Rola ukladów krążenia, oddechowego, wydalniczego i pokarmowego u organizmów żywych

Układy krążenia, oddechowe, wydalnicze i pokarmowe u prawie wszystkich organizmów są ze sobą powiązane (jeśli organizm je posiada), i razem współdziałają. Można zauważyć, że znając przynajmniej dwa spośród tych układów, możemy rozróżnić zwierze które je posiada, jak również zwyczaje (np. w jakim środowisku żyje, czym się żywi, jakie jest aktywne). Wszystkie te układy odgrywają kluczową rolę i zwierze które wykształciło do granic możliwości ich funkcje wygrało wyścig ewolucyjny. Pokrótce niżej opisze te układy u większości, żywych organizmów które je posiadają.

Prekursor układu pokarmowego pojawił się u jamochłonów w postaci endodermalnej jamy gastralnej tzw. chłonąco-trawiącej, gdzie odbywa się trawienie pozakomórkowe dzięki wydzielaniu do niej enzymów trawiennych, co daje drapieżnym jamochłonom możliwość trawienia większych organizmów, niż niżej uorganizowane organizmy. Wydalanie niestrawionych resztek odbywa się tą samą drogą co pokarm został wprowadzony, czyli przez otwór gastralny Z tego wynika, że jamochłony nie posiadają układu wydalniczego, a produkty przemiany materii usuwane są przez powłoki ciała bezpośrednio do wody. Na tym poziomie organizacji ciała niepotrzebne jamochłonom są układy krążenia i oddechowe.

Pierwszy układ pokarmowy pojawił się u płazińców. U wirka składa się z jelita przedniego, która to część może być wysuwana na zewnątrz co pomaga wirkowi w łapaniu zdobyczy. U większości wirków występuje także jelito środkowe zakończone ślepo. Oznacza to, że niestrawione resztki usuwane są na zewnątrz poprzez gardziel. Przywry posiadają układ pokarmowy bardziej rozgałęziony ze względu na spłaszczenie ciała. Co za tym idzie układ pokarmowy u płazińców pełni rolę transportera substancji odżywczych po ciele płazińca. Jednak nie wyszystkie płazińce posiadają układ pokarmowy, przykładem może być tu pasożytniczy tasiemiec, który odżywia się przez wchłanianie pokarmu wprost z jelita żywiciela, dlatego wystąpiło u niego spłaszczenie ciała co spowodowało zwiększenie powierzchni chłonnej w stosunku do objętości ciała (przez co tasiemiec nie musiał wytworzyć układu który by rozprowadzał substancje odżywcze po całym ciele).
Płazińce posiadają prosty układ wydalniczy, który pełni głównie rolę osmoregulacyjną, gdyż płazińce są narażone na wnikanie do wnętrza ciała słodkiej wody. Potwierdzeniem tego jest nie wykształcenie lub zanik układu wydalniczego u płazińców słonowodnych. Układ wydalniczy jest silnie rozgałęziony i bezpośrednio nie jest wykorzystywany do usuwania produktów przemiany materii, które wnikają do niego z parenchymy. Płazińce nie wykształciły układu oddechowego ani krążenia. Wymiana gazowa zachodzi przez nabłonek. Potrafią także oddychać beztlenowo.

Obleńce posiadają trzyczęściowy układ pokarmowy rozpoczęty umięśnionym otworem gębowym za którym znajduje się gardziel (u niektórych obleńców z kitikularnymi ząbkami których zadaniem jest rozdrabnianie pokarmu) z gruczołami biorącymi udział w trawieniu. Następnie jest jelito środkowe w którym następuje główne trawienie. Co nowego obleńców jest to, że tylne jelito zakończone jest otworem odbytowym co umożliwia płazińcom nieustanne jedzenie, jednak ich zdolności wchłaniania strawionego pokarmu nie są jeszcze zbyt duże ze względu na małą powierzchnię jelita.
Układ wydalniczy jest typu protonefrydialnego tak jak u płazińców i także głównie służy do osmoregulacji, jednak został trochę uproszczony, ze względu na charakter naskórka nieprzepuszczający wody w ilościach takich jak u płazińców. Do usuwania produktów przemiany materii służą komórki fagocytarne zdolne do wchłaniania ciał obcych co pozwala obleńcowi zneutralizować całe komórki bakterii. Obleńce nie posiadają układu krążenia (substancje odżywcze przenikają do komórek ciała z jelita) i oddechowego (oddychają tlenowo przez nabłonek i beztlenowo).

Pierścienice posiadają dobrze rozwinięty układ pokarmowy. Który rozpoczyna się otworem gębowym za którym w jelicie przednim u pasożytniczych form w gardzielu występują kutikularne ząbki. Za jelitem przednim występuje jelito środkowe z podłużnym fałdem przez co jelito zwiększa swą powierzchnię chłonną (co było słabo rozwinięte u obleńców). Jelito tylne z otworem odbytowym nie wykazuje większego zróżnicowania.
Układ wydalniczy u pierścienic składa się z nefrydiów. Jest to pierwszy układ, którego zadaniem jest oprócz osmoregulacji usuwanie zbędnych produktów przemiany materii, które są filtrowane przez lejek na początku nafrydiów z jamy ciała. Występują dwójkami w każdym segmencie ciała, ale ich ujścia przebijają ten segment i uchodzą w następnym.
Po raz pierwszy to właśnie u pierścienic pojawił się układ krążenia. Składa się on z dwóch podłużnych naczyń grzbietowego i brzusznego (w grzbietowym krew płynie w stronę przodu ciała, a w brzusznym w drugą) połączonych okrężnymi naczyniami w każdym segmencie i większymi z przodu ciała. Funkcje serca pełnią tutaj kurczące się rytmicznie naczynia grzbietowe. Naczynia włosowate występują głównie w parapodiach, powłoce ciała (tutaj krew ma funkcje odżywczą gdyż te narządy zużywają dużo energii) i jelicie środkowym (skąd krew zabiera substancje odżywcze). Krew zawiera hemolimfę, jeszcze niezbyt efektywną w porównaniu z kręgowcami. Ciekawym elementem u pierścienic jest to, że ich układ krążenia jest zamknięty czego nie mają nawet wyżej uorganizowane stawonogi, a nawet bezczeszkowce. Brak układu oddechowego, oddychają całą powierzchnią ciała.

Układ pokarmowy u stawonogów jest podobnie uorganizowany jak u pierścienic. Jest trzyczęściowy. Gardziel posiada grupę wyrostków chitynowych rozcierających pokarm. Innowacją jest to, że w jelicie środkowym występuje narząd wątrobowy, który pomaga w lepszym trawieniu. U owadów jednak zostały wprowadzone większe zmiany, np. możliwość połykania pokarmu o stałej konsystencji co dają im gruczoły ślinowe, a także żołądek i wole. Przez co owady dużo efektywniej trawią pokarm od innych stawonogów. Bardzo ciekawym elementem są aparaty gębowe owadów które bardzo dobrze przystosowane są do ściśle określonych funkcji np. aparat gębowy gryzący karalucha, liżąco-ssący muchy domowej, ssący motyla, kłująco-ssący komara. Wszystkie te usprawnienia u owadów są podyktowane ich wielkim zapotrzebowaniem na energie, która wykorzystywana jest albo do lotu, albo do składania potężnych ilości wysokoenergetycznych jaj.
Układ wydalniczy u stawonogów jest zróżnicowany ze względu na środowisko. Skorpiako kształtne zamieszkujące wodę posiadają układ nefrydialny i usuwają dobrze rozpuszczany w wodzie amoniak ponieważ mają nadmiar wody w organizmie. Inną strategię wykształciły stawonogi lądowe ze względu na małą ilość dostępnej wody usuwają głównie guanę i kwas moczowy, które łatwo wytrącają się z wody. Pomagają w tym cewki Molpighiego co łącznie ze szczelnymi powłokami ciała (chityna) daje bardzo dużą oszczędność wody.
Układ krążenia u stawonogów ma charakter otwarty czyli krew wylewa się do niektórych części ciała, co umożliwia ich lepsze dotlenienie i dostarczenie substancji odżywczych. Serce jest rurkowate posiadające ostie jeszcze niezbyt dobrze rozwinięte (najlepiej u owadów z powodu ich dużego zapotrzebowania na energię). Wylana krew do jamy zbierana jest przez żyły. Jednak u stawonogów krew nie spełnia jeszcze funkcji transporotwania tlenu.

U stawonogów właśnie po raz pierwszy pojawia się układ oddechowy (ze względu na duże zapotrzebowanie w tlen nie wystarczało wchłanianie całą powierzchnią ciała). Jednak tutaj też zobaczymy zróżnicowanie jego ze względu na zajmowane środowisko. Najniżej zorganizowanych skorupiakokształtne należą do zwierząt skrzelodysznych . U wyżej już występują na odnóżach skrzela. Niektóre pajęczaki posiadają już systemy tchawkowe, niektóre z większych pajęczaków, ze względu na większe zapotrzebowanie w tlen (a przecież ewolucyjnie złe skutki by miało dla tych pająków spowolnienie aktywności) posiadają płucotchawki, które są rozgałęzieniami pni tchawkowych. U pajęczaków role transportującą tlen posiada układ krążenia który obmywa rozgałęzienia pni tchawkowych.. A najwyżej uorganizowane są tchawkodyszne (w tym owady) które wykształciły system oddechowy polegający na dostarczaniu tlenu do pni tchawkowych, które rozgałęziają się na drobniejsze, aż do odcinków kapilarnych skąd tlen dyfunduje do najbliższych komórek. Co pozwala temu systemowi posiadać funkcję transportującą tlen i został wytworzony dlatego, że hemolimfa ze względu na swoją małą pojemność i nieefektywność całego układu krążenia nie może dostarczyć takiej ilości potrzebnego owadom tlenu do wytworzenia energii potrzebnej do lotu. Stawonogi wytworzyły także różne wloty powietrza do ich ciała, najciekawszym chyba przykładem są owady które posiadają przedchlinki na odwłoku pod skrzydłami co pozwala na dostarczenie większej ilości tlenu w czasie lotu, gdyż jest on napędzany przez ruch skrzydeł do przedchlinek.

Układ pokarmowy u mięczaków jest trzyczęściowy tak jak u pierścienic (od nich się zresztą wywodzą) z dobrze rozwiniętą wątrobą w części środkowej. W gardzieli ślimaków występuje tzw. tarka służąca rozdrabnianiu pokarmu, co więcej niektóre mięczaki posiadają chitynowe szczętki, które służą do rozszarpywania ofiary (!).

Układ wydalniczy jest dobrze rozwinięty ze względu na wykształcenie nerek, które lepiej niż nefrydia usuwają zbędne produkty przemiany materii (tutaj z jamy osierdziowej do jamy płaszczowej skąd są usuwane).

Układ krążenia jest tak jak u owadów otwarty (lecz już nie tak jak u stawonogów). Jednak już serce jest zbudowane z przedsionka i komory (po jednym) co znacznie usprawnia przepływ krwi. Natomiast głowonogi posiadają już dwa przedsionki i można nawet rozróżnić dwa obiegi krwi z pobocznymi sercami skrzelowymi.
U wodnych mięczaków układ oddechowy składa się z pierzastych skrzel. Jednak u ślimaków płucodysznych rolę skrzel pełni jama płaszczowa, która ze względu na swoją funkcję jest dobrze ukrwiona. Mięczaki nie potrzebują dużo tlenu dlatego też ich układ oddechowy nie jest tak dobrze rozwinięty jak np. u owadów.

Układ pokarmowy u szkarłupni rozpoczyna się otworem gębowym skierowanym ku dołowi zbudowanym przez twarde elementy szkieletowe (do rozdrabniania pokarmu) którego rolą jest pobieranie pokarmu z dna morskiego, żołądek jest duży za którym występuje jelito z otworem odbytowym na górze stworzenia (gdyż prowadzą denny tryb życia).
Zarówno układ oddechowy jak i układ wydalniczy uległy regresji i ich rolę spełnia układ ambulakarny(łącznie z rolą lokomocyjną).

Układ pokarmowy bezczaszkowców rozpoczyna się otworem gębowym otoczonym wąsami napędzającymi wodę z pokarmem do przewodu pokarmowego. Układ oddechowy i pokarmowy są połączone, w środkowej części kosza skrzelowego występuje endostyl, który pełni rolę enzymatyczną rozkładając pokarm, który dalej przesuwany jest do jelita środkowego, gdzie zostaje strawiony (nie ma wyodrębnionego żołądka). Resztki usuwane są przez układ odbytowy.

Układ wydalniczy ma zadanie tylko usuwać zbędne produkty przemiany materii, a nie osmoleguracyjną dlatego, też solenocyty wychwytują je prosto z krwi.
Układ krążenia jest dość dobrze rozwinięty w porównaniu z innymi układami, jednoobiegowy, praktycznie zamknięty, z zatoką żylną zamiast serca. Jednak krew zawiera mało krwinek więc jest to układ mało wydajny. Naczynia włosowate otaczają głównie skrzela biorąc tlen i jelita biorąc substancje pokarmowe i rozprowadza je po całym organizmie.

Układ oddechowy bezczaszkowców, jak wyżej zostało wspomniane, połączony jest z układem pokarmowym, przez co woda zawierająca tlen napędzana przez włoski na otworze gębowym opływa kosz skrzelowy przez szczeliny skrzelowe. W skrzelach znajdują się naczynia włosowate przez co tlen z wody dostaje się do krwi, która zostaje dobrze dotleniona.

Układ pokarmowy bezżuchwowców jest dość prosty, co spowodowane jest pokarmem, którym się żywią. Nadal jest powiązany z układem oddechowym, lecz w mniejszej skali niż u bezczaszkowców otwór gębowy rozpoczyna się przylgą, która przysysa zwierzę do ofiary, po czym substancje odżywcze są z niej wysysane, przez co układ pokarmowy nie musi być dobrze rozwinięty.
Układ wydalniczy bezżuchwowców poprzez kanaliki wydzielnicze usuwa produkty przemiany materii z krwi na zewnątrz (przez moczowody pierwotne).
U bezżuchwowców pojawia się kompletnie zamknięty jeden obieg krwi. Serce typu żylnego dobrze rozwinięte posiadające zatokę żylną, przedsionek i komorę. Serce bezżuchwowców rytmicznie bije napędzając krew w krwiobiegu (lecz nie jest unerwione). Naczynia włosowate otaczają skrzela i tkanki dostarczając do nich tlen. W krwi występują erytrocyty z hemoglobiną i leukocyty co sprawia, że układ krwionośny jest dosyć sprawny jak na ten poziom organizowania.

Układ oddechowy bezżuchwowców dostarcza tlen poprzez wchłanianie go z wody, która dostaje się przez otwór gębowy, a usuwana jest otworami skrzelowymi zewnętrznymi, w międzyczasie tlen pobierany jest przez listwy skrzelowe w workowatych skrzelach (7 par takich skrzeli po bokach w przedniej części ciała). Skrzela takie nie są jednak zbyt wydajne, przez co bezżuchwowce nie prowadzą aktywnego trybu życia.

Układ pokarmowy ryb ma budowę podobną do kręgowców, jednak ogólnie z wieloma uproszczeniami, np. karpiowate nie posiadają żołądka,, jednak jest to podyktowane dietą. Przy otwaorze gębowym występują zęby, których kształt i funkcja podyktowane są typem pokarmu.

Jelita ryb mięsożernych są krótsze, a roślinożernych tworzą długie pętle. Ogólnie rzecz biorąc układ pokarmowy ryb jest dość dobrze rozwinięty jednak np. błona śluzowa ryb nie tworzy kosmyków jelitowych (tak jak ma to miejsce u ssaków) przez co ogólna powierzchnia wchłaniania nie jest wielka.

Układ wydalniczy ryb jest zróżnicowany w zależności od zamieszkałego środowiska (ryby słono- i słodkowodne). Ryby słonowodne cały czas piją wodę, co spowodowało rozrost nerek, które usuwają nadmiar chlorków na zewnątrz poprzez mocznik. Co reguluje gospodarkę jonową w ciele ryby. Natomiast ryby słodkowodne nie piją wody tylko poprzez nabłonek wchłaniają jony ważne dla życia (których jest dość mało w ich środowisko) dlatego też usuwają amoniak a nie mocznik, nadmiar wchłoniętej wody pozbywamy jest też poprzez układ wydalniczy.

Układ krążenia ma bardzo dużą sprawność dlatego też ryby mogą prowadzić bardzo aktywny tryb życia. A ich serce (jedna komora i przedsionek) jest unerwione co pozwala, przyspieszać i zwalniać pracę serca, przez co dotleniają organizm w chwilach wysiłku. Układ krążenia jest typu żylnego jednoobiegowy jak wyżej było wspomniane dość sprawny, jednak masa krwi jest mała co wydatnie zmniejsza jego całkowitą skuteczność. Cały układ przypomina ten u bezżuchwowców.

Układ oddechowy ryb jest dość zróżnicowany, właściwie występują w nim trzy systemy oddechowe (skrzela, narząd powietrzny, powierzchnia ciała). Listki skrzelowe w skrzelach osadzonych na chrząstce z wyrostkami filtracyjnymi tworzące łuk skrzelowy są pofałdowane co gwarantuje dużą powierzchnię wchłaniania tlenu przykryte wiczkiem skrzelowym chronione są od urazów zewnętrznych i działa jak pompa ssąca wodę do skrzel. Ogólnie system jest dość wydajny i pozwala na dobre dotlenienie krwi, które potrzebne jest przy aktywnym trybie życia.

Układ pokarmowy płazów jest typowy dla kręgowców, płazy połykają pokarm w całości przez co, żołądek musi sobie poradzić z całą ofiarą, jednak nie jest on dobrze wykształcony przez co układ pokarmowy płazów działa mało efektywnie. U form uzębionych występują zęby haczykowate lub storzkowate, które w zależnośći od pobieranego pokarmu spełniają określone funkcje. Płazy posiadają ciekawy język który może być z dużą prędkością wyrzucony na ofiarę i tworzy swego rodzaju broń długodystansową płazów.
Układ wydalniczy płazów posiada narządy parzyste czyli dwie nerki. Nefrony je budujące posiadają lejki otaczające kłębuszki naczyniowe (czyli cewki Malpigiego). Co jest rozwiązaniem dosyć optymalnym, jak na ten poziom uorganizowania. Nerki usuwają z krwi produkty przemiany materii do steku, czyli nie musi być rozdzielone ujście układu pokarmowego i wydalniczego. Larwy płazów wydalają amoniak, a dorosłe osobniki dobrze rozpuszczalny w wodzie mocznik (ze względu na dostatek wody jest to rozwiązanie dobre).
Układ krążenia silnie wyewoluował w porównaniu z rybami, gdyż wyodrębnił się mały i duży krwiobieg. Co dalej posunęło za sobą ewolucje serca które u płazów posiada dwa przedsionki i jedną komorę (i zmniejszyło mieszanie się krwi utlenionej z odtlenowanom w sercu. Ciekawym elementem krwiobiegu jest odgałęzienia tętnicze odchodzące od tętnic płucnych do naczyń włosowatych skóry, co daje dodatkowe utlenianie krwi poprzez skórę. Ogólnie rzecz biorąc układ krążenia płazów jest dość nowatorski lecz jeszcze nie tak wydajny jak wyższych kręgowców jednak wystarczający jak na dosyć mało aktywne zwierzęta. Ciekawym elementem u płazów jest zależność wydajności układu krążenia od zewnętrznej temperatury co jest zrozumiałe z powodu ich zmiennocieplności.

Płuca po raz pierwszy pojawiły się u płazów czyniąc ich system oddechowy typowo lądowym jednak nadal wrażliwym na wysychanie. Płuca ich są workowate, niezbyt dobrze rozwinięte posiadające jednak przegrody pierwotne (nie wszystkie gatunki). Płuca niezbyt dobrze pokrywają zapotrzebowanie zwierzęcia w tlen. Więc płazy wykształciły inny rodzaj oddychania czyli oddychanie przez skórę. Skóra mogła przejąć funkcje odddechowe ponieważ została pozbawiona pancerza który nie pozwalał na tą czynność. Dzięki temu rozwiązaniu ogólne zapotrzebowanie płazów w tlen zostaje pokryte.

Ciekawą rzeczą jest to, że we wcześniejszych stadiach rozwoju płazy przyjmują inny system oddychania: skrzelodyszny.

Układ pokarmowy gadów jest dobrze rozwinięty z powodu małego rozdrobnienia pokarmu, rozpoczyna się różnie uzębioną szczęka (w zależności od przyjmowanego pokarmu) w której znajduje się język z licznymi kubkami smakowymi co pozwala im rozróżniać przyjmowany pokarm (lub nawet tropić ofiarę).

Układ wydalniczy u gadów jest bardzo sprawny nie tylko w sensie usuwania zbędnych produktów przemiany materii, ale także spełnia ważną rolę osmoregulacyjną. Z powodu życia lądowego gady musiały sobie poradzić z niedostatkiem wody co spowodowało zwiększenie sprawności nie tylko nerek, ale także całego układu. Nerki wytwarzają silnie rozcieńczony kwas moczowy który następnie wędruje do kloaki i pęcherza moczowego gdzie ów kwas wytrącany jest z wody i wydalany, a woda przez ścianki pęcherza moczowego dostaje się do krwiobiegu. Co daje gadom dosyć mały odsetek traconej wody tą drogą.

Można powiedzieć, że układ krwionośny gadów jest formą przejściową między płazami a ssakami i ptakami, gdyż można zauważyć wyraźną tendencje to tworzenia się przegrody w sercu co doprowadza do mniejszego mieszania się krwi utlenionej z odtlenowaną. krwiobieg zamknięty dwuobiegowy (mały i duży obieg). Układ krwionośny u gadów jest bardzo wydajny, właśnie poprzez przedzielenia komory na dwie części i silniejszych skurczów mięśni serca. Co pozwala im prowadzić aktywny tryb życia.
Układ oddechowy gadów jest bardzo wydajny poprzez zwiększenie powierzchni chłonnej płuc (czyli rozbudowę architektury wewnętrznej płuc)(płuca gąbczaste) i polepszenie systemu ich wentylacji poprzez rozrost mięśni klatki piersiowej oraz sprężystość elementów szkieletu. W sumie utlenianie krwi u gadów zachodzi bardzo sprawnie.

Układ pokarmowy u ptaków charakteryzuje się brakiem uzębienia co spowodowało ewolucję żołądka do budowy dwuczęściowej, sprawnie przerabiającej pokarm nie poddany obróbce wstępnej. To samo nastąpiło z jelitem która u pewnych ptaków dochodzi do znacznych długości. Trzeba też powiedzieć, że ptaki do rozdrabniania pokarmu używają połkniętych kamieniu która dociera pokarm na cząstki łatwiejsze do strawienia przez żołądek. U ptaków układ pokarmowy jest bardzo ważny gdyż ptaki potrzebują znacznych ilości energi wykorzystywanej w czasie lotu.
Układ wydalniczy ptaków mocno nawiązuje do układu wydalniczego gadów, gdyż zarówno gady jak i nawet w większym stopniu ptaki musiały sobie poradzić z niedostatkiem wody. Narządami wydalniczymi są nerki typu ostatecznego, a wydalany jest oczywiście kwas moczowy zawierający małe ilość wody, co pozwala ptakom na przebycie wielu kilometrów przez morze. Jednak odwrotnie niż u gadów ptaki nie posiadają pęcherza moczowego co wynika z ich przystosowań do lotu (jak najmniejsza waga).

Układ krążenia ptaków jest znakomicie rozwinięty co spowodowane zapotrzebowaniem ptaków w energie, a układ krążenia rozprowadza doskonale u ptaków krew z substancjami odżywczymi i tlenem po ciele ptaków. Jest oczywiście dwuobiegowy a całkowicie podzielone komory pozwalają na dokładne rozdzielenie krwi utlenionej od odtlenowanej. Serce zawiera oczywiście dwa przedsionki i dwie komory i osiąga olbrzymie rozmiary w stosunku do całkowitej masy ciała ptaka. Praktycznie można powiedzieć, że ptak ma doskonałe serce jednak jego układ krążenia ma jedną wadę, otóż krwinki czerwone (erytrocyty) posiadają jądra co relatywnie zmniejsza ilość przyjmowanej krwi do jednej komórki.

U ptaków narazie najdoskonalszą forme przyjął układ oddechowy złożony z pojemnych płuc i worków powietrznych który jest tak doskonały, że poznawała na swoiste nieprzerwane oddychanie. Czyli nieustanny przepływ powietrza przez płuca. Pozwala na to złożony system worków powietrznych.
Taki system ptaki wykształciły ponieważ właśnie u nich występuje stosunkowo największe zapotrzebowanie na energie, a co a tym idzie na tlen.

Ssaki mogą odżywiać się bardzo różnorodnym pokarmem (przykładem może być człowiek), co sprawiło wykształcenie się bardzo sprawnego układu pokarmowego. Układ pokarmowy u ssaków jest bardzo zróżnicowany ze względu na ich rodzaj odżywiania się . Przewód pokarmowy zaczyna się jamą gębową w której między innymi znajdują się zęby i ślinianki. Te pierwsze skutecznie rozdrabniają pokarm (już nie musimy połykać kamieni !) lub w przypadku ssaków mięsożernych rozrywają i tną go na mniejsze kawałki , a te drugie już tutaj poddają pokarm wstępnej obróbce enzymatycznej, co daje mniejsze obciążenie żołądka. Żołądek u ssaków posiada najwyższy poziom organizacji zbudowany jest z czterech części: żwacza, czepca ksiąg i trawieńca. Taka organizacja pozwala trawić ssaką zarówno ciężkostrawny pokarm roślinny jak i zwierzęcy. Przykładem przystosowania się roślinożerców do ich bazy pokarmowej jest jelito ślepe w którym odbywa się trawienie symbiotyczne.

Układ wydalniczy, a ściślej nerki posiadają zdolność do zagęszczania moczu, na co pozwala im bardzo skomplikowana budowa. Nerki są typu ostatecznego i budowa ich nefronów pozwala chłonąć tylko niezbędne składniki. Przez co ssak tracą mniej wody, a produktem wydalania jest mocznik.

Układ krążenia ssaków jest bardzo podobny do jego odpowiednika u ptaków. Układ ten jest oczywiście zamknięty z dwukomorowym i dwuprzedsionkowym sercem, co pozwala jak i ptaków rozdzielenie krwi utlenowanej od odtlenowanej. Objętość wyrzutowa serca i częstotliwość skurczów jest bardzo duża (ustępujemy w tym tylko ptakom). Serce jest unerwione co pozwala na regulację tętna co jest ważne w szczególności u zwierząt drapieżnych (np. u kotów drapieżnych) gdzie polowanie polega na bardzo szybkim choć krótkotrwałym biegi, w którym częstotliwość bicia serca rośnie do astronomicznych wartości, co pozwala na właściwe odżywienie mięśni. U ssaków występują bezjądrzaste erytrocyty co pozwala na ich dużo większe zdolności przyłączania tlenu gdyż znajduje się w nich więcej hemoglobiny przyłączającej tlen (co jest spowodowane właśnie przez brak jądra).

Ciekawą cechą są też ich małe rozmiary ich dwuwklęsła powierzchnia co pozwala o wiele efektywniej i więcej przyłączać tlenu. Co jest dla ssaków ważne ponieważ ich narządy potrzebują bardzo dużo tlenu, w szczególności dobrze rozwinięty mózg i mięśnie.

Układ oddechowy u ssaków nawiązuje do gadzich przodków, lecz jest najlepiej rozwinięty spośród wszystkich zwierząt. Pęcherzykowate bardzo dobrze ukrwione płuca mają olbrzymią powierzchnię wentylacji. Wentylacja ta wytwarzana jest poprzez ruchy klatki piersiowej przepony. Układ oddechowy ssaków jest bardzo dobrze rozwinięty z powodu wielkiego zapotrzebowania w tlen narządów wewnętrznych w tym głównie bardzo dobrze rozwiniętego mózgu (w szczególności u człowieka) i mięśni.

Na przykładzie wszystkich wyżej opisanych zwierząt możemy zobaczyć, że układy krążenia, oddychania, wydalania a także pokarmowe ewoluowały w każdym następnym zwierzęciu, zwiększając jego zdolności adaptacyjne do określonego środowiska i zwiększają szanse na zajęcie kolejnych nisz ekologicznych. W wyżej opisanych zwierzętach widać zależność, że rozszerzanie i doskonalenie roli tych układów jest zasadniczą funkcją ewolucji organizmów żywych.