Od przystanku, do przystanku- jak przebiega trawienie w przewodzie pokarmowym człowieka

Na trawienie składa się szereg skomplikowanych procesów zarówno fizycznych jak i chemicznych. Trawienie ma na celu rozkład złożonych składników pokarmowych na proste związki organiczne, które mogą zostać przez organizm wchłonięte i wykorzystane do różnych procesów metabolicznych oraz budulcowych.
Trawienie jest czynnością skomplikowaną i wieloetapową. Są w nie zaangażowane różne odcinki przewodu pokarmowego. Pokarm ulega najpierw wstępnej obróbce, polegającej na jego rozdrobnieniu, zwilżeniu, zmiękczeniu oraz roztarciu. Następnie ulega rozkładowi chemicznemu. W ten etap trawienia zaangażowane są enzymy hydrolityczne, wydzielane przez gruczoły trawienne oraz przez część bakterii zamieszkujących przewód pokarmowy. Powstałe w rezultacie proste związki organiczne mogą zostać wchłonięte w kosmkach jelita cienkiego. Niestrawione resztki pokarmu są usuwane z organizmu w postaci kału.
Związki pokarmowe dzielimy na tłuszcze, białka, oraz węglowodany.
Tłuszcze (lipidy) to materiał energetyczny. Rozkładają się na glicerol i wyższe kwasy tłuszczowe. Nie są rozpuszczalne w wodzie, za to w nich rozpuszczają się wit. A, D, E. Tłuszcze połączone z cukrami to glikolipidy, z fosforem- fosfolipidy.
Białka pełnią funkcję budulcową, i mniejszą energetyczna. Budowa białek to: podstawowe aminokwasy, łączące się w peptydy, a następnie w polipeptydy. Białka połączone z cukrami tworzą glikoproteiny, z metalami- metaloproteidy, z tłuszczami- lipopropeidy.
Węglowodany pełnią funkcję energetyczną, a niektóre (hemicelulozy) również funkcję budulcową. Cukry dzielimy na: cukry proste (glukoza, fruktoza), oraz cukry złożone (sacharoza, celuloza, skrobia, glikogen).
Układ pokarmowy człowieka składa się z takich odcinków jak jama ustna, gardło, przełyk, żołądek, jelito cienkie i grube oraz odbyt. Postaram się wyjaśnić funkcję i znaczenie każdego każdego owych „przystanków”.

Jama ustana, której zadaniem jest miażdżenie, mieszanie, oraz nawilżanie pokarmu- wypełniona zębami; u każdego człowieka jest 20 zębów mlecznych, które w okresie dorastania wymieniane są na 32 zęby stałe. Człowieka charakteryzuje heterodontyzm, czyli różne typy zębów, spełniające różne funkcje: 8szt siekaczy (odpowiedzialne za odcinanie kęsów pokarmu), 4 kły (odpowiedzialne za rozszarpywanie), 8 zębów przedtrzonowych, oraz 12 zębów trzonowych- odpowiedzialnych za rozcieranie pokarmu. Ponadto jamie ustnej znajduje się język, który pomaga formować pokarm- występują na nim kubki smakowe (jak również na podniebieniu), przekonujące, iż jedzenie sprawia nam przyjemność Jama ustna zawiera także ślinianki (przyuszne, podjęzykowe, podżuchwowe), które, jak sama nazwa wskazuje, produkują ślinę. Ślina, zasobna w alfaamylazę, rozkłada sacharozę na maltozę i dekstryny. Ph jamy ustnej jest obojętne (7).

Krtań jest niewielkim przystankiem na naszej drodze pokarmowej- znaczenie dla układu trawiennego ma tu właściwie tylko nagłośnia, której zadaniem jest zawiadywanie „zwrotnicą”, otwierającą lub zamykającą układ pokarmowy i oddechowy (każdemu każdemu nas chyba zdarzyło się doświadczyć pomyłek owej „zwrotnicy”- to przykre doświadczenie nazywamy potocznie zachłyśnięciem).
Następnym punktem jest przełyk, będący jakby przewodem łączącym jamę ustną z żołądkiem. żołądkiem przełyku występują ruchy perystaltyczne (robaczkowe), pozwalające aktywnie przesuwać pokarm w stronę żołądka (dzięki owym ruchom człowiek jest w stanie jeść w pozycji leżącej- a nawet wisząc do góry nogami!).

Kolejnym przystankiem jest żołądek- jego umięśnione ściany poruszają się, mieszając pokarm, a także produkują kwas solny, pobudzający enzymy trawienne:
- pepsynogen (uaktywniający się pod wpływem HCL w pepsynę, która rozkłada białka na polipeptydy, oraz peptydy)
- hemozynę (podpuszczka, renina- rozkładająca kazeinę na parakazeinę, która jest dalej rozkładana pod wpływem jonów wapnia)
- katepsynę (rozkłada białko jak pepsyna, ale działa w bardziej neutralnym ph)
Żołądek składa się z części wpustowej, trzonu żołądka, dna żołądka, oraz części odźwiernikowej. Jego ph jest bardzo kwaśne- wynosi zazwyczaj 1,5.

Bardzo ważną „stacją” w drodze trawienia jest wątroba. Odpowiedzialna za wydzielanie żółci, metabolizowanie cukrów, magazynowanie glikogenu (kiedy w organizmie jest niedobór glukozy, watroba oddaje glikogen, który jest transformowany w glukozę. Glukoza może być metabolizowana w kwasy tłuszczowe, i na odwrót- z kwasów tłuszczowych w ciała ketonowe- jest to niezmiernie ważne np. dla mózgu, który odżywia się tylko właśnie ciałami ketonowymi). Wątroba metabolizuje również białka (dezaminuje- odłącza grupy aminowe, i transaminuje- przemieszcza grupy aminowe). Syntetyzuje także fibrynogen (białko odpowiedzialne za krzepliwość krwi), oraz heparynę (środek zapobiegający krzepnięciu krwi), jak również fosfolipidy i glikolipidy. Metabolizuje tłuszcze, magazynuje witaminy A, D, B12, oraz transformuje prowitaminę A w witaminę A. Rolą wątroby jest także detoksykacja- łączy ona związki toksyczne z białkami. Wątroba prowadzi intensywną wymianę związków poprzez krążenie wrotne.

Następnym miejscem na naszej drodze jest jelito cienkie- jego powierzchnia jest rozbudowana przez kosmki jelitowe (bogato ukrwione, odpowiedzialne za wchłanianie- kosmek jelitowy składa się m.in. z warstwy naczyń limfatycznych, wchłaniających kwasy tłuszczowe, oraz okrywającej ich warstwy naczyń krwionośnych, wchłaniających glukozę i aminokwasy). W jelicie cienkim występują enzymy:
- sok jelitowy (enterokinaza- uaktywnia enzymy produkowane przez trzustkę: trypsynę, hemotrypsynę- rozkładają peptydy na trój- i dwupeptydy)
- peptydaza (rozkłada trój- i dwuaminokwasy na aminokwasy mogące zostać wchłonięte w jelicie grubym)
- maltaza, sacharaza, laktaza (rozkładają cukry na glukozę i fruktozę)
- lipaza (rozkłada tłuszcz na dwuglicerydy, a następnie na kwasy tłuszczowe tłuszczowei glicerol. Jednak najpierw musi dojść do emulacji tłuszczów przez kwasy żółciowe pochodzenia wątrobowego)
Jelito cienkie składa się z dwunastnicy (odpowiedzialnej za trawienie, jelita czczego, oraz jelita krępego. W jelicie cienkim także występują ruchy robaczkowe. Ph jelita cienkiego jest zasadowe.

Ostatnim odcinkiem naszej wycieczki po przewodzie pokarmowym jest jelito grube. Jelito grube złożone jest z jelita ślepego (popularnie zwanego wyrostkiem robaczkowym- u człowieka będącym w zaniku, lecz u przeżuwaczy spełnia ważną funkcję- w nim następuje fermentacja), okrężnicy (zachodzą w niej procesy związane z wtórną resorpcją wody, syntetyzowanie witamin: wit. K, oraz niektóre z grupy B, a także okrężnica jest odpowiedzialna za formowanie kału), oraz odbytu (mięśnie okrężne mają za zadanie utrzymywanie stolca).