Co to są worki powietrzne i jaka jest ich rola?

Worki powietrzne- (Sacci pneumatici) - grubościenne pęcherzykowate worki rozłączone z płucami i rozmieszczone wewnątrz tułowia ptaka, a nawet wchodzące do wnętrza niektórych kości. Zmniejszają ciężar ciała zwierzęcia i ułatwiają oddychanie w locie, a także wpływają na termoregulację (zdolność organizmu zwierzęcego do względnego utrzymywania stałej temperatury ciała mimo zmian temperatury otoczenia).

Wytwarzanie znacznych ilości energii potrzebnej do latania, możliwe jest dzięki specjalnym przystosowaniom budowy, usprawniającym oddychanie w czasie lotu. Lecący ptak, podnosząc skrzydła pobiera przez otwory nosowe powietrze, które przesuwa się do krtani i tchawicy, a następnie do oskrzeli i gąbczastych płuc. Z płuc przenika do worków powietrznych rozmieszczonych między narządami w jamie brzusznej, między mięśniami oraz w kościach ramieniowych.

Ciało lecącego ptaka jest dzięki tym workom jakby nadmuchane powietrzem, a przez to lekkie. Gdy ptak opuszcza skrzydła, wówczas przez ucisk odpowiednich mięśni powietrze zostaje wepchnięte z powrotem do płuc. Tam odbierany jest tlen, który nie był całkowicie wykorzystany przy pierwszym przejściu powietrza przez płuca( podwójne oddychanie).

Tak, więc dzięki workom powietrznym utlenianie krwi u ptaka odbywa się zarówno w czasie wdechu, jak i wydechu- przy każdym poruszeniu skrzydłami. Ten sposób oddychania umożliwia intensywny i długotrwały lot. Mechanizm ten uzasadnia też zdolność ptaków do latania na dużych wysokościach, gdzie atmosfera jest silnie rozrzedzona. Przy szybkim ruchu ptaka w czasie lotu powietrze wchodzi do jego płuc pod ciśnieniem i dzięki temu ujemny wpływ rozrzedzenia atmosfery zostaje do pewnego stopnia usunięty.

Prawdopodobnie powietrze może przechodzić przez płuca kilkakrotnie: od przednich do tylnych worków powietrznych i z powrotem, co umożliwia całkowite zużycie tlenu. Ta możliwość ma szczególne znaczenie u ptaków wodnych, nurkujących, gdyż ułatwia im dłuższy pobyt pod wodą, również u ptaków śpiewających długim, nieprzerwanym śpiewem, gromadząc powietrze zapasowe, np. u skowronka, słowika i pokrzewek.

Ściany tych worków są skąpo unaczynione, toteż w samej wymianie gazów udziału nie biorą, spełniają natomiast bardzo ważną rolę pomocniczą przy oddychaniu. Rozróżniamy dziewięć głównych worków powietrznych: nieparzysty podwidełkowy, dwa szyjne, dwie pary piersiowych oraz dwa brzuszne.