Klasycystyczny, a romantyczny model liryki.

"Pieśń IX" J. Kochanowskiego

- klasycystyczny model poezji - dominują reguły klasyczne - normy gatunku, którym podporządkowany był temat wypowiedzi, język i styl utworu (wzniosły w hymnie, patetyczny w odzie, zabawny we fraszce, melancholijny w trenie i elegii)

- istotną cechą poetyki klasycystycznej jest wyrazistość podmiotu i puenty lirycznej

- konstrukcja utworu polega na harmonijnym powiązaniu obrazu świata przedstawionego z bezpośrednim wyznaniem podmiotu, czyli z puentą liryczną

- w "Pieśni IX" występuje paralelizm (dwuwartościowość, równoległość występowania, np.: dwa światy) obrazu i puenty lirycznej

- obraz przemian zachodzących w przyrodzie odwzorowany jest ze świata rzeczywistego, istnieje samodzielnie, niezależnie od przeżyć podmiotu i stanowi bodziec wywołujący reakcję "ja" lirycznego

- podmiot w klasycyzmie jest niezindywidualizowany, wypowiedzi jego dotyczą spraw ogólnych, są nieosobiste i obiektywne, a niekiedy brzmią jak sentencje

- zasada mimezis

"Żegluga" A. Mickiewicza

- romantycy programowo mieszali rodzaje i gatunki literackie (synkretyzm rodzajowy i gatu- nkowy)

- istotą liryki romantycznej jest subiektywizm i emocjonalizm

- literatura miała być wyrazem osobowości autora, jego przeżyć i uczuć

- liryka miała być "mową uczuć", toteż na plan pierwszy wysuwa się funkcje ekspresywne (skierowane na nadawcę)

- słowo miało być narzędziem przeżyć poety

- romantyzm rozbija tradycyjny paralelizm obrazu i puenty lirycznej

- obraz przesycony pierwiastkami subiektywnymi traci samodzielność, przygotowuje puentę liryczną, wzmacnia się jego ekspresyjność

- w sonecie "Żegluga" obraz żeglugi nie jest wzorowany ze świata rzeczywistego, jak w cytowanej "Pieśni IX", ale jest tak ukształtowany, aby najpełniej wyrazić stan psychiczny "ja" lirycznego - poczucie mocy, dynamicznej radości, swobody

- zauważamy personifikację i animizację okrętu : dąsa się, zrywa z wędzidła, przewala, nurkuje, wznosi kark

- personifikacja informuje o doznaniach podmiotu:

a/ poczucie mocy : wznosi kark, zdeptał falę, dąsa się

b/ radość i dynamikę : przewala się, nurkuje

c/ swobodę, wolność : leci, chwyta wiatr pod skrzydła

- metaforyzowany jest nie tylko obraz żeglugi, wyznanie podmiotu lirycznego konsekwentnie rozwija krąg metafor : "mój duch masztu lotem buja", "wyobraźnia jak warkocz żagli", "padam na piersi okrętu"

- powiązanie między stanem psychicznym podmiotu a "stanem psychicznym" okrętu, który jest konsekwentnie personifikowany najpełniej występuje w wyznaniu : "zdaje się, że pierś moja do pędu go nagli"

- sonet Mickiewicza zachowuje więc paralelizm obrazu i puenty lirycznej, ale traci swoją samoistność, stanowi także ukrytą formę wyznania podmiotu, jest subiektywną wizją świata, poprzez którą "ja" liryczne wyraża swoje emocje, swoją osobowość