Austria XVIII, Maria Teresa, Józefinizm.

Austria

Patrząc na ówczesną sytuację Austrii i pomijając szczególny przypadek Czech, to zauważamy, że Habsburgów z innymi krajami łączy jedynie związek unii personalnej. Unia ta mogła być w każdym momencie zerwana ze względu na prawdopodobny brak męskiego potomka w monarchii. Tak też było, gdy kolejny władca Karol VI nie mógł się doczekać syna. To też, w 1713r. wprowadził nową ustawę rodziną „sankcję pragmatyczną o dziedzicznym następstwie”. Wprowadził w niej poprawkę, dzięki której na czele państwa mogła stanąć kobieta z monarchii Habsburgów. Kiedy to w 1740r. zmarł Karol VI i nie pozostawił po sobie syna, państwo objęła jego najstarsza córka Maria Teresa. Wywołało to wiele kontrowersji wśród szlachty i innych stanów, powodując największy w XVIII wieku kryzys monarchii. Okres panowania Marii Teresy był niezwykle trudny, ze względu na wojny wówczas prowadzone. Maria miała kłopoty w finansowaniu armii i zmusiło ją to do rozpoczęcia ery reform. Rozpoczęła je od reform gospodarczych ruszając w ten sposób machinę reform. Syn Marii Teresy arcyksiążę Józef w 1765r. został obwołany współregentem cesarstwa. Zmiany rozpoczęto od uproszczenia i centralizacji najważniejszych organów władzy i reformy podatkowej. Tu po raz pierwszy w historii monarchii na szlachtę i kler Austrii i Czech nałożono stałe podatki, wprowadzono nową formę podatku dochodowego. Reformy objęły również prawo i sądownictwo, mianowicie ograniczono sądownictwo patrymonialne na wsi oraz wprowadzono nowy kodeks karny w 1769r., który zachowywał jednak kary cielesne i tortury. Pod nazwą „Juzefinizmu” kryje się ograniczenie na rzecz państwa politycznych i ekonomicznych praw kościoła. Reformacja kościoła zaczęła się przed panowaniem Marii Teresy, ale to ona wprowadziła ograniczenia ekonomiczne. Ograniczenia te polegały m.in. na zakazie wywozu tradycyjnych dań austriackich kasowaniem zakonów kontemplacyjnych, ograniczeniu liczb świąt kościelnych oraz wprowadzeniem utrudnień dla wstępujących do klasztorów. Reformy okresu panowania Marii Teresy cechowały się pragmatyzmem i wielką konsekwencją w ich realizacji. Nie naruszały one wcześniejszego ładu społecznego, w którym główna rola przypada świeckim i duchowym panom feudalnym. Następcą Cesarzowej był jej syn Józef II, który po śmierci Marii w 1780r. rozpoczął kontynuacje dzieła reform w państwach monarchii. W swojej karierze politycznej wydał tysiące dekretów, ale najważniejsze znaczenie miały dekrety dotyczące kościoła oraz stosunków między dworem a wsią. Radykalnie zmienił on politykę względem mniejszości religijnych, i 1781r. ogłosił patent tolerancyjny, dzięki któremu katolicy i prawosławni posiadali równe prawa oraz zezwalały katolikom na zmianę wyznania. Nie dotyczył on jednak w takim stopniu Żydów, jednak ich sytuacja uległa ze strony prawnej nieznacznej poprawie. W dalszej drodze reform kościoła, dzięki likwidacji 1/3 klasztorów, dochody przeznaczone na nie zostały skierowane na fundusz religijny, zajmujący się wypłatą pensji klerowi i utrzymaniu seminari duchowych, co w rezultacie doprowadziło do otrzymania przez duchownych świeckich statusu funkcjonariuszy państwowych. Dzięki reformom Marii i jej syn Józefa II kościół był niezależny od Rzymu. Klęska wojsk w wojnie z Turcją w 1788r. prowadzoną wspólnie z Rosją, bunt Belgii i protesty szlachty węgierskiej oraz śmiertelna choroba cesarza, doprowadzając do powolnego upadku reform. Umierając w 1790r. Józef zdaje sobie sprawę, że długo nie znajdzie się osoba kontynuująca idę Marii i Jego.