Wizerunki Maryjne w średniowieczu – odnosząc się do „Bogurodzicy” i „Posłuchajcie bracia miła”

W literaturze średniowiecznej w przedstawieniu osoby Matki Bożej szczególnie mocno utrwaliły się dwa motywy: desis, czyli wyobrażenie Chrystusa na tronie Zbawiciela w towarzystwie Matki Boskiej i Jana Chrzciciela oraz Maryjny (Stabat Mater Dolorosa), który jest przedstawieniem Matki cierpiącej, stojącej pod krzyżem swojego Syna, ale tez motywem przewodnim w średniowieczu. Maryja ukazana jest jako Matka Boga, cierpiąca i wypraszającą łaski dla ludzi. Ludzie proszą Maryję o wstawiennictwo, dostatnie i szczęśliwe życie, zbawienie i ponowne zejście Jezusa na ziemie. Tekstami literackimi, w których występuje ten motyw są „Bogurodzica” i „Lament Świętokrzyski”.
„Bogurodzica” jest najstarsza polska pieśnią religijna, a także tekstem poetyckim. W utworze tym występuje podmiot zbiorowy. Wiadomo, że został on napisany w XIII wieku. Pieśń ta ma charakter modlitewny, o czym świadczy refren: Kyrie Eleison. Hymn składa się z dwóch zwrotek. Treścią pierwszej zwrotki jest litania gdzie autor zwraca się do Maryi, aby wyprosiła nam przychylność Boga, uzyskała jego łaski i zesłała je wiernym na ziemię. W drugiej zwrotce podmiot kieruje prośbę do Chrystusa, z przywołaniem osoby Jana Chrzciciela, mogącego wesprzeć ludzkie Wolanie.
„Posłuchajcie Bracia Miła” jest znanym utworem po tytułem pieśń lamentacyjna „Lament Świętokrzyski” i „Żale Matki Boskiej pod krzyżem”. Wiersz został napisany ok. XV wieku przez anonimowego twórcę. Pieśń ta ułożona jest z ośmiu zwrotek a podmiotem lirycznym jest matka Boga. Pierwsza część pieni lamentacyjnej przedstawia nam stan uczuć Maryi towarzysza jej bezsilność osamotnienie i cierpienie. Utwór zawiera wiele informacji na temat emocji Maryi. Jest bezradna wobec cierpienia syna, nic nie może zrobić, przytłoczona przez żal, bunt, smutek. Matka Chrystusa z „Bogurodzicy” to postać bardziej boska niż ludzka zostaje podkreślona Jej czystość jako dziewicy oraz wybranie jej na Matkę Mesjasza, staje się postacią majestatyczna i jednocześnie bliska podmiotowi lirycznemu, który zwraca się do Niej z nadzieją. Zupełnie inaczej jest ukazana w lamentacji, podkreślone są w Niej cechy człowieka.
Zarówno „Bogurodzica” jak i „Żale Matki Boskiej pod krzyżem” są bardzo kunsztownie ukształtowane pod względem treści i stylu, i w każdym ta misteria objawia się inaczej. W tekstach średniowiecznych Maryja ukazana jest jako pośredniczka pomiędzy ludźmi a Chrystusem. Ludzie modlą się do niej, wypraszając różne potrzebne łask, wierząc ze prośby te zostaną spełnione przez Boga. Ludzie w średniowieczu modlili się do Jezusa tylko poprzez osoby święte, tak jak np. Maryja i Jan Chrzciciel.