Reformy Marii Teresy-początki józefinizmu.

Dynastia Habsburgów, z której pochodziła Maria Teresa była jedyną dynastią, która posiadała tak wiele terytoriów (ziemie zróżnicowane pod względem gospodarczym, językowym, kulturowym – Austria, Styria, Karyntia, Tyrol, Czechy i Węgry) połączonych unią personalną. Centrum monarchii stanowiła Austria ze stołecznym Wiedniem. W 1713 Karol VI ogłosił nową ustawę rodzinną pod nazwą „sankcji pragmatycznej o dziedzicznym następstwie”. Na tronie mieli panować tylko najstarsi męscy potomkowie cesarza, a w braku potomków męskich, najstarsze córki. Ustawa gwarantowała jednolitość państwa.
Mimo tego, że Maria Teresa miała jak największe prawa (najstarsza córka cesarza), do spadku po Karolu VI zgłosiło się wielu pretendentów:
a) sąsiedzi Austrii chcieli zlikwidować monarchię habsburską,
b) Prusy domagały się Dolnego Śląska,
c) Saksonia domagała się Górnego Śląska, części Austrii Dolnej i Moraw,
d) Bawaria domagała się Czech, Austrii Górnej i Tyrolu,
e) Jesienią 1740 król pruski Fryderyk II zajął Śląsk, 1742 zawarł separatystyczny pokój z Marią Teresą,

W najkrytyczniejszej fazie wojny o sukcesję austriacką zagrożone dziedzictwo Marii Teresy uratowała pomoc Węgrów. Zawarli układ austriacko-węgierski (1711 rok), który był korzystny dla obu stron, a Maria Teresa do końca swego panowania nie złamała jego postanowień.

Reformy Marii Teresy:
a) uproszczenie i centralizacja najwyższych organów władzy,
b) reforma podatkowa,
c) na szlachtę i kler Austrii i Czech nałożono stałe podatki (po raz pierwszy w historii monarchii),
d) nowoczesny podatek dochodowy,
e) reformy prawa i sądownictwa:
- ograniczono sądownictwo patrymonialne na wsi,
- nowy kodeks karny – 1769 – utrzymywał kary cielesne, tortury, okrutne sposoby wykonywania wyroków śmierci,
f) reforma Kościoła – aby powiększyć dochody państwa i poprawić bilans siły roboczej w kraju:
- ograniczenie politycznych i ekonomicznych praw,
- zniosła przywileje podatkowe duchowieństwa,
- zakaz wywozu z kraju tradycyjnych danin na rzecz Rzymu,
- ograniczenie liczby świąt kościelnych,
- wprowadzenie utrudnień dla mężczyzn wstępujących do klasztoru,
g) reforma oświaty:
- rozciągnięcie szkół elementarnych na najmniejsze nawet osiedla,
- nauczanie elementarne wszystkich męskich poddanych,
- rozbudowa struktury szkół ponadpodstawowych,
- objęcie szkoleniem ok. 200 tysięcy dzieci i młodzieży,
Reformy Marii Teresy nie burzyły tradycyjnego łady społecznego, likwidowały tylko najróżniejsze wynaturzenia (nadmierny wymiar pańszczyzny, sąd szlachty mad chłopami, przywileje podatkowe szlachty i kleru).





Józef został współregentem wraz z swoją matką, mając 24 lata (lata 1765-80). Głównym nauczycielem jego był Fryderyk II, którego pragnął naśladować np. młody cesarz chciał zbudować machinę militarną dorównującą pruskiej. Józef II głęboko pogardzał starym ładem, jego zakorzenionymi w przeszłość instytucjami, przywilejami i systemem prawnym, czyniąc jedyny wyjątek dla władzy absolutnej. W czasie piętnastoletnich współrządów, stosunki między matką a synem układały się nie najlepiej; demokratyczne poglądy syna raziły matkę. Reformy Marii Teresy były połowicze, niepełne i miejscami niekonsekwentne, przyczyniły się jednak do wzmocnienia monarchii, bardziej już austriackiej niż cesarsko-habsburskiej.
Reformy Józefa II – następcy Marii Teresy „Józefinizm”:
Przejął wiele poglądów politycznych od swojej matki (zmarła w 1780), w przeciwieństwie jednak do niej otwarty był na nowatorskie sądy swej epoki:
a) zasada równości wszystkich ludzi wobec Boga i prawa,
b) wydał dekret regulujący sprawy kościelne oraz stosunki między dworem a wsią,
c) zmienił politykę wobec mniejszości religijnych – 1781 – patent tolerancyjny:
- równał w prawach protestantów z katolikami,
- zezwalał katolikom na zmianę wyznania,
- patent nie obejmował Żydów jednak umożliwiono im dostęp do niektórych zawodów, zastrzeżonych dotąd dla chrześcijan, dopuszczono do studiów uniwersyteckich,
d) udoskonalił państwo policyjne:
e) dążył do zapewnienia poddanym lepszych warunków życia:
- opieka prawna,
- opieka społeczna,
- w praktyce brutalnie interweniowano w życie intelektualne, religijne, ekonomiczne np. zakaz grzebania zmarłych w trumnach

Reformy Marii Teresy i Józefa II zapewniły austriackiemu Kościołowi katolickiemu całkowitą niezależność od Rzymu.








"Maria Teresa" wyd. Ossolineum
" Historia powszechna 1648-1789" aut. A.Kersten oraz J.Maciszewski