Leonardo da Vinci

Leonardo da Vinci ur. 15 kwietnia 1452 r. w Vinci we Włoszech, zm. 2 maja 1519 r. w Clos Luc we Francji ? włoski, renesansowy malarz, architekt, filozof, muzyk, poeta, odkrywca, matematyk, mechanik, anatom, geolog.

Urodził się i wychował niedaleko miasta Vinci, będąc nieślubnym synem notariusza ser Piera da Vinci i chłopki Cateriny. W rozumieniu współczesnym nie miał nazwiska, człon "da Vinci" oznacza bowiem "z miasta Vinci". Jego pełne nazwisko, nadane mu przy narodzinach, to "Leonardo di ser Piero da Vinci", czyli "Leonardo, syn ser Piera z miasta Vinci


Człowiek witruwiański ? studium proporcji ludzkiego ciałaLeonardo często był opisywany jako archetyp "człowieka renesansu", którego wydawałoby się niespożytej ciekawości dorównywała tylko siła jego kreatywności. Szeroko uważa się go za jednego z największych malarzy wszech czasów i prawdopodobnie najbardziej wszechstronnie utalentowaną osobę w historii

To właśnie talent malarski przysporzył Leonardowi największej popularności. Dwie z jego prac, Mona Lisa i Ostatnia Wieczerza, zajmują czołowe miejsca na listach najsławniejszych, najczęściej imitowanych i wspominanych portretów i dzieł malarstwa. Równie wielkie znaczenie w historii sztuki ma szkic Leonarda Człowiek witruwiański. W Polsce znane jest także dzieło Dama z gronostajem, ze względu na to, iż jest jedyną pracą artysty jaka znajduje się w polskich zbiorach. Do czasów dzisiejszych przetrwało najprawdopodobniej 15 jego obrazów

Jako inżynier, Leonardo tworzył projekty wyprzedzające jego czas, opracowując koncepcję helikoptera, czołgu, wykorzystania podstaw tektoniki płyt, podwójnego kadłuba łodzi i wiele innych innowacji. Względnie mała liczba jego pomysłów została wcielona w życie za jego czasów[4]. Niektóre z jego pomniejszych pomysłów, takie jak automatyczna nawijarka do szpul, czy maszyna do sprawdzania wytrzymałości drutu na rozciąganie, weszły do świata techniki bez większego rozgłosu.

Da Vinci pracował na największych dworach Europy, m.in. dla rodu Sforzów i Medyceuszy. Doprowadził do znacznego wzrostu poziomu wiedzy o anatomii, budownictwie lądowym i hydrodynamice. Zaznaczył swoją obecność także w dziedzinie architektury, rzeźby, filozofii i pisarstwa, ale te zajęcia odgrywały mniejszą rolę w jego życiu. Do dziś przetrwało 7000 stron jego notatników z rysunkami, szkicami naukowymi i notatkami.

Twórczość rzeźbiarska

Projekt Pomnika konnego Francesca Sforzy
Popiersie FloryW opinii Leonarda najwznioślejszą ze sztuk pięknych było malarstwo. Gdy zajmował się rzeźbieniem, wybierał miękkie tworzywa, jak glina czy wosk, które umożliwiały stopniowe modelowanie figury. Spośród wielkich projektów rzeźbiarskich żaden nie doczekał się realizacji, natomiast mniejszym pracom ciężko przypisać autorstwo Leonarda z całkowitą pewnością. Bazując na szkicach i notatkach artysty oraz dziełach z jego otoczenia można jednak uzyskać wyobrażenie o jego pracach rzeźbiarskich. W pracowni Verrocchia otrzymał fundamentalne wykształcenie w tej dziedzinie. W okresie młodości modelował głowy kobiet i śmiejących się dzieci. Możliwe, iż te dzieła były studiami do obrazów, gdyż w epoce renesansu często wykorzystywano figury plastyczne lub gipsowe odlewy jako środki pomocnicze w malarstwie. Ułatwiało to prowadzenie studiów nad rozłożeniem światła i cienia, proporcjami i pozycjami ciała. Przypisuje mu się wykonanie głowy z terakoty do rzeźby Młody Chrystus.

Na pewno jednym z jego pierwszych zleceń rzeźbiarskich był Pomnik konny Francesca Sforzy. Leonardo wspominał w notatkach o obrazie Bitwa pod Anghiari o małych figurach z wosku, które stanowiły pomoc przy przedstawieniu koni i jeźdźców. Posąg konny wykonany w szkole Leonarda pozwala na wyobrażenie sobie, jak mogły wyglądać takie postaci. Być może Leonardo wykonał własnoręcznie rzeźbę. Dynamicznie wymodelowany efekt ruchu konia stającego dęba przypomina projekty artysty tworzone do pomników konnych. Zachowały się także niewielkie grupy rzeźb z pracowni florentyńskiego rzeźbiarza, Giana Francesca Rusticiego, które są prawdopodobnie związane z Bitwą pod Anghiari. Jest to tym bardziej prawdopodobne, że zimą 1507 r. Leonardo mieszkał w tym samym domu co Rustici i radził rzeźbiarzowi podczas pracy nad grupą w brązie, związaną z postacią świętego Jana.

Potem w Mediolanie dowódca wojskowy, Gian Giacomo Trivulzio zlecił Leonardowi wykonanie pomnika konnego na nagrobek. Dla artysty była to kolejna sposobność do zajęcia się pomysłami pomnika konnego. Pomnik miał być ustawiony wewnątrz kaplicy, dlatego też został zaprojektowany w naturalnej wielkości. Artysta tworzył różne koncepcje pomnika, dodając bogato zdobiony postument architektoniczny. W końcowym projekcie prócz postaci jeźdźca były inne liczne rzeźby i płaskorzeźby. Gdy w 1512 r. Mediolan dostał się w ręce Allessandra Sforzy, Trifulzio stracił władzę i odsunięto na bok myśl o realizacji pomnika. Leonardo prawdopodobnie planował jeszcze pomnik konny dla Franciszka I. Żaden z projektów nie został zrealizowany w przyczyn technicznych. W projektach oryginalne jak na epokę było przedstawienie konia i dynamiczna koncepcja grupy tworzącej pomnik. Jedną z najbardziej kontrowersyjnych prac plastycznych z otoczenia Leonarda jest Popiersie Flory. Trwają spory, czy jest to dobrze odrestaurowany oryginał, czy też falsyfikat z XIX w.

Projekty architektoniczne

Projekt pawilonu ogrodowegoW czasie pobytu Leonarda w Mediolanie dyskutowane było zakończenie budowy katedry, nad którą prace zaczęły się 100 lat wcześniej. Wzniesienie wieńczącej kopuły przysparzało wielu kłopotów. Zarząd budowy szukał rad inżynierów z kraju i z zagranicy. Leonardo zainteresował się tym pomysłem. Mimo braku doświadczenia w pracy architekta, szybko przyswoił sobie informacje o siłach poziomych i obciążeniu łuku. Z pomocą cieśli Bernarda skonstruował drewniany model. Od lipca 1487 r. do stycznia 1488 r. otrzymywał od zarządu budowy niewielkie kwoty na związane z tym wydatki. Leonardo zaprojektował system przypór z myślą o poszerzeniu podstawy bębna kopuły. Sprawę budowy kopuły odłożono, powracając do niej po 3 latach. W międzyczasie Leonardo stracił zainteresowanie pomysłem.


Projekt idealnego miastaLeonardo da Vinci wykonywał także dla Ludovica Sforzy plany pawilonów ogrodowych. W 1489 r. sporządził rysunek elewacji i rzut poziomy niewielkiej budowli z kopułą. Budynek swoją formą przypominał świątynię. Prawdopodobnie projekt budowy pawilonu wiązał się z zaślubinami księcia Mediolanu z Izabelą Aragońską w lutym 1489 r. Na zagubionej karcie rękopisu Manuskryptu paryskiego B widniała inna wersja projektu. Budynek miał mieć ściany z różowego marmuru. W wyposażeniu zaprojektowano białe wanny, mozaiki z boginią Dianą i kurki w kształcie łebków węgorzy. Projekt ten został zrealizowany.

Leonardo stworzył dla władcy projekt stutrzydziestometrowej wieży dla zamku Sforzów. Preferował centralne, symetryczne budowle, które we wszystkich częściach mają odniesienia do punktu środkowego. Artysta, mający skłonność do utopijnych projektów, stworzył w 1487 r. wizję idealnego miasta. W swoim zamyśle dążył do połączenia wymagań praktycznych i estetycznych. W tym okresie Leonardo zaprojektował także dom publiczny. Nie wiadomo, czy pomysł zrealizowano. W 1503 r. wpadł na pomysł zbudowania mostu w Konstantynopolu dla sułtana Bajazyda II. Pomysł oferty wysłał władcy w liście. Z czasem realizacja projektu doszła do skutku.

W 1506 r. prowadził pertraktacje z Charlesem d' Amboise na temat zbudowania dla niego letniej rezydencji nieopodal Porta Venezia. Willa miała stanąć na parceli między rzekami Nirone i Fontelunga. Leonardo dążył do dostosowania wszystkich elementów do zaleceń i wygody namiestnika. Zaprojektował portyki, loggie i przestronne pokoje wychodzące na park. W ogrodzie miały się znajdować pomarańczowe i cytrynowe drzewa, altana pokryta miedzianą siatką oraz liczne strumyki. Miał się tam także znajdować mały młyn ze skrzydłami, przypominający fontannę. W związku z projektem Leonardo planował także stworzenie świątyni Wenus. W lutym 1507 r. zaczął tworzyć projekty kościoła Santa Maria della Fontana. Miał on powstać na przedmieściach Mediolanu, gdzie biło źródło, któremu przypisywano cudowną moc. Rozpoczęto budowę kościoła, ale nigdy jej nie ukończono.

W czasie pobytu w Villa Melzi w 1512 r. Leonardo zajął się jej upiększeniem. Sporządził ogólny plan jej wnętrz i najbliższego otoczenia. Zaprojektował pasaż ogrodowy i ogród tarasowy z widokiem na rzekę Addę. Zbudowano kopuły do narożnych wież i łukowej ściany oporowej od strony rzeki. W 1515 r. Leonardo współpracował z innymi artystami przy projekcie odnowienia kościoła San Lorenzo. Na swoich rysunkach planował wydłużenie placu koło kościoła. Na szkicu przedstawił rząd wyburzonych domów przed kościołem i plac sięgający Via Larga z boczną ścianą Palazzo Medici przekształconą w fasadę, stojącą frontem do placu. Ostatnim projektem architektonicznym był zamek w Romorantin, nie został on jednak zrealizowany.