EPOKA STAROŻYTNA
Rozpoczęła się od XIX w pne, a zakończyła V w n e
ANTYK jest kulturą starożytną i jest to kultura grecko ? łacińska
STAROŻYTNOŚĆ ? najstarsze cywilizacje
MITOLOGIA ? zbiór mitów, czyli opowieści, baśni, legend o bogach bohaterach prezentujących wierzenia danej społeczności. Bohaterami mitów są postacie o obdarzone nadprzyrodzonymi cechami. Mity pełniły różne funkcje:
- poznawczą(umożliwiały interpretację zjawisk przyrody)
- światopoglądową ( były podstawą wierzeń religijnych)
- sakralną ( wiązały się z kultem bóstwa i obrzędami
Fetyszyzm ? pierwotna forma religii polegająca na oddawaniu czci przedmiotom martwym
Antropomorfizm- wyobrażenia bogów w postaci ludzkiej
BOGOWIE GRECCY
ZEUS ? ojciec niebios i ziemi ,władca piorunów
POSEJDON- władca mórz
ARTEMIDA- bogini szczęśliwych łowów
DEMETER- bogini wszelkich prac rolniczych, plony, urodzaj
APOLLO- przewodnik muz, opiekun wszelkich sztuk i rzemiosł
HADES- władca podziemia, zmarłych
HEKATE- bogini zsyłająca bogactwo, opiekunka czarów i czarownic
HEBE- młodość
HERA- kobiety zamężne
HERMES- opiekun kupców i złodziei
HEFAJSTOS- patron ognia i wszelkiego postępu, doskonały rzemieślnik
EROS- miłość
ATENA- bogini mądrości, sztuki
ATLAS- astronomia
ARES- bóg wojny
URANIA- astronomia
HELIOS- bóg słońca
EOS- świt
SELENE- księżyc
DIONIZOS- bóg wina, zabawy
MIT O SYZYFIE
Król Koryntu uchodzący za najbardziej przebiegłego ze śmiertelników, który nie tylko nie bał się bogów, ale potrafił ich przechytrzyć(ujawniał boskie tajemnice, uwięził bożka śmierciTanatosa, wymknął się z Hadesu i żył długie lata na ziemi), za karę za swoją zuchwałość musiał wtaczać głaz pod górę, a gdy ten był u szczytu, staczał się i Syzyf od początku podejmował wysiłek.
SYZYFOWA PRACA ? bezowocna daremna praca
MIT O PROMETEUSZU
Prometeusz- bohater, który wykradł bogom ogień i dał go ludziom. Za karę przykuty do skały na Kaukazie, a sęp wyjadał jego wciąż odradzającą się wątrobę. Ostateczne wyzwolenie Prometeusza miało nastąpić wtedy, kiedy któryś z nieśmiertelnych zrzeknie się dla niego swej nieśmiertelności. Imię Prometeusza stało się symbolem tego, który poświęca się w Imię ludzkości, rezygnując z własnego życia. To także określenie człowieka, który bierze na siebie całą winę i jest gotów ponieść ofiarę.
MIT O DEDALU I IKARZE
Dedal był znakomitym wynalazcą, architektem i artystą mieszkającym w Atenach. Na skutek fatalnego zbiegu okoliczności musiał uciekać ze swej ojczyzny i wraz z synem Ikarem, dotarł na wyspę Kretę, którą rządził Minos. Dedal wykonał dla Minosa wiele prac, z których najsłynniejszą był labirynt. Król Krety kazał go zbudować dla swojego syna pół byka, pół człowieka, którego chciał ukryć przed światem. Dedal dopuścił się zdrady i pomógł Tezeuszowi wyjść z labiryntu , gdy ten przybył zabić Minotaurusa. Minos postanowił ukarać Dedala zakazując mu opuszczać wyspę. Dedal postanowił zrobić dla siebie i syna dwie pary skrzydeł ( pióra ptaków spojone woskiem).Mając świadomość , że Ikar jest młody i porywczy, przed podróżą szczegółowo poinstruował syna ,czego pod żadnym pozorem nie wolno robić- nie wolno lecieć zbyt wysoko, ponieważ wtedy promienie słońca roztopią wosk, ani zbyt nisko, ponieważ wtedy pióra wchłoną parę wodną z morza i staną się zbyt ciężkie. Dedal i Ikar pod osłoną nocy wyruszyli z wyspy. Kiedy jednak zaczęło świtać ,Ikar nie mógł się powstrzymać, by nie wzlecieć ku słońcu. Zgodnie z przypuszczeniem Dedala, promienie słoneczne roztopiły wosk i Ikar runął do morza, rozsądny Dedal doleciał. Symbolika tego mitu mówi o dwóch sposobach podejścia do życia: tym nieodmiennie związanym z młodością- spontaniczny, pełen fantazji, często nierozważnym, idealistycznym; i tym który charakteryzuje wiek dojrzały- rozważnym, spokojnym. Historia Dedala i Ikara przedstawia konflikt pokoleń- Ikar nie posłuchał rad ojca, nie zaufał doświadczeniu Dedala i skończyło się to dla niego tragicznie. Ale to właśnie o Ikarze się pamięta. To on zrealizował odwieczne marzenie człowieka o lataniu, spróbował choć przez chwilę wolności. Dokonał niemożliwego- rozważnemu Dedalowi nie było to dane. Ikar uosabia odwieczną tęsknotę człowieka za wyjściem poza ograniczenia.
MIT O EDYPIE
Edyp był synem króla Teb Lajosa i jego żony Jokasty. Wyrocznia przepowiedziała , że dziecko zabije własnego ojca i poślubi matkę. Przerażeni rodzice postanowili pozbyć się niebezpiecznego potomka. Po przebiciu pięt Edypa Lajos kazał wynieść dziecko w góry. Tam znaleźli je pasterze i oddali na wychowanie królowi Koryntu, Polibosowi. Kiedy Edyp dorósł, poznał fatalną przepowiednię. Uważając Polibosa i jego żonę za swoich rodziców, postanowił opuścić Korynt, by wróżba nie mogła się spełnić. Po drodze, w przypadkowej kłótni, zabił jakiegoś starca, którym okazał się Lajos, jego prawdziwy ojciec. Zmierzając do Teb , odgadł zagadkę Sfinksa, na którą nikt do tej pory nie umiał dać odpowiedzi. Zagadka brzmiała: ?Co to za zwierzę obdarzone głosem, które z rana chodzi na czworakach, w południe na dwóch nogach, a wieczorem na trzech??. Edyp odpowiedział na zagadkę: ? Człowiek chodzi rano, to jest w dzieciństwie, na czworakach; gdy urośnie, staje się zwierzęciem dwunożnym; a w starości, która jest życia wieczorem, podpiera się laską, jakby mu trzecia noga przybyła?. W nagrodę dano mu za żonę Jokastę, która była przecież jego matką. Miał z nią czworo dzieci- Eteoklesa, Polinejka, Antygonę Ismenę. Ten kazirodczy związek sprowadził na Teby zarazę. Edyp, chcąc poznać przyczyny plagi, która padła na jego kraj, dowiedział się wszystkiego. Jokasta, jego żona i matka, powiesiła się, nie mogąc znieść ciężaru prawdy, a Edyp, w przypływie rozpaczy, oślepił się, udał na wygnanie i wkrótce potem zmarł. Mit mówi o tym , że człowiek nie może uniknąć przeznaczenia, nawet jeżeli wszystko temu poświęci. Los, fatum wypełnia się do końca i nie ma od niego ucieczki.
Z tego mitu wzięła się nazwa ? kompleks Edypa?
ZWIĄZKI FRAZEOLOGICZNE
SYZYFOWE PRACE- bezowocna, daremna praca, wtaczanie głazu przez SYZYFA, głaz mu się staczał
PIĘTA ACHILLESA- matka herosa, boginka morska TETYDA, aby zapewnić synowi nieśmiertelność, wykąpała go w źródle uodparniającym ciało na wszelkie rany. Jednak zanurzając dziecko, trzymała je za piętę, która pozostała nieodporna, słaby punkt Achillesa
NIĆ ARIADNY- dar królewny kreteńskiej, który umożliwił Tezeuszowi odnalezienie drogi powrotnej z labiryntu. Sposób na wyjście z trudnej sytuacji., rada, wskazówka
STAJNIA AUGIASZA- oczyszczenie stajni nie uprzątanej od 30 lat. Miejsce szczególnie zaniedbane,nieporządek
PO NITCE DO KŁĘBKA-
STRZAŁ AMORA- strzelając powodował miłość,
MĘKI TANTALA- król Tantal, pragnąc upewnić się o wszechwiedzy bogów, poczęstował ich potrawą sporządzoną z ciała syna. Oburzony ZEUS przywrócił chłopcu życie, ale wyrodnego ojca skazał na wieczny głód i pragnienie. Synonim wielkiego cierpienia
OBJĘCIA MORFEUSZA-Morfeusz bóg snu, pragnienie snu
POD EGIDĄ-
KOŃ TROJAŃSKI - zdobycz przynosząca zgubę
MIT O WOJNIE TROJAŃSKIEJ JAKO ŹRÓDŁO ILIADY HOMERA
HISTORIA WOJNY TROJAŃSKIEJ
Na wesele księcia Peleusa i boginki morskiej, Tetydy zostali zaproszeni wszyscy bogowie, oprócz bogini niezgody,Eris. Ta jednak , nie proszona, pojawiła się wśród gości i aby się zemścić, rzuciła na stół biesiadny złote jabłko z napisem: Dla najpiękniejszej. Między Herą, Ateną i Afrodytą powstał spór o to , która jest najpiękniejsza. Sędzią sporu został na polecenie Zeusa, pasterz Parys. Parys był synem Priama, króla Troi Przed jego urodzeniem matka Hekabe miała sen, który wróżbici wyjaśnili, że syn, którego urodzi, stanie się przyczyną zagłady państwa. Toteż gdy chłopiec przyszedł na świat, oddano go pasterzom, aby go porzucili w górach. Tak też uczynili. Lecz kiedy po kilku dniach jeden z nich zauważył , że porzucone dziecko karmi własną piersią niedźwiedzica, wzruszył się i zabrał dziecko do domu. Chłopiec wyrósł na ślicznego pasterza, nie wiedząc nic o swoim pochodzeniu. Kiedy Zeus polecił rozstrzygnąć spór jaki powstał między boginiami o złote jabłko z napisem dla najpiękniejszej , Hera obiecała mu bogactwo, Atena mądrość, a Afrodyta najpiękniejszą kobietę świata. Parys oddał złote jabłko Afrodycie.W niedługim czasie po tym wydarzeniu odbyły się igrzyska, w których Parys wziął udział i odniósł zwycięstwo. Zaproszono go na dwór królewski, gdzie została odkryta tajemnica jego pochodzenia i przyjęto go do grona książąt. Parys wyjechał w gościnę do Sparty na dwór Menelaosa i lekceważąc prawa gościnności, gdy ten był nieobecny, porwał jego żonę Helenę i wywiózł do Troi. Na wieść o tym wydarzeniu w Grwcjizawrzało i postanowiono wojnę. Dowództwo nad wojskami objął Agamemnon. Gdy grecy dotarli do brzegów Azji, wysłali do Troi posłów żądając zwrotu porwanej.Priam ustąpił synowi i wbrew uczciwości i rozsądkowi pozwolił zatrzymać Helenę. Kiedy posłom greckim odmówiono jej wydania, Grecy pod wodzą Menelaosa dotarli pod Troję, zaatakowali miasto i tak rozpoczęła się dziesięcioletnia wojna trojańska o piękną Helenę. Miasto broniło się dzielnie. Z nadejściem nocy wrogie wojska cofały się. W dziesięcioletnie wojnie zginęło wielu wodzów takich jak Achilles. Gdy zginął Parys, Helena wyszła za maż za jego brata Deifoba. Pewnej nocy, tuż przed rzezią Troi Helena pomogła Diomedeusowi i Odyseuszowi przejść potajemnymi korytarzami aby wykraść cudowny posąg Ateny z jej świątyni. Dopóki on znajdował się w świąty6ni miasto nie mogło być zdobyte. Kiedy rozniosła się wieść o porwaniu posągu Ateny, w Troi wszyscy opuścili ręce. W kilka dni później zapanowała radość, ponieważ obóz grecki opustoszał. Grecy upozorowali rezygnację z oblężenia miasta, a w darze zwy6cięzcom pozostawili olbrzymiego, drewnianego konia. Wewnątrz konia ukrytych było dwunastu najlepszych rycerzy greckich wraz z Odyseuszem, który ten podstęp wymyślił. Nieświadomi podstępu Trojanie wprowadzili dar do miasta. Nocą rycerze wydostali się z konia i otworzyli bramy miasta. Wróciły okręty greckie ukryte za pobliską wysepką. Grecy wdarli się do Troi i rozpoczęła się straszna rzeź mieszkańców. W czasie tej rzezi Menelaos wpadł do domu , gdzie mieszkała Helena, zabił jej męża Deifoba i zabrał ją ze sobą. Po zburzeniu Troi niektórzy wodzowie powrócili do ojczyzny. Menelaos wrócił do Sparty i żył długo u boku Heleny, która od czasu powrotu z Troi była przykładną żoną. Po jego śmierci rodzina wypędziła ją z zamku. Zmarła związana powrozami i powieszona na drzewie.
EPOS-rozbudowany utwór epicki ukazujący dzieje legendarnych lub historycznych bohaterów na tle wydarzeń przełomowych dla danej społeczności.
CECHY GATUNKOWE EPOSU:
1.Inwokacja ( na początku tekstu) Apostrofa skierowana z prośbą o pomoc stworzenia dzieła. Zapowiedz tematu Iliady. Treścią Iliady jest: Pojedynek Hektora z Achillesem. Na początku przekazywany był ustnie, a później w księgach.
2. Równoległość dwóch światów ludzi i bogów, współistnieją i nawzajem się przenikają.
3. Narrator obiektywny wszechwiedzący w 3 osobie
4. Szczegółowy realistyczny opis przedmiotów i sytuacji
5. Styl podniosły, poetycki ( patos)
6. Porównania homeryckie
Charakterystyka porównawcza Achillesa i Hektora
Głównymi bohaterami Iliady Homera są Achilles i Hektor. Na pierwszy rzut oka są bardzo do siebie podobni, ale mają także cechy, którymi się różnią. Achilles syn Peleusa, księcia tesalskiego i pięknej Tetydy, boginki morskiej. Hektor syn Priama i Hekade. Obydwaj bohaterowie to piękni młodzi mężczyźni o ptężnie rozbudowanych sylwetkach. Rysy twarzy Achillesa dziewczęce i delikatne zaś Hektor posiadał wybitnie męskie rysy twarzy. Obaj stawali do walki przyodziani w zbroje i wyposażeni we włócznie, tarcze, pancerze. Jako wojownicy wykazywali się ogromną odwagą. Achilles jako heros, pewien zwycięstwa, posiadał ciało odporne na ciosy, za wyjątkiem pięty, ukazywał się jako nieczuły i bezlitosny zabójca. Chociaż czasami miał chwile słabości. Wzruszył się i łzy pociekły mu po policzkach gdy Priam przyszedł by wykupić zwłoki syna. Natomiast Hektor jako człowiek odznaczał się szlachetnością i czułością. Obu bohaterów cechowała waleczność i męstwo. Troszczyli się o swój honor i pragnęli sławy. Achilles ukazał swoje okrucieństwo, bezlitosność i bezwzględność. Działał impulsywnie, był wybuchowy i zapalczywy. Hektor zaś to typowy rycerz bez skazy, walczył zgodnie z zasadami rycerskimi, posiadał szacunek dla przeciwnika. Poświęcił własne szczęście dla dobra ojczyzny.
Agamemnon
Bohater wojny trojańskiej
- dzielny odważny, waleczny, mężny, chwiejny, dumny, dąży do władzy absolutnej,
- kieruje się emocjami i gniewem; samowolnie postępuje z Chryzesem, a następnie z Achillesem, doprowadzając przez to do klęski Achajów,
- w groźnych chwilach popada w depresję, dwukrotnie odradza powrót spod Troi,
- powołuje się na opiekę Zeusa, nie wiedząc o tym, że ten już postanowił klęskę Greków, ulegając prośbom matki Achillesa; z tą ufnością rusza do walki , którą przegrywa
- zostaje zabity po powrocie z wojny przez żonę ? Klitajmestrę za poświęcenie życia swej córki Ifigenii.
ILIADA HOMERA
Iliada przedstawia ostatnie sceny wojny trojańskiej rozgrywające się w przeciągu 50 dni. Aby dokładnie odczytać epos Homera, konieczne jest przypomnienie mitu o dziesięcioletniej wojnie trojańskiej.
Historia rozpoczyna się od złowróżbnego snu królowej Hekabe, żony Priama- króla Troi, W swoim śnie Hekabe rodzi pochodnię, od której zostaje spalone miasto. Ową wizję Priam i Hebe interpretują w sposób jednoznaczny. To ich nowo narodzony syn ma być sprawcą tej tragedii. Aby jej zapobiec, para królewska porzuca niemowlę w lesie. Dziecko znajduje i wychowuje pasterz. Pewnego razu dojrzały i urodziwy Parys rozstrzyga spór bogiń, o to która z nich jest najpiękniejsza. Rozstrzyga go na korzyść Afrodyty, która przyrzeka dać mu za żonę najpiękniejszą ziemską kobietę- Helenę, zaślubioną królowi Sparty, Menelaosowi.
Parys wygrywa igrzyska sportowe i jego sława jest tak wielka, że król Priam przyjmuje go na dwór. Niebawem młodzieniec wyrusza do Sparty, by podczas nieobecności władcy porwać piękną Helenę. Grecy postanawiają pomścić tę zniewagę i wyruszają pod wodzą brata Menelaosa, Agamemnona na Troję. Wojna trwa 10 lat, obie strony walczą ze zmiennym szczęściem. Na koniec miasto zostaje wzięte podstępem obmyślonym i zrealizowanym przez Odyseusza. Grecy budują wielkiego drewnianego konia i stawiają go przed bramami Troi, pozorując uprzednio odwrót swoich wojsk. Trojanie wprowadzają konia do miasta celem ofiarowania go Atenie. Ukryci we wnętrzu żołnierze greccy wydostają się nocą z kryjówki i otwierają bramy miasta, wcześniej wzniecając ogień,
Homer koncentruje się na kilku epizodach tej wojny. Interesuje go postać Achillesa, a przede wszystkim zatarg między nim a głównym wodzem wojsk Achajów, Agamemnonem. Agamemnon zabiera Achillesowi ulubioną brankę Bryzeidę. Rozwścieczony wojownik wycofuje się z pola bitwy. Agamemnon podejmuje dalszą walkę , ale bez szans na zwycięstwo. Uświadamia sobie , że bez Achillesa nie wygra tej wojny. Grecy ponoszą kolejne klęski, sam wódz zostaje ranny, podobnie jak wielu innych greckich bohaterów. Achilles postanawia wysłać do obozu Achajów swojego przyjaciela Patroklesa, dając mu swoją zbroję.
Patrokles ginie w walce z najmężniejszym wojownikiem Troi, Hektorem. Zrozpaczony śmiercią przyjaciela Achilles postanawia powrócić na pole bitwy. Zabija Hektora i przez 12 dni znieważa jego zwłoki. Jednak pod wpływem błagań ojca Hektora wydaje ciało Trojańczyka, uznając w królu Priamie swego towarzysza w cierpieniu. Pogrzeb Hektora kończy Iliadę, a dalsze dzieje dopowiada mit. Troja płonie, Achilles ginie od strzały Parysa, Agamemnon zostaje otruty przez żonę i jej kochanka, Odyseusz powraca do swej ojczyzny Itaki.
Główne wydarzenia w Iliadzie
- Spór Achillesa z Agamemnonem o brankę Bryzeidę.
- Gniew Achillesa i jego wycofanie się z walki.
- Klęski Greków i śmierć Patroklesa z ręki Hektora.
- Powrót Achillesa na pole walki.
- Pojedynek Achillesa z Hektorem.
- Priam u Achillesa.
- Pogrzeb Hektora.
Tragedia Sofoklesa KRÓL EDYP
Dramat grecki wywodzi się mitów i obrzędów religijnych Dionizosa
Tragedia jest to utwór, który przedstawia nieprzezwyciężalny konflikt między dążeniami jakiejś wybitnej osoby, a siłami wyższymi.
Zasada trzech jedności stosowana w tragedii greckiej:
Jedność miejsca polega na umieszczeniu akcji i bohaterów w danym miejscu. Widzowie oglądają aktorów tylko w tym miejscu.
Jedność czasu polega na na dążeniu twórców antycznych ,aby czas trwania akcji równał się czasowi na scenie. Istniały sztuki które trwały kilka godzin lub nie przekraczały doby.
Jedność akcji była dążeniem do ukazania jednego tylko wątku fabularnego.
Miejsce akcji ? Pałac królewski w Tebach
Czas akcji- nie przekracza jednej doby ( jedność czasu)
Fabuła- jeden wątek z odkryciem prawdy przez Edypa
Budowa tragedii:
Prologom- aktor wygłasza zapowiedź tragedii
Parodos ? wejście chóru na scenę
Epejsodion ? dialogi bohaterów
Stasimon ? pieśń chóru
Exodus ? zakończenie, finał zdarzeń
Król Edyp? jest najwybitniejszym dziełem Sofoklesa. Tragedia przedstawia bezsilność wobec nieodgadnionych praw losu. Ukazuje historię tytułowego Edypa, próbującego oszukać przeznaczenie, chcącego żyć spokojnie, w zgodzie ze światem.
Tragizm to podstawowe pojęcie związane z tragedią, nie tylko antyczną. Określa sytuację opartą na nierozwiązywalnym konflikcie wartości czy też nieunikniony splot okoliczności, które uniemożliwiają pomyślny wybór i skazują każde działanie na katastrofę. Bohater sam ściąga na siebie zgubę, a jego losy są uzależnione od sił wyższych: fatum czy wyroków boskich. Ironię tragiczną doskonale widać na przykładzie Edypa.
Edyp jest synem Jokasty i Lajosa. W dzieciństwie został porzucony przez swoich rodziców, gdyż wyrocznia przepowiedziała im, iż syn doprowadzi do ich śmierci. Chłopiec zostaje znaleziony przez pasterzy i oddany do Koryntu, gdzie opiekuje się nim Polibos. Gdy dorasta wybiera się do wyroczni delfickiej, która przepowiada mu, że zabije ojca i ożeni się ze swoja matką. Edyp, sądząc, że jego ojczyzną jest Korynt, postanawia założyć rodzinę i dom gdzie indziej. W czasie wędrówki napotkał wóz z panem. Było to w ciasnym wąwozie, żaden z nich nie chciał ustąpić i wybuchła kłótnia. Edyp pozabijał wszystkich, nie domyślał się nawet, że ów mężczyzna jest jego prawdziwym ojcem... W czasie swojej długiej tułaczki Edyp rozwiązał zagadkę okrutnego Sfinksa i tym samym objął tron w Tebach, poślubił Jokastę....
Edyp przedstawiony jest jako dobry władca, pełen troski i miłości do swojego ludu. Cieszy się szacunkiem, dba o losy państwa. Więc, gdy Teby nawiedzają nieszczęścia, zarazy, poddani bez wahania zwracają się do niego o pomoc. Wierzą, mają do niego zaufanie.
?jeśli nie Tobie zaufać, to ? komuż
Dzisiaj więc znowu błagamy cię: ? Pomóż!?
Edyp nie pozostaje bierny, przedkłada interesy i dobro państwa nad swoje sprawy.
? bardziej mnie nęka cierpienie ludu
niż własna udręka?
Władcy naprawdę zależy na przyszłości kraju. Utożsamia się bólem poddanych. Jest odpowiedzialny, obiecuje dociec przyczyny klęsk. Przyrzeka, że nie spocznie, dopóki nie znajdzie sprawcy, a tym samym słusznego rozwiązania.
?z Wami je wspólnie siły złączonem
spłacę dług bogu i dlug naszej ziemi?
Przeprowadza śledztwo, używa różnych środków, by poznać prawdę. Król jest zdeterminowany, gotowy na wszystko.
Sofokles pokazuje krok po kroku, co robi bohater by odnaleźć zabójcę. Rzuca klątwę na mordercę, pytał wieszcza Terezjasza o historię. Zbliża się do zdemaskowania i ukarania samego siebie. Ogłaszając orędzie przeciwko zabójcy Lajosa, nieświadomie przeklął i skazał samego siebie.
?ja zaś przysięgam zgodnie z boga wolą
pomścić zmarłego. Niech sprawcy czynu ? wielu lub
jeden- nędzną śmiercią zginą ! Klnę także samego siebie ! Jeśli za mą wiedzą w domu
mym goszczą i za stołem siedzą, aby to samo mnie, co ich spotkało?
Terezjasz odkrył prawdę przed władcą. Edyp początkowo nie dopuszcza do świadomości tych informacji. Przyjmuje je z trwogą, niedowierzaniem, dystansem. Nie może pojąć zaistniałej sytuacji. Jest przerażony. Wstydzi się swoich czynów. Staje się człowiekiem nieszczęśliwym, przekonanym o swojej winie. Dopuścił się ojcobójstwa, kazirodztwa ? olbrzymiej hańby.
Ironia losu... Ironia tragiczna. Od najmłodszych lat starał się działać jak najrozsądniej. Pragnął uchronić swych przybranych rodziców. Opuścił dom by ich ratować, uchronić przed tragedią. Kochał i nie chciał sprawiać im bólu, wolał odejść, niż ich narażać.
Jako młody mężczyzna zasiadł na tronie Teb. Stworzył szczęśliwą rodzinę. Starał się być sprawiedliwym, rozsądnym, mądrym władcą. Niestety los z niego zadrwił... Wszystkie jego działania zostały udaremnione. Życie Edypa potoczyło się zupełnie inaczej...
Z najszlachetniejszego stał się nędzarzem, żebrakiem i tułaczem, wydając wyrok na zabójcę Lajosa wydał na samego siebie. Nie chciał oglądać swojej hańby, dlatego wykłuł sobie oczy i opuścił Teby, tak oto dopełniło się przeznaczenie.
Wydarzenia
I Edyp informuje, że chce zakończyć klęski, które spotykały Teby i uważał, że spowodowane są śmiercią ojca. Po rozmowie z Terezjaszem postanowił dać surową karę za zabicie ojca czyli wygnanie. Podejrzewa , że zabił jego ojca Kreon. Edyp próbuje dowiedzieć się od wróżbity prawdy.
II Edyp podejrzewa Kreona i mówi mu to prosto w twarz. Próbuje dowiedzieć się więcej szczegółów o śmierci ojca. Jokasta zaczęła bronić Kreona.
III Jokasta zaczyna rozmawiać o straszliwych czynach . Edyp modli się o litość dla niego. Posłaniec informuje Edypa, że nie jest synem Polibosa. Poznawszy prawdę Edyp postanowił szukać rodziców, co przeraziło Jokastę i zaczęła go błagać aby zaprzestał dalszych poszukiwań.
IV Edyp staje przed Lajosem, pyta go o znajomość z posłańcem Koryntu i o dziecko które mu kiedyś oddał.
Exodus Jokasta powiesiła się ,a Edyp wydłubał sobie oczy i jako włóczęga zaczął szukać sobie grobu.
Edyp jest postacią tragiczną gdyż bierze na siebie winę niezamierzoną dlatego, że popełnił ojcobójstwo i kazirodztwo.
Literatura starożytnego Rzymu.
HORACY- poeta rzymski, syn wyzwolonego niewolnika, pisał satyry i liryczne pieśni.
Motyw ?EXEGI MONUMENTUM? -w odzie XXX Horacego
Tę pieśń można uznać za manifest. Poeta wykłada w nim poglądy dotyczące sztuki. Jak każdy jest świadomy ,że umrze, ale wie, że stworzył dzieło, które jest nieśmiertelne.
Jakie elementy autobiograficzne zawiera oda?
Ja z nizin wyrosły- Horacy był synem wyzwoleńca
Z tego kraju gdzie Aufious huczy.
Co Horacy mówi o swojej twórczości?
Wybudowałem pomnik trwalszy niż ze spiżu strzelający nad ogrom królewskich piramid. Jego poezja przetrwa jak najtrwalszy pomnik, określa swoją poezję ? jest ona niezniszczalna.
Jak ocenia siebie jako poetę?
Nie wszystek umrze- ciało umrze, ale zostanie jego poezja, uważa siebie za poetę nieśmiertelnego, uważa, że będzie sławny. Jest to oda autotematyczna, refleksyjna.
Motyw ?carpe diem? w odach Horacego: korzystaj z życia, wyzbyć się lęku przed śmiercią i przed bogami.
Autor zachęca do korzystania z życia.
Ulubionymi tematami liryki Horacego były: miłość, wesołe biesiady, przyjaźń, refleksje filozoficzne. Swój pogląd oparł na epikureizmie i stoicyzmie ( zasada tzw. Złotego środka).
Swiat poetycki Horacego to pogodna Arkadia, świat pełen spokoju i szczęścia. Wg Horacego trzeba cieszyć się tym co jest ,wartością w życiu jest rozum, zdrowie, łagodna starość.
EPIKUREIZM- nakazuje człowiekowi wierzyć świadectwu zmysłów, cieszyć się życiem i korzystać z jego radości. Epikurejczycy odrzucają wiarę w siły pozaziemskie, głoszą
pochwałę życia na ziemi. Postawa epikurejska.
STOICYZM ?jest to nurt materialistyczny, człowiek aby osiągnąć szczęście musi zachować równowagę duchową, powagę, spokój i trzeźwość umysłu. Postawa stoicka.
BIBLIA ? czyli Pismo Święte składa się z dwu części Starego i Nowego Testamentu to zbiór Ksiąg religijnych judaizmu i chrześcijaństwa.
STARY TESTAMENT to nazwa przymierza, które Bóg zawarł z Izraelem, czyli stare przymierze,dotyczy wydarzeń z doby poprzedzającej przyjście Chrystusa na świat oraz wykład wiary. Zbiór zaczyna PIĘCIOKSIAG zwany też Torą.
Księga rodzaju- pięcioksiąg ona przynosi nam opis stworzenia świata i człowieka.
Kosmogonia- początki istnienia świata.
NOWY TESTAMENT to nowe przymierze, zawierające obietnice błogosławieństwa Bożego dla wszystkich narodów ziemi i przypieczętowane krwią Chrystusa.
Myślą przewodnią Starego Testamentu jest obraz nieskończonej miłości Boga do narodu wybranego- Izraelitów, a w Nowym Testamencie ? miłość Boga do całego rodzaju ludzkiego, do wszystkich ludzi, którzy w nią wierzą, bez względu na ich narodowość, rasę, czy wcześniejsze przekonania.
Stary Testament opowiada o początkach świata oraz o historii wybranego przez Boga narodu izraelskiego. Nowy Testament ukazuje dzieje i naukę Jezusa oraz działalność apostołów po jego śmierci.
Cechy poszczególnych gatunków
przypowieść( parabola); ukazuje głębokie prawdy moralne i pouczenia. Należy do literatury moralistycznej; utwór narracyjny, zmyślony, mający na celu wyjaśnienie tajemnicy Królestwa Bożego. Wydarzenia i postaci mają charakter symboliczny, przedstawiając wartości uniwersalne. Przypowieść wykorzystuje w swej konstrukcji alegorię. Odmianą przypowieści jest przykład (łac. exemplum) ,czyli opowiadanie, w którym znacząca jest dosłowna warstwa fabularna.
?Przypowieść o siewcy?- wskazuje na wagę żyznej gleby na którą pada ziarno nauki . Za siewcę uznać możemy nauczyciela- Chrystusa.
?O miłosiernym samarytaninie?- przypowieść o wzorowej miłości bliźniego.
List-wypowiedz skierowana do adresata lub do szerszego ogółu
Postaci biblijne jako symbole wartości uniwersalnych.
Postaci biblijne przeszły do naszych czasów jako pewne archetypy, a więc wzorce będące na trwałe w zbiorowej świadomości. Symbolizują one różne postawy, zachowania ,wartości. Stają się motywem różnych utworów literackich, jako znaki miłości, dobroci, gniewu, sprawiedliwości.....itd.
Ewa-symbol grzechu ,nieposłuszeństwa ,pokusy.
Salomon-symbol sprawiedliwości i mądrości
Samson- izraelski bohater ludowy słynący z nadludzkiej siły; obalił siłą ramion świątynię Dagona ,w gruzach której zginął. Stał się symbolem siły, odwagi i poświęcenia.
Hiob-symbol cierpienia ,wytrwałości i posłuszeństwa. Jego historia jest dowodem ,że Bóg doświadcza również wiernych.
Chrystus-symbol miłości i poświęcenia dla ludzkości.
Józef wobec braci; ojciec wobec syna marnotrawnego- symbol miłosierdzia i przebaczenia.
8.Cierpienie siłą kształtującą człowieka ( w oparciu o wybrane fragmenty z Biblii).
Cierpienie pojawia się w życiu człowieka wraz ze stworzeniem pierwszych ludzi, Adama i Ewy, którzy zostali wygnani z raju i odtąd musieli znosić ból fizyczny i duchowy. Wielu bohaterów Biblii cierpi. . Jest ono bowiem karą za grzech nieposłuszeństwa pierwszych rodziców. Toteż cierpiał Kain, Abel, Abraham, Jan Chrzciciel, Chrystus ,a nawet nikczemny Judasz. Religia chrześcijańska przepełniona jest cierpieniem, nieszczęściem i bólem. Kapłani wciąż wpajają wiernym, że tylko życie pełne przykrych doświadczeń zapewni nam dostatni żywot po śmierci.
Abraham i jego żona Sara przez wiele lat nie mogą doczekać się potomstwa. Kiedy w końcu na świat przychodzi tak bardzo oczekiwany syn , Bóg zażądał by patriarcha złożył go w ofierze na całopalenie. Abraham mimo ogromnego cierpienia , usłuchał woli Pana. Gdy już podniósł dłoń z nożem, by dokonać ofiary ze swego największego skarbu, Bóg ulitował się nad nim z zwolnił go z takiego poświęcenia. Cierpienie Abrahama nie miło granic , gdyż musiał oddać stwórcy to , co było w jego życiu najważniejsze .
Z bólem ojca spotykamy się również w historii o Józefie. Zawistni bracia sprzedają go do egipskiej niewoli, a zrozpaczonemu ojcu przynoszą zakrwawione szaty twierdząc, że został rozszarpany przez dzikie zwierzęta.
Największe tortury i cierpienia fizyczne i moralne musi znosić inny bohater biblijny- Hiob. Był wiernym i sprawiedliwym czcicielem Boga. z powodu zakładu jaki powstał między Bogiem a Szatanem , Hiob zostaje poddany wielu próbom. Ten mieszkaniec kraju Hus, zostaje pozbawiony majątku, umierają jego dzieci ,a sam zostaje dotknięty trądem.
Choroba odbiera mu szacunek u ludzi ,bowiem jest traktowana jako kara za szczególnie ciężkie grzechy. Oto jak Hiob z niewysłowionym cierpieniem zwraca się do Boga:
?(...) gardzą mną przyjaciele,
zwracam się z płaczem do Boga,
by rozsądził spór człowieka z Bogiem,
Jakby człowiek z człowiekiem.?
Księga Hioba stawia pytania o sens ludzkiego cierpienia. Dlaczego cierpienia spadają na niewinnego człowieka? Czy warto być bezgrzesznym, skoro to nie gwarantuje szczęścia? Odpowiedz zawarta w Biblii brzmi: Bóg ma swoje plany, które nie są zrozumiałe dla człowieka, dlatego powinien przyjąć je z pokorą. cierpienie jest próbą , jakiej Bóg poddaje człowieka by sprawdzić jego ufność i wiarę.
W NT cierpieniu zostaje poddany Syn Boży, Jezus. Jest prześladowany i dręczony, wyśmiewany i opluwany, wreszcie skazany na męczeńską śmierć na krzyżu. Znosi swoje udręki w pokorze bo taka jest wola Najwyższego Ojca. Jest też człowiekiem , z trudem przyjmuje ból i cierpienie , a tuż przed śmiercią z żalem zwraca się do Stwórcy: ?Boże mój czemuś mnie opuścił?"
Bóg nieobcy jest również Matce Boskiej, która widzi straszna śmierć Syna, płacze pod krzyżem ,a jej matczyne serce nie może znieść straty tego którego urodziła i wychowała.
Nieco inaczej przedstawia się historia Judasza. Bohater ten nie jest wiernym sługą , wręcz przeciwnie. Jest zdrajcą i donosicielem ,który za pieniądze wydaje swego mistrza i nauczyciela- Jezusa w ręce katów. Jego cierpienie ujawnia się dopiero po ukrzyżowaniu Chrystusa. Wówczas Judasz zaczyna odczuwać wyrzuty sumienia i związany z nimi ból. Jego historia uczy nas podejmowania słusznych decyzji.
KOSMOGOMIA BIBLIJNA-
- na początku był Bóg, który stworzył niebo i ziemię, która była ciemnym pustkowiem, pełnym wód.
1 dzień stworzył światłość, którą oddzielił od ciemności, nazywając ją dniem, a ciemność nocą
2 dzień za pomocą słów stworzył w środku wód sklepienie i nazwał go niebem
3 dzień oddzielił wody od lądów, nazywając wody morzem, a lądy ziemią i na niej stworzył roślinność
4 dzień stworzył na sklepieniu niebieskim słońce, księżyc i gwiazdy
5 dzień stworzył świat zwierząt morskich i ptaki
6 dzień stworzył zwierzęta lądowe i człowieka ? mężczyznę i kobietę.
Człowieka stworzył Bóg na swój obraz i podobieństwo i zlecił mu panowanie nad całym stworzeniem i ziemią, aby ją zaludnił i uczynił sobie poddaną.
7 dzień Pan Bóg odpoczywał po swym trudzie. Błogosławił ten dzień i uczynił go świętem.
Bóg urządził w EDEN wspaniały ogród i umieścił w nim człowieka
W środku ogrodu znajdowało się drzewo życia i drzewo poznania dobra i zła. Bóg zakazał zrywania owoców z drzewa poznania dobra i zła. Następnie Bóg ulepił z gliny zwierzęta, ptaki i polecił mężczyźnie aby nadał im nazwy. Następnie w czasie głębokiego snu mężczyzny wyjął z niego żebro, z którego uformował niewiastę i przyprowadził ją przed jego oblicze.
- wąż czyli szatan, namówił niewiastę, aby zarwała owoc z zakazanego drzewa (grzech pierworodny), Bóg wygnał kobietę i mężczyznę z raju mówiąc ? prochem jesteś i w proch się obrócisz? i stali się śmiertelni.
- monoteizm- jeden bóg
- człowiek jest istotą wyjątkową otrzymał od Boga wiele darów, Bóg wszechmogący
- sprawiedliwy, miłosierny, doskonały
KOSMOGOMIA MITOLOGICZNA-
- według mitów świat powstał z chaosu
- pierwsza para bogów Uranos- Niebo oraz Gaja ? Ziemia. Uranos i Gaja dali początek następnym bogom i ludziom. Bogowie toczyli ze sobą walki o panowanie nad światem i podzielili się między sobą władzą.
Inne mity głosiły , że człowiek został stworzony przez Prometeusza , który ulepił go z gliny pomieszanej ze łzami, a duszę dał mu z ognia skradzionego bogom z nieba. Zło i nieszczęścia spowodowała Pandora.
- politeizm ?chaos- wielu bogów
- człowiek był przez bogów wykorzystywany, karany, Bogowie okrutni, niedoskonali ,skłóceni ze sobą
APOKALIPSA św. Jana ,ostatnia księga biblii, prorocka, najbardziej tajemnicza w Nowym Testamencie, stanowiąca dopełnienie całości Objawienia Bożego.
- ukazuje widzenie św. Jana, który był ostatnim przy życiu z grona dwunastu apostołów i otrzymał na wyspie Patos objawienie dotyczące losów kościoła, aż do powtórnego przyjścia Chrystusa.
SYMBOLIKA APOKALIPSY: siedem pieczęci
ZDARZENIA
- otwarcie I pieczęci ? pojawienie się białego konia wraz z jeźdźcem apokalipsy
- otwarcie II pieczęci ? pojawienie się konia barwy ognia i siedzącego na nim jeźdźca, który miał odebrać ziemi pokój
- otwarcie III pieczęci ? pojawił się koń czarnej barwy, a na nim jeździec z wagą w ręce
- otwarcie IV pieczęci ? pojawił się koń trupio blady, a na nim siedział jeździec o imieniu śmierć i otchłań towarzyszyła jemu
- otworzono V pieczęć ? ukazały się dusze zabitych dla słowa Bożego i dla świadectwa
- otwarcie VI pieczęci - trzęsienie ziemi i zagłada świata, bestia się pojawiła
SYMBOLIKA Apokalipsy
Bestia ? ucieleśnienie zła
Biała szata ? czystość
Czerń ? śmierć
Baranek ? Jezus Chrystus
Siedem pieczęci ? tajemnica
Relacje pomiędzy człowiekiem a Bogiem
Próba Abrahama
Abraham był wiernym wyznawcą Boga, choć ten przez sto lat nie dał mu dziecka z prawego łoża. Ąle rzecz się odmieniła, 90 letnia Sara powiła syna- Izaaka. I Bóg zażądał od Abrahama ofiary-zażyczył sobie, by Abraham złożył ukochanego syna w ofierze na całopalenie. Abraham wziął syna drewno i udał się na wskazane miejsce. Zbudował tam ołtarz, związał syna, wziął nóż aby zabić syna. Ukazał mu się anioł i kazał Abrahamowi puścić syna ,a zabić barana, którego spostrzegł za sobą w krzakach. Zamiast syna miał złożyć w ofierze barana. Po spaleniu barana anioł obiecał ,że będzie miał tyle dzieci co gwiazd na niebie.
Abraham w godzinę próby wypełnił wolę Boga. Jest symbolem wiary opartej na absolutnym posłuszeństwie i zaufaniu do stwórcy.
PRÓBA ABRAHAMA jako przykład stylu biblijnego
- styl biblijny ? narrator biblijny nie informuje odbiorcy o szczegółach materialnego świata, o wyglądzie postaci, o myślach i uczuciach postaci
- stosowane są zdania krótkie i współrzędnie złożone,
Psalm jako gatunek biblijny ?
PSALM ? to hebrajska pieśń religijna, ma zwykle formę modlitewnego hymnu. Zbudowana jest w wersetach.
PSALM 6 ? utwór błagalny
a) podmiot liryczny 1 osoba l. poj. czyli ja
b) adresat ? Panie Boże
c) o co prosi : prosi Boga o oczyszczenie z grzechów, o zmiłowanie, o opiekę o przyjęcie modlitw
d) Bóg jest miłosierny, potężny, wszechmocny
Wniosek:
Psalm 6 jest utworem błagalnym, gdyż podmiot liryczny błaga Boga o miłosierdzie
PSALM 144 ? psalm pochwalny
a) podmiot liryczny 1 os. L. poj. czyli człowiek
b) adresat Panie Boże
c) pochwała Boga za to że jest obrońcą dobroczyńcą, wybawcą, daje schronienie
związki frazeologiczne- z biblii
jabłko Adama ? legenda głosi, że gdy Adam dał się namówić na spróbowanie zakazanego owocu, kawałek jabłka utkwił mu w gardle. Do dziś nazwa ta funkcjonuje w medycynie ? oznacza chrząstkę w krtani wyraźnie widoczną u szczupłych mężczyzn
kainowe znamię ? jest to piętno zbrodniarza, bratobójcy. Kain z zazdrości o miłość do Boga zabił swojego brata Abla, za co Bóg napiętnował go znamieniem na czole.
przenieść się na łono natury ?
Związki frazeologiczne:
jabłko Adama - tak nazywamy chrząstkę widoczną na szyi mężczyzny
Sodoma i Gomora ? o wielkiej awanturze, zamieszaniu, chaosie wywołującym grozę; o rozpuście, wyuzdaniu
Manna z nieba ? cud; nieoczekiwany dar; zyski, dochody niespodziewane, niezasłużone, niezapracowane
Wdowi grosz ? niewielka suma, ofiara dana ze szczerego serca, kosztem wyrzeczeń przez ludzi niezamożnych.
Syn marnotrawny ? człowiek, który zawinił i opamiętał się
Trąba jerychońska ? głośny
Alfa i Omega ? początek i koniec, wszystko; absolutny autorytet, wyrocznia
Umyć ręce ? usuwać się od czegoś, wyprzeć się kogoś; czegoś, nie chcieć brać za coś odpowiedzialność
Judaszowe srebrniki ? zapłata otrzymana za zdradę
7 lat tłustych i siedem lat chudych - Lata dobrobytu i lata klęski
Niewierny Tomasz -Niedowiarek
Judaszowe srebrniki -przekupstwo
Rzeż niewiniątek - Cierpienie istot niewinnych
Salomonowy wyrok - Sprawiedliwy wyrok zaskakujący w swojej wymowie
Zmienić się w slup - Stanąć jak wryty
Plagi egipskie - Nieszczęście , klęska
Egipskie ciemności - Nieprzeniknione ciemności
Zakazany owoc - Coś co jest niedostępne
Kainowe piętno - Piętno bratobójcy
.wieża Babel- symbol zamieszania wynikający z pychy i źle pojętej ambicji
Rzucać perły przed wieprze: nie warto dawać czegoś cennego czy kosztownego temu, kto tego nie umie docenić.
Perła jest od zawsze oznaką czegoś cennego i wyjątkowego
Wdowi grosz -nie liczy się wysokość ofiary, ale wartość, jaką ma ona dla ofiarującego.
Przenieść się na łono Abrahama ? śmierć
SENS CIERPIENIA W KSIĘDZE HIOBA
Hiob był człowiekiem prawym, sprawiedliwym, bogobojnym i unikał zła. Pewnego dnia szatan rozmawiał z Bogiem i wyraził swoją wątpliwość w prawość postawy Hioba oraz chęć poddania go próbie. Bóg przekonany o prawości i wierności Hioba , pozwolił szatanowi wystawić wiard) Hioba na próbę. Wówczas przybył do Hioba posłaniec i oznajmił mu o stracie wszystkich jego wołów i pobiciu sług. Drugi posłaniec doniósł mu , że ogień Boży spadł z nieba i spalił jego owce, inny posłaniec oznajmił , że straszny huragan uderzył w jego dom i zginęli jego synowie i córki. Hiob padł na ziemię i rzekł: ? Dał Bóg i zabrał Bóg niech będzie imię Boga błogosławione? Później ponownie rozmawiał z Bogiem i otrzymał zgodę na ponowną próbę. Wówczas Hiob został obsypany trądem. Tę próbę także przeszedł zwycięsko.
Hiob symbolizuje niezachwianą wiarę, ufność do Boga i niezawinione cierpienie. Historia dowodzi, że cierpienie jest wpisane w ludzki los i można je traktować jak próbę przez którą Bóg doskonali ludzi.
SENS PRZYPOWIEŚCI BIBLIJNYCH
Styl: gatunek literatury moralistycznej, utwór narracyjny, w którym przedstawione postacie i zdarzenia są przykładem uniwersalnych praw ludzkiej egzystencji i postaw wobec życia-moralistyczny- pouczający.
Przypowieść ? utwór moralistyczny. Krótka historyjka , która ilustruje życiowe prawdy.
Przypowieść o siewcy: Jezus opowiedział ludowi przypowieść o siewcy.
Siwca wyszedł siać w pole i rozsiewane ziarna padały na różne podłoża: jedne na drogę, skąd wydziobały je ptaki, inne na miejsca skaliste, gdzie szybko po wzejściu uschły, a jeszcze inne między ciernie, które je zagłuszyły. Dopiero gdy trafiło na żyzną glebę, wydało bogaty plon. Pouczenie człowieka.
Miłosierny Samarytanin :Człowiek idący z Jerozolimy do Jerycha wpadł w ręce abójców, którzy mu wszystko zabrali, ciężko zranili i zostawili na wpół umarłego przy drodze. Przechodnie mijali go z obojętnością. Dopiero podróżnik Samarytanin, zobaczywszy go, wzruszył się, opatrzył mu rany winem i oliwą , zabrał go ze sobą do pobliskiej gospody i pielęgnował. Gdy sam musiał wyruszyć w dalszą podróż, zapłacił gospodarzowi, aby opiekował się nim. Wzór prawdziwej miłości bliźniego.
Syn marnotrawny:
Pewien zamożny człowiek miał dwóch synów. Młodszy zażądał przypadającej na niego części majątku i otrzymawszy ją od ojca, bez słowa sprzeciwu, wyruszył w świat i szybko roztrwonil. Zatrudniwszy się do pasania świń, myślał z żalem, że najemni pracownicy jego ojca żyją lepiej niż on i zdecydował się wrócić do rodzinnego domu. Postanowił błagać ojca o to, aby uczynił go tylko swoim najemnikiem, sądząc ,że nie jest już godnym nadal być jego synem. Skruszony wraca do ojca, a ten przyjmuje go z radością, ciesząc się z jego powrotu . Dał mu jedzenie, bogate ubranie i kazał swoim sługom urz sądzić przyjęcie, by uczcić to wydarzenie. Starszy syn po powrocie z pola, usłyszawszy muzykantów, rozgniewał się na ojca, iż chociaż od lat wiernie mu służył, nigdy nie otrzymał od niego nagrody, takiej jak brat. Wówczas ojciec wytłumaczył mu, że z powrotu jego brata trzeba się cieszyć, gdyż zaginął, a odnalazł się. Miłość rodzicielska i umiejętność wybaczania.
ŚREDNIOWIECZE- trwa od V do XV w.
Literatura tej epoki ukazuje dwa oblicza miłości: człowieka do Boga i kobiety do mężczyzny. Obejmuje legendy, żywoty świętych i męczenników pełniące rolę dydaktyczną, popularyzującą katolicyzm, zalecające ascezę. Biografie świętych były wyidealizowane i uzupełnione opowiadaniami o cudach. W średniowieczu święci z reguły pochodzili z bogatych rodzin, cechowała ich niezwykła pobożność i pokora, umartwiali się, znali godzinę swej śmierci, a tej towarzyszyły cudowne wydarzenia.
Średniowiecze to dominacja rycerstwa, wyprawy krzyżowe, budowle obronne, zamki twierdze,
TEOCENTRYZM ? pogląd , postawa zgodnie z którą Bóg jest najważniejszy na świecie ( teost - centrum, Bóg- środek
Teocentryzm miał wpływ na wszystkie dziedziny życia od polityki do kultury. Uniwersalizm średniowiecza ? jednolitość kultury średniowiecza . Polegał na tym , że państwa europejskie były podporządkowane jednej władzy kościelnej ( papieskiej) władzy świeckiej ( cesarstwo )
BOGURODZICA- średniowiecze napisano anonimowo. Powstał w XIII w, a pierwszy rękopis XV w.
Recytować BOGURODZICĘ z pamięci.
Najbardziej znanym i najstarszym średniowiecznym polskim tekstem religijnym jest pieśń BOGURODZICA. Została uznana jako hymn narodowy. Matka Boska ukazana jest jako adresatka modłów, pośredniczka pomiędzy człowiekiem a Bogiem.
O starożytności świadczą jej archaizmy:
Bogurodzica Dziewica ? Maryja
Bogiem sławiena ? przez Boga sławiona
Twego syna gospodzina ? Pana
Matko zwolena ? wybrana
Zyszczy nam ? pozyskaj nam, zjednaj nam
Kiryjelejzon ? panie zmiłuj się
Bożyce - synu Boga
Słysz ? wysłuchaj
Itd.
LAMENT ŚWIĘTOKRZYSKI znany także jako ŻALE MATKI BOSKIEJ POD KRZYŻEM. Treścią utworu jest żal Matki Boskiej pod krzyżem. Myślą przewodnią jest dramat cierpienia. Przedstawia tragiczne przeżycia matki patrzącej na leżącego na jej kolanach martwego syna.
Apostroficzny charakter utworu:
Apostrofa- Posłuchajcie, bracia miła- funkcja Matka Boska zwraca się do ludzi, chce zwrócić uwagę na swoje cierpienie
Apostrofa - Synku miły i wybrany ? pragnie podzielić z synem jego cierpienie i chce podzielić męki
Apostrofa ? O aniele Gabryjele ? żal
Apostrofa ? Proścież Boga, wy miłe i żądne maciory do matek by nie spotkał ich taki sam los
LEGENDA O ŚWIĘTYM ALEKSYM
Aleksy, potomek znakomitego książęcego rodu rzymskiego, był bardzo religijny. Ożenił się z królewną , ślub dał mu sam papież. W dniu ślubu opuścił swoją młodą żonę i dom zamożnych rodziców, zabierając ze sobą tyle srebra i złota ile mógł unieść. siadł na okręt, dotarł do jakiegoś kraju i rozdał ubogim wszystko co miał, nawet swoje ubranie. Sam żył z jałmużny, jako żebrak pod kościołem, spędzając dnie i noce na modlitwie i rozmyślaniach o Bogu. Pewnego razu gdy leżał na mrozie, zstąpiła z obrazu kościelnego Matka Boska, udała się do klucznika i poprosiła go, by wpuścił Aleksego do wnętrza świątyni. Ta sytuacja powtarzała się. Kiedy pobożność Aleksego wzbudziła zainteresowanie u ludzi. Chcąc uniknąć rozgłosu zmieniał miejsca pobytu. Po latach tułaczki wrócił do Rzymu i trafił do ojcowskiego dworku jako żebrak, nie rozpoznawany przez nikogo z rodziny, która go poszukiwała. Żywił się resztkami z pańskiego stołu. Przebywał w komórce pod schodami , a służba wylewała na niego pomyje i dokuczała mu. Żył tak w pokucie i umartwianiu się przez 16 lat, znosząc liczne cierpienia i upokorzenia. Czując zbliżającą się śmierć napisał list, w którym opisał całe swoje życie i wyjawił kim jest. Wkrótce zmarł. Po śmierci Aleksego zaczęły się dziać rzeczy niezwykłe. Dzwony same dzwoniły we wszystkich rzymskich kościołach. Przy zwłokach zmarłego działy się cuda. Ktokolwiek z chorych zbliżył się do jego ciała, natychmiast wracał do zdrowia.
Aleksy jest patronem biedoty, żebraków. Ukazana jest droga zbawienia poprzez umartwianie się i pokorne znoszenie przeciwności losu.
Asceza- jest to surowy tryb życia, wyrzeczenie się przyjemności, umartwianie się prowadzące do doskonałości.
Św. Aleksy jako asceta wyrzeka się
- pozycji, bogactwa, majątku, rodziny, szczęścia, żony, dzieci, rodziców,
- wybrał samotność
- wyrzekł się wygód życiowych, godności
- doprowadził się do śmierci, wyniszczenia
- wszystko to robi w imię Boga aby osiągnąć zbawienie
DZIEJE ŚW. FRANCISZKA
Franciszek nauczał o potrzebie pokory, ubóstwa, prostoty i modlitwy za wszystkich i wszystko, nawet za ptaki, które uznał za szczególne Boże stworzenia. Stał się symbolem miłości do ludzi, przyrody.
IDEAŁ ŚREDNIOWIECZNEGO RYCERZA
PIEŚŃ O ROLANDZIE
Ideologia rycerska rozwinęła się w średniowiecznym systemie feudalnym. Elementy kultury rycerskiej to:
- wierność królowi, przysięga
- epika rycerska ? opowieści ? Pieśń o Rolandzie? Francja, ? Opowieści okrągłego stołu? Anglia.
Roland ? postać historyczna, wybitny rycerz Karola Wielkiego, biorący udział w walkach pogańskimi Saracenami w Hiszpanii w obronie chrześcijaństwa. Ideał średniowiecznego rycerza chrześcijańskiego:
- wierny zasadom etyki
- bohater skupiający w sobie najbardziej cenione cechy w epoce średniowiecznej takie jak : szlachetność, waleczność, męstwo, pobożność, odwaga, nadludzka siła,
duża sprawność fizyczna, perfekcja we władaniu bronią, wierność Bogu, królowi i ojczyźnie. Dla Rolanda hańba gorsza jest niż śmierć, ważniejsza niż jego życie i życie powierzonych mu rycerzy. Jego zasada : Bóg, honor, ojczyzna.
IDEAŁ WŁADCY NA PODSTAWIE KRONIKI GALLA ANONIMA
1. Kronika Polska Galla Anonima zawiera wiadomości o przodkach Bolesława Krzywoustego. Księga I jest źródłem wiedzy o dziejach Piastów, księga II opisuje młodość Bolesława Krzywoustego, a Księga III opowiada nam o dziejach Bolesława Krzywoustego w młodości.
2. 2. Portret władcy Bolesława Chrobrego: Bolesław Chrobry był władcą, który rządził po męsku królestwem. Odnosił liczne zwycięstwa, był świetnym dowódcą, ponieważ poskromił sąsiadów. Wspaniały rycerz i strateg. Umiał świetnie reprezentować państwo. Zapewnił Polakom bogactwo i dostatek. Władca sprawiedliwy, przestrzegający kodeksu rycerskiego. To także władca chrześcijanin, który walczy z poganami.
ROZMOWA MISTRZA POLIKARPA ZE ŚMIERCIĄ
Przyczyny zainteresowania motywem śmierci:
- hasło Memento Mori- pamiętaj o śmierci
- znikomość życia doczesnego, śmierć jako wyzwolenie duszy.
Wyobrażenie śmierci na podstawie ? Rozmowy mistrz Polikarpa ze śmiercią?:
Opis śmierci- Jest to człowiek nagi obwieszony tylko chustą, praktycznie kościotrup. To kobieta. Jej atrybutem jest kosa. Wymachuje kosą i grozi nią ludziom.. Groźnie spogląda, jej głos i spojrzenie są nieprzyjemne i budzą lęk.
Śmierć dosięga każdego: mądrzy i głupi, starzy i młodzi, uczonych, mieszczan i chłopów, duchownych i świeckich, mężczyzn i kobiety. Niezależnie od stanu zdrowia i pozycji społecznej. Śmierć mówi o równości wszystkich. Śmierć zapowiada karę za grzechy.
Jakie pouczenia dla człowieka śmierci:
- należy żyć bez grzechu,
- nie należy zabiegać o bogactwa,
- należy myśleć o śmierci,
- należy żyć według praw bożych.
Treść - Ciekawy tajemnic śmierci Polikarp spotkał się z nią w opustoszałym kościele. Odrażający widok nie przeszkadza mu w zadawaniu pytań, które go nurtują. W tym wierszu mamy do czynienia z hasłem MEMENTO MORI ? pamiętaj o śmierci.
? BOSKA KOMEDIA? DANTEGO jako pomost między średniowieczem a renesansem
O cym jest Boska komedia ? misja wędrówki po świecie pozagrobowym. Piekło czyściec i raj. Bohater Dante przemierza te strefy z dwoma przewodnikami. Wergiliusz oprowadza go po piekle i czyścu. Beatrycze oprowadza go po raju.
Pielgrzymka po zaświatach ma charakter symboliczny: przedstawia wznoszenie się człowieka z upadku i grzechu, przez poznawanie swych win i pokutę do rajskiej świętości, czyli poznania ideałów dobra i mądrości.
Średniowieczne związki frazeologiczne:
Błędny rycerz- rycerz, który wędrował w poszukiwaniu przygód ? znaczenie dzisiejsze ? wędrować w poszukiwaniu czegoś.
Pasować na rycerza ? rytuał średniowieczny ? dzisiaj ? przyjęcie do jakiegoś klubu
RENESANS
Narodziny renesansu ? epoki odrodzenia człowieka.
Hasła renesansu:
- człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce - jest to człowiek reprezentowany w różnych sytuacjach codziennego życia, któremu nic nie jest obce. Autor Terencjusz.
- człowiek jest kowalem swego losu ?
Antropocentryzm ? jest to pogląd według którego człowiek jest celem o ośrodkiem świata.
Humanizm ? jest to światopogląd renesansu, polega na przyjmowaniu zasady Terencjusza przez humanistów. Interesowali się wszystkimi przejawami życia ludzkiego, interesowali się kulturą antyczną. Człowiekiem jestem i nic co lidzkie nie jest mi obce.
Człowiek został stworzony przez Boga , aby wniknąć w sens świata, kochać jego piękno, podziwiać wielkość, czyli wielkość Boga jako stwórcy. Godność człowieka polega na tym , że jest wolny, nieskrępowany. Jego los jest w jego rękach.
RENESANSOWA KONCEPCJA CZŁOWIEKA według Jana Kochanowskiego.
Pieśń jako gatunek:
- gatunek poezji lirycznej
- związane z muzyką
- budowa stroficzna ( zwrotkowa)
- tematyka różnorodna, poważna
Podstawowe typy pieśni:
- pieśni biesiadne
- pieśni pochwalne
- pieśni miłosne
- pieśni filozoficzno - refleksyjne
Czym różni się człowiek od zwierząt?
Bóg dał inną rolę człowiekowi. Różni się mową , rozumem, dostał wyższe miejsce w hierarchii , posiada wartości duchowe, których nie posiadają zwierzęta.
Co powinno być jego celem w życiu?
Człowiek powinien zabiegać o dobrą sławę, powinien mieć dobre imię które pozostawi po śmierci.
Jak można służyć ojczyźnie?
Wychowywać społeczeństwo, pouczać, .
Jaki charakter ma pieśń, jak Kochanowski rozumie godność człowieka.?
Refleksyjny, filozoficzny, przypomina nam przemówienie .
Godność człowieka według J. Kochanowskiego realizuje się poprzez godność ojczyźnie i pracy dla wspólnego dobra. Wartości które ceni to męstwo, dzielność i uczciwość.
Mirandola i Kochanowski uważają, że na miano człowieka zasługują tylko ci co świadomie kształtują swój los i wykorzystują dary otrzymane od Boga.
Pieśń XIX? także dotyczy filozofii życia. Autor nawiązuje w niej w pewien sposób do pieśni Horacego ? Według autora należy starać się, aby mimo tego, że życie nasze jest krótkie, zapracować sobie swymi uczynkami na szacunek bliźnich, pozostawić po sobie dobre wspomnienia i wnieść coś do ludzkiego społeczeństwa (??A starać się, ponieważ musi zniszczeć ciało, aby imię przynajmniej po nas tu zostało??). Kochanowski wyraża pogardę dla ludzi, którzy zamiast pracować oddają się wiecznej zabawie i marnują dary ofiarowane im przez Boga (??I szkoda zwać człowiekiem, kto bydlęce żyje??). Poeta nawołuje nie tylko do tego, aby dbać tylko o swoją sławę i karierę, ale także aby w miarę naszych możliwości ??ku pożytku dobra wspólnego?? pomagać. Człowiek powinien wykorzystywać swój talent, swoje zdolności nie tylko po to, by budować swoje szczęście, ale także aby uczestniczyć w kształtowaniu i rozwijaniu społeczeństwa, by ??szczepić między ludźmi dobre obyczaje??, czynić porządek, rozterkom zabiegać. Każdy człowiek powinien pomagać ojczyźnie na miarę swoich możliwości i służyć państwu tym, co potrafi najlepiej. Jedni mogą przyczyniać się do rozwoju gospodarczego kraju, inni kształtować jego kulturę i tradycję, jeszcze inni bronić jego granic przed agresorami. Zdaniem Kochanowskiego o sile wojska nie stanowi jego liczebność, lecz duch i wola walki. W bardziej ogólnym znaczeniu poeta chce powiedzieć, że można dokonać każdej rzeczy, jeśli się tylko tego bardzo chce (??Zwycięstwo liczby nie chce, męstwa potrzebuje??).
Pieśń XIX? moim zdaniem nie straciła na aktualności do naszych czasów. Myśli i zasady w niej zawarte świetnie sprawdzają się również w dzisiejszych realiach. Rywalizacja i dążenie ludzi do sławy były zawsze siłą napędową naszej cywilizacji. Gdyby nikomu na tym nie zależało, do dzisiaj tkwilibyśmy w jakimś martwym punkcie bez nadziei na lepsze dni. I mimo, że ta rywalizacja osiąga czasem niezdrowe rozmiary, mimo iż często prowadzi do konfliktów i wciąga niepotrzebnie nawet miliony ludzi, to jednak jest nieodłącznym elementem naszego społeczeństwa, co więcej, jest elementem niezwykle ważnym, bez którego niewiele bylibyśmy w stanie osiągnąć.
Fraszki J. Kochanowskiego
?Do bór i lasów? ? J. Kochanowskiego jako rymowana biografia.
Fraszka to epicki utwór wierszowany o różnorodnej tematyce, mającej charakter żartobliwy, satyryczny i refleksyjny
Kochanowski we fraszce wymienia państwa jakie zwiedził ( Francję, Niemcy, Włochy), o swojej edukacji, którą rozpoczął w Polsce a potem za granicą.
Jeden z cytatów mówi, że Kochanowski pełnił funkcję senatora potem chciał wstąpić do zakonu lecz zrezygnował.
Fraszka z włoskiego - błahostka, była ulubioną formą wypowiedzi J. Kochanowskiego.
"Na swe księgi" we fraszce tej autor zapowiada co będzie pisał we fraszkach. Tematyka ich będzie różnorodna, utwory te będą miały najczęściej charakter żartobliwy, wesoły, moralny.
"O żywocie ludzkim" - poeta zwraca się w niej do Boga, którego określa filozoficznym mianem "Wiecznej Myśli". Bóg obserwujący ludzkie zmaganie z losem ma niezłą zabawę, patrząc jak ludzie walczą między sobą o dobra doczesne. Poeta zdecydowanie odcina się od podobnych działań, przygląda się tylko ze stoickim spokojem tym ludzkim poczynaniom, wyznając:
"Niech drudzy za łby chodzą, a ja się dziwuję"
We fraszce tej autor dokonał głębokiej analizy życia ludzkiego i stwierdził, że jest ono błahostką, szybko przemija; jest fraszką i nie warto zbyt troskliwie zabiegać o dobra, urodę, sławę i pieniądze, gdyż są to wartości nietrwałe
"Na zdrowie" - fraszka podkreśla wielką wartość zdrowia, które człowiek zwykle zaczyna podkreślać, gdy je traci. Poeta pragnie aby bezcenny klejnot, jakim jest zdrowie, zagasiło na stałe w jego domu.
"Na lipę" poeta wyznał, że w jej dobroczynnym cieniu chronił się chętnie, tu bowiem nie dochodziły promienie słoneczne nawet w południe, w największy upał:
"Tu zawżdy chłodne wiatry z pola zawiewają
Tu słowicy, tu szpacy wdzięczne narzekają"
Autor podkreśla przydatność lipy, podkreśla jej zalety, daje chłód w lecie, nektar dla pszczół,, śpiew ptaków. Autor chwali lipę za jej wspaniały wygląd, dziękuje jej, że może pod nią odpocząć.
"Raki" Autor tej fraszki naśmiewa się z kobiet, krytykuje ich wady, zwraca uwagę na pewne sprawy w sposób żartobliwy.
"O doktorze Hiszpanie" W tej fraszce Kochanowski przedstawił jedną z uczt, która odbyła się na zamku . Mieszkał tam prawnik, doktor praw Piotr Royzyusz, który chciał iść spać. Dano mu komnatę. Szlachta nie zwracając na niego uwagi bawiła się dalej. Koło północy przypomniano sobie o doktorze. Wspólnie postanowiono go odwiedzić z dzbanem pełnym wina.
Kiedy kołatano do drzwi jego komnaty, doktor nie otworzył. Wyrażono więc je i obudzono doktora. Prawnik był zmuszony bawić się z nimi przez całą noc, a rano wstał pijany. Świadczy o tym cytat:
"Trudny - powiada- mój rząd z tymi pany'
Szedłem spać trzeźwo, a wstanę pijany"
Autor w tej fraszce skrytykował postępowanie szlachty. Ostrzega nas, aby nie budzić i zachęcać do zabawy, jeśli sobie ktoś tego nie życzy. Należy bawić się w taki sposób, aby nikomu nie przeszkadzać. Ta fraszka Kochanowskiego świadczy o tym, jak szlachta w XVI w lubiła huczne zabawy i przyjęcia.
"Do gór i lasów" Fraszka ma charakter biograficzno-refleksyjny, napisana ok. 1580 roku wspomina minione życie poety. Pod wpływem przyrody Kochanowski snuje refleksje i wspomina, fakty własnego życia: podróż po morzu Śródziemnym, podróż po Europie Zachodniej, zwiedzanie groty Sybilii pod Neapoleonem, okres studiów, pasowanie na rycerza i wyprawę na Inflanty, okres dworski, zdobywał wykształcenie duchowne (miał przywilej i czerpał dochody z probostwa). Poeta mianuje się Proteuszem (bożkiem mitologicznym, który często zmieniał postać). Kończy stwierdzeniem zaczerpniętym z wierszy Horacego (carpe diem), że nie boi się ryzyka. Poeta jest zwolennikiem filozofii epikurejczyków.
Podsumowanie: Renesansowy charakter fraszek J. Kochanowskiego
a) zachwyt pięknem przyrody Na lipę, Do gór i lasów
b) radość i pochwała życia na ziemi- afirmacja życia Na dom w Czarnolesie
c) przejęcie postawy życiowej od starożytnych stoików i epików Na fraszki, Do muz
d) wyrażanie przeżyć i uczuć ludzkich O żywocie ludzkim, Do Hanny
e) obraz wad i zalet ludzkich Raki, Na Konrata, Na nabożną, O doktorze Hiszpanie
f) wyrażanie uczuć patriotycznych Na sokalskie mogiły
g) podkreślenie wielkiej wartości zdrowia Na zdrowie
Kochanowski jako człowiek renesansu:
- żyje pełnią życia
- doświadcza wszystkiego
- żyje zgodnie z naturą
- korzysta z życia
- jest otwarty na różne doświadczenia
Aluzje mitologiczne we fraszce? DO FRASZEK?
Liczne aluzje mitologiczne świadczą o znajomości kultury antycznej Kochanowskiego . Służą do ubarwienia i zobrazowania refleksji autora.
Człowiek wobec natury w ujęciu pisarzy renesansu
Jakie elementy natury wymienia Rej? Są to elementy natury, które są przedmiotem upraw i chodowli czyli które człowiek kształtuje.
Jaki jest stosunek autora do opisywanej rzeczywistości?
Stosunek jest przyjazny, pełen serdeczności, używa słowa rozkosz. Mówi zdrobniale.
Kto jest podmiotem lirycznym i adresatem?
Podmiotem lirycznym jest lipa, która zwraca się do gościa i do poety opisującego. Lipa jest przyjazna człowiekowi. Człowiek czerpie radość z jej piękna i pożytki z jej dobrodziejstw.
HYMN ? CZEGO CHCESZ OD NAS PANIE?
Utwór powstał we wczesnym okresie twórczości poety. Pieśń ma modlitewny charakter. Bóg ukazany jest jako Wszechobecny, niezależnie od czasu., Jako twórca doskonałego świata, życzliwy, łaskawy. Dzięki temu człowiek może czuć się bezpieczny i szczęśliwy.
Będący utworem starożytnej kultury rzymskiej, odnoszącej się do antyku.
Kim jest podmiot liryczny?
Są to ludzie, którzy zwracają się do Boga. Adresatem jest Bóg.
Co jest dziełem boskim?
- niebo i ziemia
- ciała niebieskie, rośliny, zwierzęta, ludzie.
Świat stworzony przez Boga jest harmonijny. Każdy element świata pełni ważną rolę, jest pożyteczny, świat jest piękny.
Kim jest Bóg dla człowieka?
Bóg jako artysta i bóg jako stwórca dzieła sztuki, dobrodziej, opiekun, ojciec.
Jaki jest stosunek człowieka do Boga?
Wdzięczność całym sercem za wszystko, chcą się odwdzięczyć ludzie za jego dobrodziejstwa, czują się poddanymi Boga. Ludzie chwalą i uwielbiają Boga za to że ich i cały świat stworzył. Wyrażają podziw i zachwyt dla dzieła boskiego. Proszą Boga o opiekę i łaskę.
Hymn jako utwór klasyczny:
- światopogląd klasyczny ? polega na tym, że Kochanowski chwali stwórcę i porządek świata, świat opiera się na doskonałych proporcjach porządku,
- cechy stylu klasycznego ? regularna forma stroficzna, sylabiczny, parzyste rymy, środki artystyczne typowe dla hymnu, styl podniosły zgodny z wymaganiami gatunku
W wierszu tym świat jawi się jako idealne, pełne harmonii dzieło Boga, a sam Bóg traktowany jest przez poetę jak artysta. Kochanowski wie, że Pan stworzył świat ku radości człowieka, dał mu go, by ten mógł bez ograniczeń cieszyć się dobrocią Najwyższego. W hymnie widać radość poety z tego, że przyszło mu żyć w tym właśnie świecie. Podstawowe zadanie Kochanowskiego w tej pieśni to chwalenie dzieła bożego.
Różnorodność tematyczna i artystyczna J. Kochanowskiego
Fraszka ? O doktorze Hiszpanie?- charakter żartobliwy, satyryczny, humorystyczny.
Treść: przedstawia sytuacje z życia dworskiego ilustrująca biesiadę dworzan, którzy udali się do komnaty doktora i tam go upili.
Fraszka ? Na dom w Czarnolesie? ? refleksyjna, autotematyczna, wyznania , osobista. Treść ? modlitwa do Boga o liczne błogosławieństwa, zdrowie, czyste sumienie, uczciwość, godną starość.
Fraszka ? Do gór i lasów?- utwór autotematyczny, rodzaj biografii lirycznej. Spojrzenie poety na własne życie w momencie przenosin do Czarnolasu. Wyliczanie kolei życia ( podróże, studia, pobyt na dworze, funkcje kościelne)
Fraszka ? Na lipę?- charakter poważny ?
Do poezji zostały wprowadzone tematy związane z życiem codziennym, radościami i smutkami, weselem i troską. Możemy spotkać motyw arkadyjski, wieś stała się polską krainą wiecznie szczęśliwą. Uznano ją za miejsce pozwalające zapomnieć o grozie nieustannie zmieniającego się świata, ceniono w niej bliskość natury oraz proste wartości. Przykładem takiego utworu może być fraszka Jana Kochanowskiego ? Na lipę?.
W wierszu podmiotem lirycznym jest lipa, natomiast adresatem może być każdy z nas. Drzewo zawraca się do ? gościa? i zachęca go, aby schronił się pod jej liśćmi przed promieniami słońca. Zachwala swoje uroki, zalety: ? Nie dojdzie cię tu słońce, przyrzekam ja tobie?, ? A ja swym cichym szeptem sprawić umiem snadnie, że człowiekowi łacno słodki sen przypadnie?.
Człowiek ma niezwykłe bliski kontakt z przyrodą. Możemy zauważyć tu tendencję do idealizowania natury. W całym utworze panuje niezwykła harmonia nie tylko w sensie estetycznym, ale także filozoficznym. Znajdujemy tu nawiązanie do epikureizmu ? eudajmonia, oraz stoicyzmu ? to, co pozostaje w zgodzie z rozumem, jest równocześnie zgodne z naturą, a więc warte osiągnięcia.
Utwór napisany został językiem codziennym, pozbawionym patosu i wielkich słów.
Jest on dostosowany do charakteru wiersza. Możemy dostrzec wiele środków stylistycznych. Fraszka rozpoczyna się uroczystym zwrotem do adresata ? apostrofą. Liczne epitety podkreślają piękno i harmonię w naturze: ? proste promienie, rozstrzelane cienie, chłodne wiatry, cichym szeptem, cichy sen?. Występują także personifikacje np.: ? siądź pod mym liściem, słowicy narzekają, jabłek nie rodzę (lipa) ?.
Jest to wiersz sylabiczny, zachowany jest systematyczny wzorzec rytmiczny. Każdy wers ma trzynaście sylab i rozpoczyna się wielką literą. Posiada rymy dokładne np.: ?sobie ? tobie, snadnie ? przypadnie?. Nie jest podzielony na strofy, przybiera formę monologu.
Popularność fraszek trwała i po śmierci poety. Fraszka stała się nowym gatunkiem literackim, uprawianym w dobie odrodzenia i następnych okresach. Naśladowano Kochanowskiego, ale żaden z jego następców nie osiągnął równej zwięzłości wyrazu i trafności puent.
UTOPIA ? nierealna wizja idealnej krainy, nierealny pomysł
O czym mówią kazania Piotra Skargi?
Kazania należą do publicystyki czyli działu piśmiennictwa, który porusza aktualne tematy polityczno społeczne. Kazania zawierają wyliczenie i omówienie chorób społeczeństwa, które osłabiają stan państwa np.: nieżyczliwość, kłótnie, herezja, osłabienie władzy królewskiej, niesprawiedliwe prawo. Kazania są utworami literackimi a nie religijnymi.
Jakich argumentów używa Skarga w kazaniu drugim:
- ojczyzna jest matką , którą trzeba czcić i szanować, jest najlepszą z matek bo dała nam życie, tożsamość i daje wszelkie dobrodziejstwa. Bóg według Skargi nakazał czcić matkę.
Wniosek: Patriotyzm jest uświęcony przez Boga.
Ojczyzna to okręt, który nas niesie. Gdy ojczyzna ( okręt) tonie t5rzeba najpierw ją ratować a dopiero później myśleć o prywatnych sprawach. Los państwa zależy od postawy obywateli.
Poezja służbie obywatelskiej cnoty ? Wy którzy? J. Kochanowskiego
I ? autor zwraca się do władców mających pod swą opieką cały naród
II ? mają mieć na uwadze a nie?? mieć ludzi pod opieką
III ? nie powinni zapominać , że Bóg nimi rządzi i każdy będzie musiał zdać rachunek i wytłumaczyć się z grzechów
IV ? Boga nie można przekupić . niezależnie czy był chłopem czy hrabią. Jeżeli zgrzeszył to będzie za to odpowiadał
V ? błędy rządzących mają większe konsekwencje niż grzechy zwykłych ludzi.
Jest to wykład powinności rządzących. Obowiązkiem rządzących jest mieć na względzie dobro człego państwa a nie własne potrzeby.
Argumenty:
1. Rządzący zastępują na ziemi Boga ( sprawiedliwość, miłość, mądrość)
2. Będą musieli rozliczyć się przed sędzią bogiem ze swoich grzechów.
3. Bóg ich surowo osądzi.
4. Błędy rządzących mogą doprowadzić do upadku państwa
Fraszka ? O żywocie lidzkim? j. Kochanowskiego
Charakter fraszki filozoficzny.
Fraszka ma charakter pesymistyczny, gdyż ukazuje bezradność człowieka. Nietrwałość rzeczy doczesnych . Pokazuje człowieka bezsilnego ( kukiełka) skorumpowanego przez ślepy los.
Jan Kochanowski: "O Żywocie ludzkim" Księga Druga
W utworze poeta zastanawia się nad sensem życia ludzkiego oraz obojętnością Boga na sprawy ludzi. Wiersz jest monologiem, w którym często ujawnia się "ja" liryczne, np. "wierzę", "czuję", "dziwuję" i jest swego rodzaju poetycką apostrofą, której adresatem jest Bóg, o czym świadczą słowa: "Panie, godnoli, niech tę rozkosz z Tobą czuję". Autor określa Boga filozoficznym mianem "Wiecznej myśli" przedstawiając w ten sposób bierna obserwację przez Boga teatru ludzkiego życia, a wręcz dobra zabawę i drwiący stosunek Boga do ludzkiej chciwości i materializmu: "Więc temu rękaw urwą, a ten czapke straci". Poeta zdecydowanie odcina się od podobnych działań i ze stoickim spokojem przygląda się ludzkim poczynaniom, wyznając: "Niech drudzy za łby chodzą, a ja się dziwuję. Jest on bowiem świadomy, że "na koniec niefortunna albo śmierć przypadnie.
REFLEKSJE O ŚWIECIE I CZŁOWIEKU w pieśni ? Nie porzucaj nadzieje?
Refleksje:
- nic stałego nie ma na świecie, wszystko ulega zmianie. Następuje radość i smutek oraz szczęście i nieszczęście. Po złej chwili piękny dzień nadchodzi.
- fortuna jest kapryśna ,zmienna , daje i odbiera, łudzi człowieka chwilowym powodzeniem potem mu zabiera.
- zmienność pór dnia, roku, uświadamia człowiekowi, że ulega zmianie również natura
Pouczenie ? ? Nie porzucaj nadzieje? nie załamywać się, nie tracić nadziei
? TY nie miej za stracone? ? trzeba zachować optymizm, że się czas wróci.
? Ale człowiek zhardzieje? ?.? Serce ma być jednakie? ? zachować równowagę ducha i spokój zarówno szczęścia jak i nieszczęścia. Stoicki spokój. Nawiązanie do filozofii stoickiej i informuje po 100 latach zachowania umiaru i spokoju w różnych okolicznościach życiowych. Należy zaufać Bogu, który odwróci wszelkie zło.
Charakter ? pieśń filozoficzna, gdyż przedstawia prawa rządzące światem, mówi człowiekowi jak ma żyć.
KRYZYS ŚWIATPOGLĄDOWY CZŁOWIEKA W TRENIE X
Geneza trenów ? Było ich dziewiętnaście. Bohaterami trenów mogły być osoby dostojne takie jak władcy. Bohaterem właściwym jest sam. Poświęcone były zmarłej córce Urszuli. Kochanowski odniósł ból po jej stracie
Jest to gatunek poezji żałobnej wywodzącej się ze starożytności. Autor szuka pocieszenia w rozpaczy.
Poprzez pytania Kochanowski zastanawia się gdzie znajduje się jego córka po śmierci.
Ukazuje wizje zza światów .Zakłada wizję chrześcijańską. Przebywa na wyspach błogosławionych. Przemienia się w inną postać.Nic po człowieku nie pozostaje.
Wniosek: Kochanowski przeżywa kryzys wiary i zakłada, że po śmierci nie ma życia wiecznego. Kochanowski stracił stoicką równowagę rozpacz doprowadziła go do załamania wiary.
trenXIX
Poeta zmęczony żalem który dręczył go przez całą prawie noc, zasypia. We śnie przychodzi do niego matka, która trzyma na ręku Urszulkę. W pierwszej części utworu matka poety- jako osoba bardziej od syna doświadczona, posiadająca więcej mądrości życiowej-zaczyna go pocieszać, rozpraszając zarazem wszelkie jego wcześniejsze wątpliwości dotyczące życia pozagrobowego i sugerując, jaką postawę człowiek powinien zająć wobec tego co go spotyka podczas jego ziemskiego żywota. Pocieszenie opiera się na zestawieniu ze sobą dwóch obrazów: nieba, w którym zmarli wiodą "żywot tym ważniejszy / Czy nad to grube ciało duch jest szlachetniejszy" oraz ziemi, na której więcej dotyka człowieka nieszczęść, trosk i zmartwień niż ma on radości i zadowolenia. Urszulka, umierając w tak młodym wieku, uniknęła licznych trosk, które z pewnością nie ominęłyby jej w późniejszym życiu i zła, które w świecie dominuje. Napomniane zaś ukierunkowuje poetę na przyjęcie postawy ludzkiej wobec życia, czyli zachowania równowagi pomiędzy działaniem rozumu i uczuciami, z zastrzeżeniem jednak, iż poeta jako jednostka wybitna "rozumem ma uprzedzić, co insze czas goi".
Pocieszenie przynosi ostatni utwór cyklu zatytułowany Tren XIX - Sen. Tren ten przywraca znaczenie rozumowi ludzkiemu i potwierdza wartość zdobywanej wieloletnim wysiłkiem mądrości. Cierpiącemu ojcu ukaże się podczas snu zmarła matka z Urszulką na ręku. Mówi swojemu synowi, że jego córka żyje szczęśliwie w zaświatach między aniołami, uwolniona od trosk i cierpień ziemskiego życia.
Tren XIX zamyka stwierdzenie o konieczności przygotowania się "na oboję fortunę" i daje wskazówkę, jak należy w tym świecie postępować: "Tego sie, synu, trzymaj, a ludzkie przygody/ Ludzkie noś!". Trzeba być przygotowanym w życiu zarówno na sukcesy, jak i nieszczęścia. Rozpacz powinna mieć swoje granice, a człowiek powinien znosić los po ludzku, cierpliwie, pogodzony ze swoją śmiertelną naturą.
Zburzony na początku trenów światopogląd został odbudowany w Trenie XIX. O tej odbudowie poeta nie powiadamia czytelnika bezpośrednio. Daje się przekonać Matce, a raczej przyjął do wiadomości to, co ona mu powiedziała. Sprytnie!
Tradycja i nowoczesność Trenów
Tradycyjne były odwołania do greckich i rzymskich pisarzy (poeci: Homer, Horacy, Owidiusz, tragicy: Sofokles i Eurypides, filozof Seneka) oraz dialog z Biblią (zwłaszcza Eklezjasta i Psalmy). Występują także postacie znane z mitologii: Niobe, która utraciła synów (Tren IV i XV) i Orfeusza, który musiał rozdzielić się z ukochaną Eurydyką (Tren XIV).
Jan Kochanowski po raz pierwszy w poezji żałobnej jako bohatera utworu nie ukazał męża stanu, wojownika, artysty, lecz małe dziecko. Nowatorska jest też kompozycja utworu, który jest rodzajem lirycznego pamiętnika i świadectwem ewolucji intelektualnej autora. Poza tym bardzo ciekawe okazało się być wykorzystanie "snu na jawie", wizji jako zamknięcia cyklu.
BAROK
Chronologia epoki Baroku ? trwa w Europie od połowy XVI w do końca XVII w. W Polsce wiek XVII do połowy XVIII. Nazwa barok pochodzi od portugalskiego słowa barokko jest to nazwa perły o nieregularnych kształtach.
Podłoże polityczno ? społeczne baroku.
Kontrreformacja ? ruch skierowany przeciwko odłamom wyznaniowym zmierzający do odnowy Kościoła.
Filozoficzne rozterki człowieka baroku ? sonety Mikołaja Sępa Szarzyńskiego
Lata życia poety powinny wskazywać na przynależność do renesansu, twórczość wyklucza jednak to przyporządkowanie. Nie ma w jego poezji tej renesansowej radości życia, zachwytu nad światem. Światopogląd poety jest bliższy myśleniu barokowemu.
SONET I
O krótkości i niepewności na świecie żywota człowieczego
W wierszu pojawia się charakterystyczna dla Sępa świadomość ulotności życia ludzkiego. Poeta wie, że pobyt człowieka na ziemi jest pobytem czasowym i że w każdej chwili może przyjść śmierć. W związku z poczuciem tymczasowości zastanawia się nad sobą i nad tym czego zdążył dokonać. Przekonanie poety, że pokusy świata doczesnego odrywają człowieka od tego co powinno być dla niego najważniejsze. Tą wartością najważniejszą jest Bóg, który daje poczucie szczęśliwości. W sonecie jest mowa o tym , że człowiek nieuchronnie staje wobec wyboru ? z jednej strony Bóg, a drugiej złudne bogactwo świata. Ten wybór musi powodować rozdarcie i ból.
Jak poeta barokowy pokazuje upływ czasu:
- poprzez ruch słońca ( zachodzi i wschodzi)
- szybki ruch obłoków na niebie
- dowodem jest śmierć bo czas mija
Z czym kojarzy się Szarzyńskiemu ruch?
- z upływem czasu
- z gwałtownością, pędem, obrotem
Poeta podkreśla wszechobecność przemijania, szybkość zmian
Według Szarzyńskiego ludzkie życie to:
- nieustanne przemijanie
- dążenie do przyjemności i rozkoszy młodzieńczych błędów
-życie jest nieustanną próbą, żądzą ciała a dążeniem do Boga
- człowiek próbuje uciec przed śmiercią
Szarzyński pokazuje niespokojne i sprzeczne życie człowieka.
Wybiera wiarę, miłość do Boga ( wartości duchowe) i pogardę dla ziemskich rozkoszy. Odrzuca wartości materialne, rozkosz i ziemskie szczęście.
SONET IV
O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światłem i ciałem
Poeta podejmuje w tym sonecie wszystkie problemy, które są dla niego niesłychanie ważne. Życie człowieka pojmuje jako nieustanną walkę. Żeby osiągnąć ludzką doskonałość, a także taką jakiej oczekuje od niego Bóg. Człowiek musi wiecznie podejmować bój ze wszystkim, co go ograniacza. Pokusy świata ziemskiego jawią się więc jako dzieło srogiego hetmana ciemności, a człowiek przez całe życie musi je odpierać, żeby nie dostać się w jego władanie. Także ciało jest siedliskiem grzechu. Ciało, które żąda żeby zaspokoić jego potrzeby, w ten sposób odsuwając od spraw duchowych. To odwieczny problem Sępa ? rozdarcie człowieka między tym, co psychiczne, a tym co fizyczne. Poeta ma świadomość, że ta walka nigdy nie zostanie zakończona.
Elementy światopoglądu Mikołaja Sępa ? Szarzyńskiego
- życie ludzkie jest niesłychanie ulotne, a wartości materialne złudne i nietrwałe
- człowiek powinien żyć tak, jakby każdy dzień miał być ostatnim
- życie człowieka jest nieustanną walką
- człowiek jest bardzo samotny w tej walce
- człowiek jest wiecznie rozdarty między materią a duchowością, między ciałem a duszą, czyli między dobrem a złem
- człowiek jest niewielką istotą wobec świata dlatego jest samotny i bezradny
- celem wszystkiego i jedyną nadzieją jest Bóg
MAKBET SZEKSPIRA
Bohaterowie tragedii.
W większości utworów Szekspir przedstawia losy zamożnych warstw społeczeństwa; często nawet królów. Przykładami na to mogą być bohaterowie "Makbeta":
Dunkan - król szkocki,
Malkolm i Donalbein - jego synowie,
Makbet i Banko - wodzowie zwycięskiej armii,
panowie szkoccy: Makduf, Lennox, Rosse, Menteith, Angus, Caithness,
Lady Makbet,
Lady Makduf,
Fleans - syn Banka,
Siward - hrabia Northumberland, dowódca wojsk angielskich,
Młody Siward - jego syn.
Oprócz tego w utworach Szekspira ważną rolę odgrywa element fantastyczny, baśniowy, taki jak Hekate i trzy Czarownice.
3. Akcja dramatu.
Powrót Makbeta i Banka z wojny (spotkanie na wrzosowisku).
Makbet tanem Kawdoru.
Zapowiedź złożenia wizyty przez króla.
Rozważania Lady Makbet.
Wizyta Dunkana w zamku Makbeta.
Okrutne morderstwo dokonane na Banku i ucieczka jego syna.
Wieść o zdradzie Makdufa.
Zagłada rodziny uciekiniera.
Choroba Lady Makbet.
Nadciąganie wojsk angielskich.
Śmierć Lady Makbet.
Śmierć Makbeta z ręki Makdufa.
Malkolm królem Szkocji. Charakterystyka Makbeta i Lady Makbet.
Makbet. Makbet jest tytułowym bohaterem dzieła Szekspira, wodzem wojsk, krewnym Dunkana. Jest on postacią niezwykle dramatyczną. Na początku utworu sprawia wrażenie człowieka prawego. Jako jeden z wodzów walczących z Norwegami wykazuje się wielką walecznością i odwagą. Szanuje króla i służy mu z całym szacunkiem. Makbet pała żądzą władzy, ale nie może jej pogodzić z uczciwością i szlachetnością.
Przede wszystkim miłość do żony i jej namowy popychają go do krwawej zbrodni, po której przez jakiś czas nie może się otrząsnąć. Dręczą go wyrzuty sumienia, ale wkrótce i one ustępują miejsca chęci zdobycia władzy. Nawet chwilowe zjawy w postaci ducha Banka nie mogą go zawrócić ze złej drogi. Początkowo dobrze zapowiadające się rządy zamieniają się w terror. Wszyscy, nawet najważniejsi panowie, czują się zagrożeni u boku obłąkanego tyrana, zdolnego do wydawania na śmierć niewinnych kobiet i dzieci.
Makbet traci powoli wszelkie ludzkie uczucia. Nie odczuwa nawet strachu, o którym dawniej udawało mu się zapomnieć jedynie w wirze walki. Kolejne przepowiednie czarownic jeszcze bardziej utwierdzają go w przekonaniu, że jest nietykalny, lecz wkrótce sam odkrył, jak mylne były jego poglądy. Nie próbuje się nawet bronić przed wymierzeniem sprawiedliwości i śmiercią.
W gruncie rzeczy Makbeta nie można uważać za postać zupełnie negatywną, gdyż jego postępowanie było ściśle uwarunkowane zaistniałą sytuacją, a walka dobra ze złem tocząca się w jego duszy wzbudza tylko litość i współczucie czytelnika.
Lady Makbet.
Jest ona żoną tytułowego bohatera tragedii Szekspira. Bardzo kocha swego męża i pragnie jego szczęścia, a przy okazji kieruje się własnymi zapędami władczymi, co ma później straszne konsekwencje. Dowiedziawszy się o przepowiedni czarownic, jako pierwsza układa plan usunięcia króla Dunkana, nie licząc się ze śmiercią wielu niewinnych ludzi. Po dokonaniu morderstwa, Makbet, wielki wódz zwycięskiej armii, doznaje wstrząsu psychicznego, który uniemożliwia dalsze jego działanie, natomiast Lady Makbet, z pozoru słaba i nieodporna na wstrząsy kobieta, ukazuje swój twardy charakter i z całą stanowczością powraca na miejsce zbrodni w celu zatarcia śladów.
Wielokrotnie, w dalszym toku akcji, Lady Makbet ratuje swego męża przed nieuważnym wyjawieniem zawiązanego spisku. W chwilach słabości podtrzymuje go na duchu, tłumiąc w sobie wszelkie ludzkie uczucia.
W końcu huragan uczuć zatajonych w otchłaniach twardego, bezwzględnego serca przebija niewidzialną, kamienną powłokę i powoduje, że osoba tak nieczuła na krzywdę i pozbawiona zasad moralnych, nagle ujawnia wielkie wyrzuty sumienia. W Lady Makbet zachodzi nieoczekiwanie przemiana duchowa. Nękające początkowo Makbeta zjawy dokuczają również jej. Powodują, że kobieta popada w coraz cięższą chorobę psychiczną, majaczy we śnie, aż w końcu nie mogąc znieść nawałnicy uczuć, targa się na swoje życie.
Żądza władzy - jej wpływ na losy Makbeta i Lady Makbet.
Małżeństwo Makbeta i Lady Makbet stanowi odstępstwo od reguł spotykanych w innych dziełach Szekspira. W przeciwieństwie do innych związków ten jest naprawdę szczęśliwy i przepełniony miłością. Nikt nawet nie przypuszcza, że tak słodkie i radosne życie może przerodzić się w piekło przez straszne zjawisko, jakim jest żądza władzy.
Makbet, tytułowy bohater dramatu, wódz zwycięskich wojsk szkockich i krewny króla Dunkana jest postacią niezwykle dynamiczną. Początkowo sprawia on wrażenie człowieka prawego i szlachetnego. Podczas walk z Norwegami wykazuje się odwagą i poświęceniem. Szanując króla, gotów jest oddać za niego życie. Jednak powracając do domu wraz z najlepszym przyjacielem - Bankiem, spotyka czarownice, które przepowiadają, że zdobędzie on władzę w państwie, ale żaden z jego potomków nie zasiądzie na tronie królewskim.
Początkowo Makbet traktuje przepowiednię jako mrzonki zdziwaczałych kobiet, ale w duchu pragnie posiąść obiecaną władzę. Myśli o tym nie dają mu spokoju i zwierza się z nich żonie. Z kolei w Lady Makbet budzą się od dawna tłumione zapędy władcze. Postanawia ona, kierując się miłością do męża i jednocześnie własnymi ambicjami, przyspieszyć spełnienie przepowiedni. Wkrótce też nadarza się ku temu sposobność, gdyż król zamierza spędzić noc w zamku szlachetnego wojownika. Bezlitosna kobieta, nie licząc się ze śmiercią wielu niewinnych ludzi, układa plan okrutnego morderstwa, którego wykonawcą ma być przez wszystkich podziwiany Makbet.
Tylko namowy ukochanej kobiety wpływają na decyzję tana Kawdoru. Jednak po dokonaniu zbrodni bez przerwy dręczą go wyrzuty sumienia. Wstrząs psychiczny, jakiego doznaje, uniemożliwia chwilowo dalsze jego działanie. I tu powtórnie Lady Makbet ukazuje niezwykły hart ducha. Bez zastanowienia powraca na miejsce zbrodni i z zimną krwią zaciera ślady pozostawione przez męża.
Z czasem Makbet ukazuje swoje prawdziwe oblicze. Bez żadnych skrupułów zleca opryszkom zamordowanie Banka, który może mu stanąć na drodze do władzy. Ale jeszcze wtedy w tytułowym bohaterze tragedii tlą się jakieś ludzkie uczucia. Bywają nawet chwile, w których nie może nad sobą zapanować, gdyż dręczą go rozmaite zjawy. Jednak zawsze u jego boku znajduje się Lady Makbet podtrzymująca go na duchu i pilnująca, aby jakieś nieuważnie wypowiedziane słowo nie rzuciło na nich cienia podejrzeń.
Początkowo dobrze zapowiadające się rządy, zamieniają się we władzę bezwzględnego tyrana, który lękając się o swoją pozycję gotów jest wydawać wyroki śmierci na niewinne dzieci i kobiety. Makbet powoli traci wszelkie ludzkie uczucia, a kolejna przepowiednia czarownic jeszcze bardziej utwierdza go w przekonaniu o ogromie swojej władzy. Władzy, o której zawsze marzył, a której nigdy nie mógł pogodzić z uczciwością i szlachetnością.
W tym jednak czasie niepokojące zmiany zachodzą w psychice Lady Makbet. Dotychczasowe przeżycia i stresy skrzętnie ukrywane przez kobietę, nie mogąc znaleźć ujścia, spowodowały eksplozję wielkich wyrzutów sumienia. Zjawy dokuczające poprzednio Makbetowi nękają również jego żonę. Powodują, że kobieta popada w coraz cięższą chorobę psychiczną, majaczy we śnie, aż w końcu popełnia samobójstwo.
Makbet wstrząśnięty śmiercią żony otrzymuje następny, straszny cios wymierzony przez los. Otóż przepowiednie czarownic, jakkolwiek tajemnicze i nie do końca wyjaśnione, okazują się spełniać w odmienny sposób, niż to sobie wyobrażał. Nawet nie próbuje bronić się przed śmiertelnym ciosem Makdufa, który przybył do Szkocji, aby wraz z wojskami angielskimi wyzwolić kraj spod jarzma tyranii.
Postaci obydwojga małżonków przedstawiają wnętrze każdego człowieka, bowiem nikt nie posiada wyłącznie dobrych lub złych cech charakteru. Zatem Makbeta nie można uważać za postać zupełnie negatywną, gdyż jego postępowanie było ściśle uwarunkowane zaistniałą sytuacją, a walka dobra ze złem tocząca się w jego duszy może wzbudzać jedynie współczucie, a żądza władzy przemawiająca przez niego i jego żonę nie jest niczym nadzwyczajnym, ponieważ chęć zysku i wyniesienia się na szczyty hierarchii państwowej, nierzadko za wszelką cenę, jest sprawą ponadczasową.
Wymowa ideowa "Makbeta". Cechy dramatu Szekspira.
"Makbet" jako studium ludzkiego charakteru.
Człowiek ma zarówno dobre jak i złe cechy, od niego przede wszystkim zależy, które z nich będą dominować.
Człowiek podlega wpływowi otoczenia. Jedną z cech natury ludzkiej jest ambicja, pełniąca na ogół pozytywną rolę, pobudza ona bowiem do aktywności, działania. Jeśli jest nadmiernie rozwinięta i przybiera chorobliwy charakter, wówczas powoduje różnorakie zło. Tak było z Makbetem i jego żoną. Chorobliwa żądza władzy stała się przyczyną ich zguby.
Tragedię Szekspira można także odczytać jako rozważania o państwie i władzy. Takie problemy często podejmował renesans.
Od władcy zależy stan państwa i samopoczucie obywateli. Władca szlachetny, mądry, sprawiedliwy zapewnia swoim podwładnym bezpieczeństwo i dostatek, a swemu państwu siłę. Takiego monarchę chcieli widzieć na tronie ludzie Renesansu. Makbet jest jego zaprzeczeniem. Jako władca niesprawieliwy, bezwzględny, podejrzliwy, absolutny sprawia, że państwo podupada, a ludność nienawidzi swego króla.
Cechy dramatu Szekspira:
odejście od trzech klasycznych jedności: miejsca, czasu i akcji,
sceny zbiorowe, w których jednocześnie prowadzi dialogi wiele osób,
mieszanie scen realnych z fantastycznymi,
wnikliwsza analiza charakterów ludzkich niż we wcześniejszych dramatach, wyraźne dominowanie jej nad wydarzeniami zewnętrznymi,
dynamiczny charakter bohaterów,
nieprzestrzeganie czystego gatunków dramatu (trag. i kom.), mieszanie ich głównych cech.
"Hamlet" Szekspira - dramat o miłości i nienawiści.
"Być, albo nie być, oto jest pytanie.
Czy jest szlachetniej, by duch nasz znosił
Pęta i strzały gwałtownego losu.
Czy za broń chwycić przeciw morzu cierpień
I zmóc je w twardej walce? Umrzeć, zasnąć
Nic więcej. Pewność, że sen będzie kresem
Męki serdecznej i tysiącznych wstrząsów,
Których dziedzicem jest to nasze ciało.
Oto cel naszych najrzarliwszych pragnień."
Monolog potwierdza wewnętrzne rozdarcie Hamleta - istotę jego natury.
"Żyć, czy umrzeć?
Cierpieć, czy podjąć wyzwanie?
Walczyć, czy poddać się?
Pomścić śmierć ojca, czy wybaczyć jego mordercom."
"Hamlet" to dramat zemsty. Tragizm Hamleta polega na tym, że musiał dokonać zbrodni wbrew swej szlachetnej naturze.
?KRÓTKOŚC ŻYWOTA ? NABOROWSKIEGO
Upływ czasu jest poprzez mijanie godzin.
Przeczytaj podobne teksty
Opracowania powiązane z tekstem
Czas czytania: 76 minut
Treść zweryfikowana i sprawdzona
Zgodnie z misją, Redakcja serwisu dokłada wszelkich starań, aby dostarczać rzetelne i sprawdzone treści edukacyjne.
Dodatkowe oznaczenie "Sprawdzona treść" wskazuje, że dany materiał został zweryfikowany przez Redakcję lub ekspertów współpracujących z serwisem.
Weryfikacja tekstu odbywa się na następujących poziomach:
1. Sprawdzenie tekstu pod kątem ewentualnych błędów ortograficznych, stylistycznych, interpunkcyjnych lub innych.
2. Weryfikacja tekstu pod kątem błędów rzeczowych.
3. Sprawdzenie materiału pod kątem ich aktualności.
Dodatkowe oznaczenie "Sprawdzona treść" wskazuje, że dany materiał został zweryfikowany przez Redakcję lub ekspertów współpracujących z serwisem.
Weryfikacja tekstu odbywa się na następujących poziomach:
1. Sprawdzenie tekstu pod kątem ewentualnych błędów ortograficznych, stylistycznych, interpunkcyjnych lub innych.
2. Weryfikacja tekstu pod kątem błędów rzeczowych.
3. Sprawdzenie materiału pod kątem ich aktualności.