiotów kultu religijnego).
SILICON ISLAND KIUSIU
Zbiór technopolii obejmujący technopolie Kumamoto, Oita, Kagoshima, Miyazaki i Kurome-Tosu. Jej kariera zapoczątkowana przez fabrykę układów scalonych, rozpoczęła się w 1968 roku. Obecnie w technopoliach znajduje się ponad 70 fabryk m.in. takich jak Mitsubishi, Texas Instruments, Toshiba, Sony, NEC i inne. Krzemowa wyspa jest dostawcą 10% światowej produkcji półprzewodników i najnowocześniejszym na świecie centrum produkcji obwodów scalonych. Ciekawostką jest istnienie na wyspie 135 uniwersytetów i szkół technicznych, pracujących na rzecz miejscowego przemysłu oraz 18 lotnisk, gwarantujących szybką komunikację z innymi regionami Japonii i świata.
TULUZA
Aglomeracja położona u podnóża Pirenejów, w południowej Francji. Po Paryżu jest to największy ośrodek uniwersytecki Francji, z także miejsce wielu instytutów i laboratoriów badawczych. Jako skupisko przemysłów zaawansowanych technologii powstałą decyzja o deglomeracji przemysłu, głównie z okręgu Paryskiego.
W 1968 roku powstał tu ośrodek badań przestrzeni kosmicznej CNES. To pierwsze europejskie centrum połączeń satelitarnych, zatrudniające ponad 2000 specjalistów, spowodowało rozbudowę i powstanie licznych zakładów aeronautycznych i lotniczych. Obecnie Tuluza jest największym ośrodkiem przemysłu lotniczego we Francji, zatrudniającym 18 tysięcy osób. Poza aeronautyką i lotnictwem w aglomeracji Tuluzy rozwinął się przemysł elektroniczny. W latach sześćdziesiątych przeniesiono tu firmę Thomson, specjalizującą się w elektronice obronnej i firmę Motorola produkującą półprzewodniki. W 1987 roku w Tuluzie istniało 188 firm elektronicznych, zatrudniających ponad 14 tysięcy pracowników. Oprócz wymienionych w Tuluzie rozwinął się przemysł chemiczny oparty na biotechnologiach oraz przemysł farmaceutyczny. Wymienione dziedziny zaawansowanych technologii tworzą w aglomeracji zwarte przestrzenie produkcyjne: aeronautyka i lotnictwo z części zachodniej, elektronika, elektronika w południowo-wschodniej, natomiast przemysł chemiczny w południowej części Tuluzy.
URALSKI OKRĘG PRZEMYSŁOWY
Uralski okręg przemysłowy jest drugi co do wielkości i ważności okręgiem przemysłowym Rosji. Swoje powstanie zawdzięcza przede wszystkim różnorodnym i bogatym zasobom surowców mineralnych. Pierwszym bogactwem ściągającym na Ural licznych przedsiębiorców były pokłady soli w dorzeczu Kamy. Następny i zarazem istotny dla późniejszego rozwoju etap kariery okręgu wiąże się z latami przełomowymi XVII I XVIII wieku kiedy było duże zapotrzebowanie na żelazo. W związku z odkrytymi bogatymi złożami rud oraz wielkimi zasobami drewna i wód płynących Ural stał się głównym ośrodkiem hutnictwa żelaza w Rosji. Głównymi ośrodkami przemysłowymi stały się Magnitogorsk, Ufa, Świerdłowsk, Niżny Tagił. Zaczęły powstawać zakłady ferrostopów, walcowni, rozwinęła się również metalurgia kolorowa. Czynnikiem hamującym rozwój okręgu był brak własnych surowców energetycznych. Sytuacja znacznie się poprawiła kiedy odkryto złoża ropy naftowej. W latach trzydziestych rozpoczęły się tu rozwijać gałęzie przemysłu ciężkiego przetwórczego, a przede wszystkim maszynowego, wykorzystującego wyprodukowaną w tym okręgu stal i inne produkty hutnicze.
Następne miejsca w strukturze gałęziowej zajmuje przemysł chemiczny, bazujący tu na soli potasowej i kamiennej, na ropie naftowej, fosforytach, pirytach oraz na surowcach odpadowych otrzymywanych przy koksowaniu węgla i wytopie metali kolorowych. Najbardziej rozwiniętymi są przemysł nawozów sztucznych, kwasu siarkowego, wyrobów koksowniczych, przemysł rafineryjny oraz przemysł drzewno-papierniczy.
ZAGŁĘBIE RUHRY
Okręg przemysłowy w zachodniej części Niemiec, w Nadrenii Północnej-Westfalii, między rzekami Ruhra i Lippe, największy w Europie, jeden z największych na świecie. Główne miasta i ośrodki przemysłowe: Essen, Dortmund, Duisburg, Bochum, Gelsenkirchen. Główne zagłębie węgla kam. w Niemczech (zasoby ok. 60 mld t); od lat 60. zamykanie nierentownych kopalń, znaczny spadek wydobycia — ze 121 mln t (1955) do 55 mln t (1990); największe ośrodki górnictwa są skoncentrowane wzdłuż kanałów: Ren–Herne (Duisburg, Gelsenkirchen, Recklinghausen) i Dortmund–Ems (Dortmund). Podstawą energetyki są elektrownie cieplne opalane węglem. Najsilniej rozwiniętymi gałęziami przemysłu przetwórczego są: hutnictwo żelaza (Duisburg, Dortmund), przemysł maszynowy i metalowy, zwłaszcza produkcja maszyn i urządzeń górniczych, hutniczych, obrabiarek, konstrukcji stalowych, ciężkich dźwigów i rur (Essen, Duisburg, Dortmund), przemysł samochodowy (Opel w Bochum), elektrotechniczny, elektroniczny i precyzyjny (Essen, Dortmund); koncentracja rafinerii ropy nafttowej (ropa jest dostarczana z portów Wilhelmshaven i Rotterdam), zakładów petrochemicznych, koksochemicznych, karbochemicznych (Gelsenkirchen, Dinslaken, Marl). Dominacja przemysłu ciężkiego w Zagłębiu Ruhry jest przyczyną trudności gosp. z powodu spadku popytu na węgiel i stal; następuje restrukturyzacja okręgu przemysłowego, wzrasta znaczenie usług. Zagłębie Ruhry ma najgęstszą w kraju sieć linii kolejowych, drogowych i śródlądowych dróg wodnych (gł. kanały: Ren–Herne, Lippe–Seitenkanal, Dortmund–Ems); rozwinięty transport rurociągowy; w Duisburgu jeden z największych portów śródlądowych świata (przeładunki 49 mln t, 1990).