Gospodarstwo folwarczne w XV i XVI wieku na ziemiach polskich

Folwarki powstay na ziemiach polskich w XV wieku i by podstaw nowego systemu gospodarowania ziemi, opierajcego si krtko mwic na wyzysku chopw. Folwarki miay na celu przyniesienie jak najwikszych korzyci szlachcie, jak najmniej dajc chopom. Typowy folwark skada si z chopskich chat skupionych wok dworu i pl dziedzica.

Pracownicy folwarku dzielili si na dwie grupy:
- chopw - musieli oni utrzymywa swoj rodzin z wasnych poletek, a dodatkowo naoono na nich obowizek pracy na polach waciciela i pacenia daniny; powodowao to w praktyce, e mczyzna oraz jeden z synw pracowali na ziemiach paskich, podczas gdy ona i dzieci musiay pracowa na polach rodzinnych.
- personel folwarku - by to sotys i wodarz, ktrych grunty zwolnione byy z podatku paszczynianego; dwornik i dwrka oraz wonica, parobek, owczarz, pasterz i dojarki; wszyscy oni byli w lepszej sytuacji od chopw, gdy otrzymywali obuwia, ubrania, posiki i niewielke wynagrodzenie.

Folwarki miay posuy jako miejsca taniej produkcj zboa, na ktre popyt w Europie Zachodniej by na przeomie XV i XVI w. coraz wikszy. Polska, ze wzgldu na rozbudowan infrastruktur, moliwoci transportowe jak i duym zasobom surowcowym bya w stanie zaspokoi popyt zachodu nie tylko na zboa, ale te na inne towary. Szlachta polska rozpocza wiec organizowa z rezerw ziemi paskiej, wykupywanych gospodarstw oraz pustek folwarki. Chopi na mocy przywileju piotrkowskiego z 1496 r. zostali pozbawieni moliwoci ucieczki ze wsi, a szlachcie zostaa w ten sposb zagwarantowana ciga tania sia robocza. Dodatkowo na niekorzy chopw zadecydowa Zygmunt Stary, ktry pod presja szlachty, zapewni, e sdy krlewskie nie bd ingeroway w stosunki chopw z panami. Folwarki byy niewtpliwie bardzo dochodowymi dla dziedzicw. Pozwalay one w wikszym stopniu wyzyskiwa chopa, a dodatkowo przyczyniy si do rozwoju midzynarodowych kontaktw handlowych, gdy towary pochodzce y folwarkw i majce do nich trafi, nie byy oboone cami. To wszystko przesdzio o zmianie ustroju polskiej wsi z cyznszowego, na folwarczno - paszczyniany, a take przemianie chwalebnego redniowiecznego rycerstwa, w egoistyczn, lep i gupi szlacht bdc tylko narzdziami w rkach magnaterii.