Obraz Matki Boskiej w "Bogurodzicy” i „Lamencie Świętokrzyskim”.

W średniowieczu Matka Boska pełniła bardzo ważną rolę. Jej literacki wizerunki spowodowały rozpowszechnianie się kultu maryjnego. Przedstawiona jako osoba posiadająca szczególne względy u swojego syna, Wierni adresowali do niej swe prośby i błagania, nawet najmniejsze: o ponowne zesłanie Syna Bożego, o wstawiennictwo u Boga oraz zesłanie bożych łask. była adresatką wielu pieśni i modlitw. ?Bogurodzica? i ?Lament świętokrzyski? to dwa poematy średniowieczne, których powstanie dzieli jednak dwieście lat. To właśnie na ich przykładzie możemy zaobserwować, jak bardzo zmienił się przez ten czas wizerunek Matki Boskiej ? z wywyższonej i wybranej do bliskiej człowiekowi i jego przyziemnym uczuciom.

Owo wywyższenie obserwujemy już w apostrofie otwierającej ?Bogurodzicę? ? w stosunku do Maryi użyte zostają takie określenia jak ?Bogurodzica?, ?Bogiem sławiena? i ?matko zwolena?. Z kolei w apostrofie do św. Jana Chrzciciela nie odnajdujemy już podobnych epitetów,

W ?Bogurodzicy? Matka Boska nazywana jest wielką, potężna, wybrana, mającą uznanie, gdyż przez wychwalanie jej można otrzymać wiele łask i darów od jej syna. Prośby, jakie kierują do niej wierni to dostateczne życie na ziemi oraz wieczny żywot po śmierci. Ludzie, którzy zwracają się do Matki Boskiej jak do Boga, ponieważ jest ona matka Chrystusa. Maryja przedstawiona jest jako osoba bezpośrednio obcująca z Bogiem, jako pośredniczka pomiędzy wiernymi a Chrystusem. W średniowieczu zakazane było bezpośrednie zwracanie się do Boga. Ludzie modlili się do innej osoby świętej, która dopiero ? jako godna rozmowy ze Stwórcą ? wstawiała się za wiernymi. Matka Boska w ?Bogurodzicy? przedstawiona jest więc jako wybrana, wywyższona i święta. Warto wspomnieć, że ?Bogurodzica? była hymnem narodowym Polski, ale pełniła przede wszystkim funkcję pieśni kościelnej. Śpiewano ją także na wojnach, by zagrzać armię do walki.

?Lament Świętokrzyski? przedstawia Matkę Boga w zupełnie innym zwierciadle, jako zwykła kobietę ? matkę, która rozpacza nad cierpieniem syna Obserwujemy tu uczucia typowe dla zwykłego człowieka ? cierpienie, smutek, żałość, brak zrozumienia dla zaistniałej sytuacji. Oczekuje współczucia od ludzi oraz zrozumienia jej trosk. To, co widzi wywiera na niej tak duże wrażenie, iż pragnie wziąć na siebie część cierpienia syna. Czuje się bezradna wobec zaistniałej sytuacji, wobec okazanego cierpienia, jakie dociera do niej. Maryja bardzo kochała swojego syna, daje się to zauważyć w tekście. Użycie zdrobnień podkreśla jak wielkie uczucie łączyło ją z synem. W pewnym sensie jest bohaterem tragicznym, gdyż w żaden sposób nie może udzielić Jezusowi pomocy i biernie uczestniczy w całym wydarzeniu. Można by rzec, że okazuje bierność, z konieczności, udziału w cierpieniu syna. Jest również osamotniona gdyż pod krzyżem nie towarzyszy jej żadna bratnia dusza, która mogłaby ją wesprzeć w tak trudnej dla niej chwili. Ogrom i przerażenie wywołane całym tym wydarzeniem powoduje zrodzenie się w Maryji bólu i żalu m.in. do Archanioła Gabriela, który nie dotrzymał obietnicy radości z syna oraz zataił przed matką Chrystusa fakt, iż czeka ją cierpienie. Maryja swą postawą pragnie połączyć się z innymi matkami, pragnie namówić je do wspólnej modlitwy do Boga, aby nigdy nie doświadczyły tragedii, jaka ją dotknęła.

Oba utwory prezentują dwa odmienne wizerunki Matki Boskiej. W Bogurodzicy Maryja przedstawiona jest jako matka, która może być dumna z syna. Jest obdarzona jego szczególnymi względami oraz uczestniczy w jego chwale. Matka Boska ukazana jest jeszcze jako opiekunka ludzi, która na wszelki sposób próbuje pomóc im pojednać się z Bogiem. Utwór ma charakter podniosły przez zastosowanie wypowiedzi zbiorowego podmiotu lirycznego. W ?Lamencie Świętokrzyskim? natomiast przedstawiona jest jako zrozpaczona matka. Zostały w niej zawarte typowe, ludzkie cechy: bezradność oraz szukanie współczucia i wsparcia w innych ludziach. Możemy zauważyć jaki ból sprawia jej widok jej jedynego, cierpiącego dziecka. Silne emocjonalnie nacechowanie postaci Maryji oraz wszelkie różnice w tekstach spowodowane jest różnorodnością okresów, w których zostały napisane obydwa teksty. Jak widać, wizerunki Matki Boskiej w tych dwóch utworach różnią się diametralnie. W dziele pt.: ?Bogurodzica? ludzie proszą matkę, aby wstawiła się za nimi z ich prośbami do Boga natomiast w ?Lamencie świętokrzyskim? to Matka Boska prosi ludzi o wsparcie i uznanie dla niej.