Pedagogika specjalna

WPROWADZENIE

1. Rys historyczny pedagogiki specjalnej:
a) okres do połowy XIX w., rozpoczyna się działalność pedagogiczna na rzecz osób niepełnosprawnych
b) okres od połowy XIX w., rozwój teorii ogólnej pedagogiki specjalnej.
- 1861r. ? powstaje pedagogika lecznicza
- 1922r. ? w Polsce powstaje Państwowy Instytut Pedagogiki Specjalnej założony przez Marię Grzegorzewską, wprowadza termin ?pedagogika specjalna?
- w europie używany termin ? ?pedagogika kliniczna?
- 1 czerwca 1924 r. pod przewodnictwem Marii Grzegorzewskiej przy Związku Nauczycielstwa Polskiego powstała Sekcja Szkolnictwa Specjalnego
- grudzień 1924 - pierwszy numer czasopisma "Pedagogika Specjalna"
2. Pedagogika specjalna ? nauka wielodyscyplinowa, korzysta z wielu nauk, wywodzi się z medycyny. Jest to nauka o nauczaniu i wychowaniu jednostek niepełnosprawnych, odbiegających od normy psychicznej lub fizycznej.
3. Krytyka terminu ?pedagogika specjalna? ? zaprzeczenie idei integracji i normalizacji w nazwie ?specjalna?
4. Pedagogika specjalna = ortopedagogika = edukacja specjalna
5. Ortopedagogika (orto ? prosty, słuszny) - dział pedagogiki zajmujący się nauczaniem i wychowaniem jednostek niepełnosprawnych.
6. Edukacja specjalna (ang. specjal education) ? dział pedagogiki zajmujący się nauczaniem i wychowaniem jednostek wybitnie zdolnych i poniżej poziomu
7. Ortodydaktyka ? jest to dział dydaktyki ogólnej zajmujący się ustalaniem celów, zasad i przebiegu procesów nauczania jednostek upośledzonych.
8. Defektologia - nauka o wszelkich defektach, usterkach, wadach fizycznych i psychicznych człowieka. Dąży do obiektywnego i adekwatnego rozpoznania potrzeb psychicznych jednostek niepełnosprawnych, możliwości ich zaspokojenia lub łagodzenia skutków niezaspokojenia; wywodzi się z nauk rosyjskich z 20lat XXw.
9. Termin upośledzenie ? niepełnosprawny, sprawny inaczej (już go nie ma), osoba specjalnej troski (pośredni)
10. Komitet Rodziców Dzieci Specjalnej Troski ? do lat 60 XX w., nie było placówek dla głęboko upośledzonych; w 1963 r. rodzice tych dzieci doprowadzili do powstania pierwszej ?szkoły życia?, założyli także Komitet Rodziców Dzieci Specjalnej Troski
11. Rehabilitacja (rehabilito ? przywracam do stanu właściwego) przywracanie do sprawności, wiąże się z dorosłymi i młodzieżą, usprawnianie fizyczne; reh. historyczna (po wojnie), reh. społeczno ? prawna.
12. Rewalidacja (walidus ? sprawny, zdrowy)przywracanie do sprawności, wiąże się z nauczaniem, z wiekiem szkolnym, edukacją; od ?60 XXw.
Od ?70 REHABILITACJA = REWALIDACJA
13. Desocjalizacja ? dziecko wypada, jest wypchnięte poza grupę społeczną (np. dzieci z epilepsją). Nauczyciel ma do tego nie doprowadzić
14. Kompensacja ? zastępowanie czegoś czymś innym. Substytucja:
- k. techniczna ? okulary, wózek
- k. biologiczna ? organ przejmuje działanie innego
- k. społeczna ? olimpiada, paraolimpiada, sukcesy w sporcie
15. Dekompensacja ? jest to załamanie się procesu kompensacji, np. stłuczenie się okularów, zniszczenie drugiej nerki).
16. Pedagogika specjalna ? dyscyplina naukowa, teoria i praktyka wspierania osób niepełnosprawnych. Jest nauka teoretyczną, praktyczna i normatywną
- teoretyczną ? bada i opisuje jakiś fragment świata
- praktyczną ? nie tylko opowiadamy jaki jest świat ale wspieramy osoby będące podmiotem naszych badań
- normatywną ? zajmuje się nie tylko teorią, praktyka ale także celem uprawiania tej pedagogiki, etyki
17. Subdyscypliny pedagogiki specjalnej ze względu na rodzaj niepełnosprawności podmiotu:
- ortopedagogika ? pedagogika niepełnosprawnych intelektualnie
- surdopedagogika ? pedagogika osób z wadą słuchu (od lekkich niedosłyszeń do głuchoty)
- tyflopedagogika - pedagogika osób z wadą wzroku (od lekkich uszkodzeń wzroku do ślepoty medycznej ? czarnej ślepoty)
- tyflosurdopegadogogika ? pedagogika osób głuchoniewidomych
- pedagogika terapeutyczna ? pedagogika osób przewlekle chorych i niepełnosprawnych ruchowo
- pedagogika resocjalizacyjna ? pedagogika osób, które nie chcą lub nie potrafią przestrzegać norm społecznych
- pedagogika korekcyjna ? pedagogika dzieci i młodzieży w wieku szkolnym, które ze względu na mikrouszkodzenia mózgu mają mikrodefekty (dysleksja, dysgrafia, dyskalkulia, ADHD)

OLIGOFRENOPEDAGOGIKA

1. Ologofrenopedagogika ? dział pedagogiki specjalnej zajmujący się nauczaniem i wychowaniem jednostek upośledzonych umysłowo
2. Upośledzenie umysłowe ? jest to stan obniżonej sprawności umysłowej w stosunku do stanu normalnego:
- upośledzenie nie jest chorobą! (utożsamiane w społeczeństwie z ch.umysłową, psychiczną)
- Nie dziedziczy się upośledzenia ale choroby które je powodują
- jest duża różnica pomiędzy upośledzeniami (objawy)
- w upośledzeniu lekkim nie ma stygmatów upośledzenia
- w upośledzeniu lekkim występują problemy edukacyjne
- w upośledzeniu umiarkowanym i znacznym występują problemy wychowawczo-opiekuńcze (wyuczenie pewnych umiejętności żeby byli zdolni do życia)
- upośledzeni umysłowo to największa populacja upośledzonych, są oni bezradni, najmniej tolerowani przez ludzi (najmniejsza integracja ze społeczeństwem)
- badania Lalkowej ? stosunki niepełnosprawnych z niepełnosprawnymi (najbardziej akceptowani ? niewidomi, przewlekle chorzy, głusi, upośledzenie umysłowe)
- dziecko niepełnosprawne jest bardziej akceptowane niż dorosły
- trudna sytuacja dzieci autystycznych ? od razu widać stygmaty (nieprzewidywalność zachowań dziecka)
- rodzice dzieci autystycznych i głęboko upośledzonych są w najgorszej sytuacji
- upośledzenie umysłowe występuje od zawsze
paleopatologia ? matołectwo ? kretynizm ? Rzym obszary górskie, w Alpach wioski upośledzonych umysłowo bo nie ma tam jodu
- 1841r. ? pierwszy zakład dla głębiej upośledzonych
- Od 1994 roku przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne (DSM IV) Niepełnosprawność intelektualna ? inna nazwa upośledzenia umysłowego
- Upośledzeni umysłowo stanowią 2,1% populacji ? z tego 75% to osoby z lekkim u.u., 20% z umiarkowanym i znacznym a 5% z głębokim
- Krzywa Gaussa - skrajności: 5% głęboko upośledzonych i 5% wybitnie uzdolnionych
- skala do pomiaru ilorazu inteligencji ? skala Alfreda Bineta:
Iloraz Inteligencji = (wiek rozwoju / wiek życia)* 100
3. Upośledzenie umysłowe było od zawsze i od zawsze opiekowano się nimi w różny sposób:
- Sparta ? skazywano ich na śmierć u gór Tajgetos
- Rzym ? pierwsze gminy chrześcijańskie opiekowały się niepełnosprawnymi
- Średniowiecze ? pierwsze szpitale (przytułki) osób, które nie mogły się same utrzymać (ślepcy, głęboko upośledzeni, przestępcy, młode ciężarne kobiety ? melanż)
- na początku XX w., we Francji powołano komisje, która miała zanalizować sytuacje szkół w Paryżu co do upośledzonych umysłowo lekko
- wiek XVIII ? XIX w ? Filip Pinel ? zniósł brutalne metody postępowania z chorymi, napisał, że upośledzenie umysłowe nie jest chorobą
4. DSM-IV (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) jest to system diagnozy nozologicznej Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego
a) niedorozwój umysłowy- charakteryzuje się istotnie niższym niż przeciętnym funkcjonowaniem intelektualnym, współwystępującym z istotnym ograniczeniem w zakresie dwóch lub więcej spośród następujących zdolności przystosowawczych: porozumiewania się, samoobsługi trybu życia domowego, kontaktów społecznych, korzystania z dóbr społeczno-kulturowych, kierowania sobą, troski o zdrowie i bezpieczeństwo zdolności szkolnych, oraz sposobu organizowania wolnego czasu i pracy. Istotnie niższy oznacza niższy o dwa odchylenia (standardowe) niż przeciętny poziom. Stan, który wystąpił w okresie rozwojowym, do 18 r.ż.
b) demencja - jest zespołem objawów zaburzeń procesów poznawczych obejmujących, polega ona na ubytku pełnosprawnych funkcji intelektualnych, powstaje po 18 r.ż.
5. Trzy kryteria niedorozwoju umysłowego w DSM IV:
- dotyczy kwestii statystycznych, podziału
- trudności w dostosowaniu społecznym
- czas występowania
6. Klasyfikacja upośledzenia umysłowego:
a) do lat 70 istniał trójpodział:
- od 0-do 19/24- idiotyzm
- od 20/25 do 49- imbecylizm
- od 50 do 69- debilizm
b) w 1968r. WHO przyjęła dla całego świata czterostopniową klasyfikację opartą na ilorazie inteligencji. Jej podstawę stanowi skala o średniej 100 i odchyleniu standardowym 16:
- lekki niedorozwój umysłowy o ilorazie inteligencji 52-67, mieszczący się między dwoma i trzema odchyleniami standardowymi
- umiarkowany niedorozwój umysłowy o ilorazie inteligencji 36-51, mieszczący się między trzema i czterema odchyleniami standardowymi
- znaczny niedorozwój umysłowy o ilorazie inteligencji 20-35, mieszczący się między czterema i pięcioma odchyleniami standardowymi
- głęboki niedorozwój umysłowy o ilorazie inteligencji 0-19, mieszczący się między pięcioma i większą liczbą odchyleń standardowych
c) przyczyny zmiany podziału:
- poprzednia terminologia (debil-imbecyl-idiota) nabrała ujemnego uczuciowo charakteru, negatywne skojarzenia
- rozwój wiedzy dotyczącej osób głębiej upośledzonych, spowodował nowy podział: imbecylizm ? upośledzenie umiarkowane i znaczne
7. Współistnienie upośledzenia umysłowego z przystosowaniem społecznym:
- w latach 70-80 zauważono, że jeżeli ktoś radzi sobie w życiu choć ma niski intelekt to nie może być upośledzony umysłowo
- paradoks upośledzenia umysłowego ? prof. K. Kierejczyk ? polega na tym, że gdy badamy dzieci w wieku szkolnym to 2,1% okazuje się upośledzonymi umysłowo, a gdy tą samą populacje zbadamy po kilku latach (jako dorosłych) to zostaje nam tylko 1% osób upośledzonych umysłowo. Jest tak ponieważ, występują wtedy inne kryteria ? dzieci: intelekt, umiejętności szkolne, dorośli: zazdrość, umiejętność radzenia sobie w życiu
- w praktyce nie ma osób upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim, są z głębszym lub głębokim
- dzisiaj wiele osób upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim są w placówkach specjalnych, ale tak naprawdę nie muszą tam być, bo przy odpowiedniej opiece poradzili by sobie w życiu rodzinnym
8. Przyczyny niepełnosprawności intelektualnej:
a) Endogenne ? genetyczne (nieprawidłowe geny i chromosomy):
Nie dziedziczy się upośledzenia ale choroby które je powodują:
- zespoły fatomatozy
- zespół fenyloketonuria ? ma charakter schodzący (zdarza się coraz rzadziej) wygląd: mysi zapach, jasne, bezbarwne włosy i oczy, przykurcze, przygarbienie, zły rozwój emocjonalny i intelektualny
[test Gutiego ? fenyloanalina]
- zespół Dawna ? objawem jest upośledzenie umysłowe, trizomia 21 pary chromosomów, niski wzrost, szorstka skóra, suche włosy, szeroko rozstawione, wyłupiaste oczy, szeroki płaski nos, małe dłonie, często brak paliczka u małego palca, otyli, wady serca, dwunastnicy, częste choroby zakaźne, nowotwory, często dzieci kobiet rodzących po 25-30r.ż., są to osoby sympatyczne, towarzyskie, uspołecznione, mają umiejętności naśladowcze, życzliwi (złośliwi, agresywni)
b) Egzogenne ? wtórne (mają wpływ na korę mózgową)
W okresie od momentu zapłodnienia do 18r.ż.
- empriopatie (toksoplazmoza, różyczka, prześwietlenia)
- okres okołoporodowy ? niewłaściwe ułożenie
- perinatalne ? uszkodzenie mechaniczne ? poród klasyczny i niedotlenienie mózgu
- wcześniaki
- postprenatalne ? urazy mózgu, choroby mózgu, zapalenie opon mózgowych, choroby z wysoką temperaturą, zapalenie opon mózgowych
- przyczyny kulturowo-społeczne (3/4 przyczyn u.u. lekkiego)
9. System kształcenia, opieki:
a) lekkie upośledzenie:
- szkoła podstawowa funkcjonują
- gimnazjum internat w ramach
- szkoła zawodowa ośrodków
? nie ma dla nich przedszkoli i szkół średnich
? są dostępne
? dzieci te coraz częściej trafiają do szkól masowych z oddziałami integracyjnymi
? obowiązek szkolny może być przedłużony do 25r.ż.
b) głębokie upośledzenie:
- przedszkola specjalne
- szkoły podstawowe szkoły (przygotowanie do życia-
- gimnazjum życia samoobsługa, uspołecznianie, terapie)
- zakład pracy chronionej (krótszy czas pracy, dłuższe przerwy, praca połączona z rehabilitacją)
- warsztaty terapii zajęciowej (od 1992r., rehabilitacja i terapia, dalszy rozwój, możliwość przebywania w grupie, odciążenie rodziców)
- ośrodek opieki dziennej ? od ?80-lat, zajmowanie się dorosłymi (jak w przedszkolu), odciążenie rodziców, rehabilitacja edukacja
- DPS ? zajmowanie się osobami które nie radzą sobie same w życiu, ośrodki te są krytykowane
- Hostele ? domy, w których w miarę samodzielnie żyją niepełnosprawni (swój pokuj, praca), skryta opieka innych chorych
- Jean Vanier - twórca wspólnot integracyjnych (wioski, osiedla), rozważa seksualność osób niepełnosprawnych
- Prof. Janina Wyzcesany ?Pedagogika upośledzonych umysłowo?
- Prof. Małgorzata Kościelska ?Oblicza upośledzenia?, ?Trudne macierzyństwo?

PEDAGOGIKA TERAPEUTYCZNA

1. Pedagogika terapeutyczna ? pedagogika osób przewlekle chorych i niepełnosprawnych ruchowo, to jeden z najszerszych działów w pedagogice specjalnej. Obejmuje 30% wszystkich dzieci i młodzieży w wieku szkolnym (dzieci chore, zagrożone chorobą, np. wady postawy)
- dzieci te są w trudnej sytuacji życiowej i wymagają wsparcia (oddzieleni od rodziców)
- choroba przewlekła używana zamiennie z inwalidztwem - ŹLE
stan dynamiczny stan trwały
- w 1926r. w Busku Zdrój w sanatorium ?Górka? Szymon Starkiewicz założył pierwszą szkołę w zakładzie leczniczym
- Szymon Starkiewicz ? lekarz, pediatra, założył że nie trzeba tylko leczyć ale i uczyć
- Janina Doroszewska (pedagog)
- 1947r Jan Bogderowicz pediatra w instytucie pedagogiki specjalnej tworzy dział kształcenia nauczycieli dla przewlekle chorych i kalekich
- od 1947r. zaczyna się tworzyć teoria pedagogiki terapeutycznej
- nie ma szkół dla dzieci epileptycznych, ale są dla upośledzonych umysłowo z objawami epilepsji
2. Andragogika specjalna ? pedagogika specjalna osób dorosłych, niepełnosprawnych, np. problem seksualności, osoby stare, umierające
3. Choroba przewlekła ? to choroba, która ma długi czas trwania, najczęściej trwa ok. pół roku, ma łagodniejszy przebieg niż choroba ostra, nie występują drgawki, zaniki pamięci) ale mogą przechodzić w stan ostry( np. padaczka), wymaga stałego monitorowania (leczenia, opieki), jest to choroba która powoduje nieodwracalne zmiany w organizmie - ma aspekt dynamiczny. (Ma kilkanaście definicji)
4. Podział profilaktyki:
- zapobieganie niepełnosprawności
- niedopuszczenie do powstania / wystąpienia niepełnosprawności sprzężonej (dodatkowej)
- niedopuszczenie do nawrotu
5. Modele chorowania:
- choroba jako wyzwolenie ? oderwanie od kłopotów, ucieczka przed codziennymi trudnościami ? dziecko
- choroba jako nowa forma aktywności ? (sytuacje ostateczne, dotkliwe) ? choroba zmienia człowieka, powiedzenie ?cierpienie uszlachetnia?, np. zaczynamy pisać wiersze (upust emocji), nauka języków
- choroba jako destrukcja- cały świat nam się wali
6. Stany emocjonalne osób Przewlekle chorych:
a) lęk ? każdy się boi, niedobór lęku jest objawem psychopatii, istnieje silny związek między lękiem a bólem
- lęk oligofreniczny ? człowiek boi się bo nie jest wstanie wykorzystać wszystkich docierających do niego informacji
b) agresja ? odpowiedź na lęk, pytanie ? ?Dlaczego ja??
c) depresja ? występuje gdy choroba trwa długo, nie wiadomo jakie są rokowania, albo są złe. Czasem występuje stan pozornego pojednania (bardzo nie pożądany stan) albo euforia (podniecenie, pobudzenie)

7. Wpływ choroby przewlekłej na rozwój poznawczy dziecka:
- dekategoryzacja ? nie szukać związku pomiędzy chorobą a powtarzającym się zachowaniem ? głuchy jest złośliwy (nie ma jednych zachowań wywoływanych przez osoby niepełnosprawne
- stany negatywne ? nie są związane z chorobą tylko ze środowiskiem
- błędy jatrogenne lekarzy ? sposób informowania chorego o jesgo stanie zdrowia
- jak choruje to ma mało kontaktów, rozwój poznawczy może postępować wolniej
8. Szkoły i klasy szpitalne, ich cele: (1992r.)
- dydaktyczny ? żeby dziecko kontynuowało naukę w chorobie
- psychoterapeutyczny ? szkoła ma wspierać rozwój, emocje w trudnej sytuacji jaką jest choroba
9. Janina Doroszewska:
- główna twórczyni zasad pedagogiki specjalnej przewlekle chorych
- ? Nauczyciel ? wychowawca w zakładzie leczniczym? 1961
? Pedagogika specjalna? 1981
- dziecko w szpitalu boi się lekarzy, zabiegów, oderwania od świata rodzinnego (matki), czuje się bezpiecznie tylko z matką
10. Podział terapii wg Doroszewskiej:
a) spoczynkowa ? dziecko ciężko chore przed i po operacji, umierające, gorączka
- t. snem ? organizacja dobrego snu
b) uczyniająca:
- t. ruchowa
- t. zabawowa
- t. zajęciowa
- t. praca
11. Sposoby chorowania:
a) dziecka ? chorowanie oddzielone od rodziny, ulubionych zabawek
b) dorosłego ? obrósł on w codzienne życie, ma wiele spraw

NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ RUCHOWA

1. Niepełnosprawność ruchowa ? niepełnosprawność motoryki dużej i małej, lokomocji i manipulacji, od niewielkich niedowładów do blokady całego ruchu
2. Zespoły przyczyn:
- pochodzenia mózgowego ? mpdz (ch.litla)
- pochodzenia rdzeniowego ? hajnemedina
- pochodzenia kostno?stawowego ? stopa końsko-szpotowata, zwichnięcie biodra, następstwa chorób reumatycznych
- stany w których nie ma kończyn ? nie wykształciły się albo amputacja (amelia ? 4kończyny)
3. MPDZ ? to nie choroba tylko zespół objawów
- przyczyna to uszkodzenie ośrodka ruchu w mózgu w czasie jego rozwoju
- początek uszkodzenia może wystąpić w okresie płodowym, porodowym i w życiu osobniczym
- raczej nie jesteśmy w stanie wiedzieć kiedy zadziałał czynnik uszkadzający
- w Polsce do ?70-lat XIXw. Próbowano tylko leczyć i usprawniać dzieci z mpdz, potem podjęto ich rehabilitację i psychoterapię
- jest to niepełnosprawność sprzężona, wiele objawów
- upośledzenie umysłowe w mpdz:
? stanowisko medyczne ? 60%
? psycholodzy, psychiatrzy ? 40%
- im głębsze porażenie ruchu tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia niepełnosprawności intelektualnej
- różne wymiary ? od drobnych przykurczów
- najczęściej ma charakter spastyczny
- terapia musi być kompleksowa ? usprawniać wszystko
- dr J. Seryjski doprowadził do zmiany widzenia mpdz, do rehabilitacji, usprawniania wszystkich sfer, wymyślił pojęcie ?wieloprofilowe usprawnianie? ? zasada w myśl której dzieci z mpdz powinny być rehabilitowane we wszystkich uszkodzonych zakresach, kompleksowe działanie i usprawnianie
- podział porażeń:
? monoplegia ? jednokończynowe
? paraplegia ? tylko kończyn dolnych
? hemiplegia ? obu kończyn po tej samej stronie ciała
? triplegia ? trzykończynowe
? diplegia ? obustronny, symetryczny niedowład
? tetraplegia - czterokończynowe
4. Różne metody pracy z dziećmi z MPDZ:
- wszystkie mieszczą się w ramach wieloprofilowego usprawniania
- metoda Peto, Wojty, Boobath, hipoterapie, hydroterapie
- szczególne miejsce ma logopedia, zasada ? Im lepiej mówisz, tym jesteś mądrzejszy?, system Blissa (system komunikacji obrazkowej)
- rehabilitacja medyczna
5. ?Krajowy Komitet Pomocy Dzieciom i Młodzieży Niepełnosprawnej Ruchowo?
Nie można wyleczyć z Mpdz, nie ma osoby po Mpdz
6. Rodzina dziecka niepełnosprawnego:
- miejsce pierwszych doświadczeń, zdobywania wzorców
- warunkuje właściwy rozwój emocjonalny, dostosowanie standardów, zabezpiecza
- wychowanie w rodzinie w odróżnieniu od zakładowego
- wychowanie ruchowe jest wychowaniem spontanicznym (działamy spontanicznie, autentycznie, możliwość poprawy tych błędów), empatycznym (wczuwamy się w sprawy drugiego człowieka, cieszymy się ich sukcesami), intymnym (sprawy rodziny są zamknięte w pewne kody, niesie również zagrożenie gdy są to złe rzeczy)
7. Wpływ na natężenie uczuć:
- w jakim momencie, pojawia się niepełnosprawność? Czy dziecko rodzi się już niepełnosprawne? Czy jest nabyta? Czy rodzice mają świadomość, że urodzi się dziecko niepełnosprawne? Czy niepełnosprawność nabyta jest nagła czy stopniowa?
- w jaki sposób zostali poinformowani, że dziecko jest niepełnosprawne? (fachowo, delikatnie, mówić o możliwościach dziecka, o przyczynach)
- rodzaj i stopień niepełnosprawności (najgorzej przyjmowane intelektualne i mające widoczne stygmaty)
- rodzina ? czy są dojrzali? Czy pragnęli dziecka? Czy są razem szczęśliwi? Na ile potrafią przeorganizować swoje życie?