„Zagrożenie wody i gleby z uwzględnieniem sposobów wyjścia z tej sytuacji prawnych aspektów tego zjawiska”

Jednymi z głównych zanieczyszczeń środowiska są zanieczyszczenia wód i gleb. Przez zanieczyszczenia wód rozumiemy niekorzystne zmiany właściwości fizycznych, chemicznych i bakteriologicznych wody spowodowane wprowadzeniem w nadmiarze substancji nieorganicznych (stałych, płynnych, gazowych), organicznych, radioaktywnych czy ciepła, które ograniczają lub uniemożliwiają wykorzystanie wody do picia i celów gospodarczych.
Wśród licznych zanieczyszczeń wód najgroźniejszymi są: detergenty, węglowodory aromatyczne i ich pochodne, pestycydy, fenole, fosforany i azotany, metale ciężkie, substancje radioaktywne. Szczególnie szkodliwe są związki chemiczne odporne na rozkład biologiczny i w związku z tym trwale utrzymujące się w środowisku wodnym.
Zanieczyszczenia wód docierają w bardzo dużym stopniu do rzek, jezior, mórz. Stan środowiska naszego Morza Bałtyckiego jest również alarmujący. W Polskiej strefie przybrzeżnej nastąpiło zaburzenie równowagi biologicznej i chemicznej, spowodowane dopływem wraz ze ściekami przemysłowymi i komunalnymi związków biogennych, soli metali ciężkich, węglowodorów chlorowanych, ropy i ropopochodnych. Na dużą skalę występują także zanieczyszczenia termiczne i radioaktywne. W niektórych akwenach, jak Zatoka Gdańska i Zatoka Pucka, Zalew Szczeciński, Zatoka Pomorska, doszło do silnej eutrofizacji, będącej wynikiem koncentracji fosforanów, azotanów i innych substancji. Wyraziło się to w rozszerzeniu powierzchni przydennych obszarów beztlenowych skażonych siarkowodorem, powstającym w wyniku rozkładu materii organicznej przez bakterie beztlenowe. Wpłynęło to ujemnie na zoobentos i ryby żyjące przy dnie; spowodowało zniszczenie tradycyjnych tarlisk dorsza oraz znaczne zatrucie ryb, np. węgorzy, dorszy, narybku szprota. Doprowadzane do morza nie oczyszczone ścieki komunalne są także przyczyną zagrożenia epidemiologicznego (głównie mieszkańców, wczasowiczów, rybaków). Największa ilość zanieczyszczeń przedostaje się do Morza Bałtyckiego wraz z wodami Wisły i Odry. Nie bez znaczenia są też zanieczyszczenia pochodzące z żeglugi.
Ogromne zanieczyszczenia przynosi również gospodarcza działalność człowieka.
Dno Bałtyku pokrywa gęsta sieć rozmaitych rur i kabli (kabel energetyczny łączący Polskę
i Szwecję, kabel światłowodowy itd.). Znajdują się tam też Bojowe Środki Trujące,
czyli zatopione na dnie Bałtyku gazy bojowe, materiały wybuchowe i broń, nie wykorzystane podczas działań I i II wojny światowej. Rosjanie, Niemcy, Finlandia to tylko niektóre państwa, które składając niepotrzebne rodzaje broni nie zdawały sobie sprawy, że na skutek korozji lub mechanicznych uszkodzeń broń ta może stanowić zagrożenie dla wszystkich państw nadbałtyckich, że ich obecność może kolidować z planami zagospodarowania Bałtyku,
a także może być przyczyną wielkiej katastrofy ekologicznej. Takie możliwości cały czas istnieją. Znane są już nawet pojedyncze wypadki spowodowane wypłynięciem na wybrzeże groźnych substancji składowanych w morzu. W 1990 roku w okolicach Królewca na skutek wypłynięcia takich właśnie trucizn ciężkim poparzeniom uległo kilkanaście osób,
w tym również dzieci.
Aktualnie niektórym Państwom podobne obawy nie wydają się niczym groźnym. Przykładowo Niemcy i Rosjanie planują budowę drugiej nitki Gazociągu Jamajskiego, który będzie wiódł przez Polska strefę ekonomiczną Morza Bałtyckiego. Ten właśnie fakt oznacza, że to właśnie nasz kraj jest najbardziej narażony na ponoszenie ewentualnych groźnych konsekwencji.
Na tym etapie rozważań trzeba się zastanowić jakie są sposoby wyjścia z tych trudnych sytuacji i czy są podjęte już jakieś konkretne działania mające na celu poprawę jakości wód. Jeżeli chodzi o Morze Bałtyckie jest coraz lepiej. Nasze morze otrzymało status szczególnie wrażliwego obszaru morskiego (PSSA). Tym samym znalazło się pośród najcenniejszych i najbardziej wrażliwych ekosystemów morskich naszego globu, obok Wielkiej Rafy Koralowej, czy Wysp Galapagos. Status szczególnie wrażliwego obszaru morskiego ma na celu ochronę mórz i oceanów przed dewastacją przez intensywną żeglugę. Obejmowane są nim tereny o szczególnym znaczeniu ekologicznym, społecznym, kulturalnym lub naukowym, które jednocześnie są bardzo wrażliwe i mogą ulec zniszczeniu przez żeglugę międzynarodową. Statki, szczególnie transportowce, mogą powodować ogromne szkody w ekosystemach morskich. Najbardziej niebezpieczne są wycieki ropy naftowej, prowadzące praktycznie do zniszczenia życia na ogromnych obszarach. Jednak niekorzystny wpływ na środowisko ma także kotwiczenie statków, wpływanie na mielizny czy zwyczajne wyrzucanie śmieci. Dzięki otrzymaniu tego statusu Bałtyk otrzymał już ochronę, przede wszystkim dzięki przyjętym normom ochronnym, które weszły w życie w 2006 roku. Już teraz widać znaczne zmniejszenie ryzyka wypadków i wycieków ropy.
Jeżeli chodzi o sposoby ochrony wszystkich zasobów wodnych przede wszystkim ważne jest stosowanie technicznych rozwiązań takich jak:
• stosowanie bezściekowych technologii w produkcji przemysłowej,
• napowietrzanie wód stojących
• zamykanie obiegów wodnych w cyklach produkcyjnych i odzysk wody ze ścieków
• utylizacja wód kopalnianych oraz powtórne wtłaczanie tych wód do górotworu
• zabezpieczenie hałd i wysypisk
• oczyszczanie ścieków i unieszkodliwienie osadów ściekowych
Nie bez znaczenia dla ochrony wód są również działania ograniczające zanieczyszczenia atmosfery i gleb. W przypadku gleb należy:
• przeciwdziałać erozji i spływowi powierzchniowemu z gruntów użytkowanych rolniczo
• nie pozostawiać gleby bez pokrycia roślinnością (najmniejsze spływy powierzchniowe mają miejsce na obszarach pokrytych trwała roślinnością, szczególnie leśną
i darniowa)
• umiejętnie stosować chemiczne środki ochrony roślin oraz nawozy mineralne
i organiczne. Przy dotychczasowych metodach mineralnego nawożenia znaczna część wprowadzanych do gleb miogenów ulega bezproduktywnemu wypłukaniu, przyczyniając się do eutrofizacji wód.
W przypadku atmosfery należy ograniczyć lub wyeliminować opad substancji szkodliwych, takich jak: metale ciężkie, pierwiastki radioaktywne. Popioły, kwasy, gazy trujące.
Wzmianki o zwalczaniu zanieczyszczeń wód i Bałtyku możemy również znaleźć
w aktach prawnych.
Podstawowymi aktami prawnymi w zakresie ochrony przyrody wód przed zanieczyszczeniem są m.in. :
a) Ustawa o ochronie i kształtowaniu środowiska z dnia 31 stycznia 1980r. oraz Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. o zmianie ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska.
b) Ustawa „Prawo wodne” z dnia 24 października 1974r. oraz późniejsze zmiany m.in.
w roku 1997.
Przepisy z zakresu ochrony wód zawarte są w dziale II i III „Prawa wodnego” gdzie stwierdzono, że:
 Wprowadzenie do wód szkodliwych substancji i energii wymaga pozwolenia wodno-prawnego, wydawanego przez wydziały ochrony środowiska i gospodarki wodnej terenowych organów administracji państwowej.
 Zakłady i osoby fizyczne odprowadzające ścieki do wód są obowiązane budować
i eksploatować oczyszczalnie ścieków,
 Zabronione jest zanieczyszczanie wody w takim stopniu, ażeby nie nadawała się do normalnego korzystania do celów komunalnych, przemysłowych , rolniczych i innych,
 W przypadku szkodliwego zanieczyszczenie wód sprawca czynu- niezależnie od odpowiedzialności karnej- ma obowiązek wynagrodzenia wyrządzonej krzywdy.
Oprócz wyżej wymienionych Konwekcji o ochronie środowiska istnieją także konwekcje regionalne (szczególnie dotyczące wód Bałtyckich):
 „O ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego” tzw. konwekcja Helsińska- określa zasady współpracy 9 państw nadbałtyckich zakresie ochrony wód Bałtyku
 „O rybołówstwie i ochronie żywych zasobów w Morzu Bałtyckim i Bełtach” tzw. Konwekcja Gdańska- określa zasady współpracy pomiędzy państwami nadbałtyckimi
w zakresie ochrony i zwiększania stanu żywych zasobów Morza Bałtyckiego i cieśnin duńskich.
Obok zanieczyszczenia wód poważne zagrożenia niosą za sobą również zanieczyszczenia gleb, czyli głównego elementu środowiska przyrodniczego. Zanieczyszczeniami gleb i gruntów są wszelkie związki chemiczne i pierwiastki promieniotwórcze, a także mikroorganizmy, które występują w glebach w zwiększonych ilościach. Największe ilości zanieczyszczeń przedostają się do gleb i gruntów wraz ze ściekami, pyłami oraz stałymi i ciekłymi odpadami wytwarzanymi przez przemysł. Zawierają one najczęściej metale ciężkie oraz sole. Szczególnie niebezpieczne związki pochodzące
z tej gałęzi gospodarki to pestycydy i inne środki ochrony roślin. Bardzo szkodliwe działanie dla środowiska mają wszelkie zanieczyszczenia nawozów sztucznych. Najbardziej zanieczyszczone gleby występują w pobliżu dróg i autostrad. Zawierają zwiększone ilości niebezpiecznych związków ołowiu i tlenków azotu. Na skutek posypywania powierzchni dróg solami, gleby i grunty w pobliżu szlaków komunikacyjnych są silnie zasolone. Znaczne ilości szkodliwych zanieczyszczeń przedostają się także do gleb wraz ze ściekami komunalnymi (detergenty, drobnoustroje chorobotwórcze).
Zanieczyszczenia te zmieniają gleby pod względem chemicznym, fizycznym
i biologicznym. Szkodliwe substancje zmieniają również w znaczny sposób odczyn gleb.
Na skutek tego zmniejsza się szybkość rozkładu organicznych szczątek roślinnych
i zwierzęcych. Gleby o zmienionym odczynie stają się mniej urodzajne, co ujawnia się
w zmniejszonej ilości i jakości plonów. Na zmniejszenie odczynu pH gleby (zwiększenie kwasowości) mają wpływ również tzw. kwaśne deszcze, będące konsekwencją nadmiernego zanieczyszczania powietrza atmosferycznego. Bardzo groźnymi dla roślin zanieczyszczeniami gleb są azotany. Powodują one znaczne zmniejszenie odporności roślin na choroby i szkodniki. Rośliny pochodzące z zanieczyszczonych terenów zawierają toksyczne substancje, po spożyciu mogą więc powodować u ludzi zatrucia pokarmowe.
Podobnie w przypadku wód ogromne znaczenia ma również gospodarcza działalność człowieka. Od pewnego czasu Polska stała się „bardzo dobrym miejscem dla śmieci”.
W niektórych krajach Unii Europejskiej ceny „zagospodarowania” odpadów są bardzo wysokie. Między innymi z tego powodu nasi zachodni sąsiedzi chcąc uniknąć niepotrzebnych kosztów próbują nielegalnie zwozić odpady na tereny naszego kraju i tym samy robią z naszej ojczyzny śmieciowisko, nie zdając sobie sprawy, że Polska nie jest przygotowana do składowania, czy też przerabiania tak ogromnych ilości śmieci jakie napływają z zachodu. Co za tym idzie? Jeżeli nikt Ne przeciwstawi się tym działaniom za kilka lat Polska stanie się jednym wielkim środowiskiem. Będzie brakowało miejsca na składowanie tych wszystkich odpadów więc śmieciowiska będą powstawały m.in. na gruntach rolniczych. Będzie to powodowało coraz gorszy stan jakości naszych gleb.
Powinniśmy zacząć przeciwdziałać pogarszaniu stanu gleb i gruntów na skutek działalności człowieka. Zdewastowane gleby należy rekultywować - przywrócić im dawną funkcję biologiczną i wartość użytkową. Aby przywrócić glebie jej pierwotną zawartość składników mineralnych w naturalnych proporcjach, należy uzupełniać niedobory ważnych dla jej życia pierwiastków. Gleby całkowicie zniszczone przez przemysł mogą zostać odtworzone poprzez pokrycie ich powierzchni grubą warstwą próchnicy lub warstwą nietoksycznych odpadów. Jednak w przypadku gleb silnie zanieczyszczonych substancjami toksycznymi nie wystarczy już tylko pokrycie ich powierzchni nową warstwą. Takim glebom można przywrócić ich dawną wartość użytkową jedynie w wyniku dość kosztownej neutralizacji za pomocą odpowiednich środków chemicznych. Formą ochrony gleb może być również właściwa lokalizacja dróg i innych szlaków komunikacyjnych względem żyznych, urodzajnych gleb.
Analizując wszystkie zagrożenia wód i gleb trzeba jak najszybciej zacząć działać
i dążyć do polepszenia jakości naszych wód i gleb oraz nie być obojętnym wobec działań naszych sąsiadów którzy często nieświadomie wyrządzają krzywdę naszej ojczyźnie.