Porównaj Marię z "Bogurodzicy" z Marią z utworu "Posłuchajcie, bracia miła...".

Średniowiecze to epoka w historii i kulturze europejskiej, obejmująca okres między starożytnością a czasami nowożytnymi. Charakterystyczną cechą tego okresu są duże wpływy religii chrześcijańskiej. Nazwa epoki wywodzi się z łacińskiego określenia medius aevus (średni wiek), lub media tempora (wieki średnie). Została wprowadzona jeszcze w samym średniowieczu przez pobożnych chrześcijan, którzy uważali czasy, w których żyli, za interwał między pierwszym a drugim przyjściem Chrystusa. Kilka pierwszych stuleci tego okresu(V - X wiek), było dawniej nazywane wiekami ciemnymi, ze względu na nieliczne źródła dotyczące tych czasów oraz przeświadczenie, że był to okres całkowitego upadku kultury. Jednak to właśnie w tym okresie na ziemiach polskich zaczęło rozwijać się kultura piśmiennicza, której inspiracją były motywy religijne. Jednymi z zabytków ówczesnych dzieł literackich są „Bogurodzica” oraz „Lament świętokrzyski” będące elementem kultu maryjnego, bardzo rozpowszechnionego na terenach naszej ojczyzny. Utwory są nie tylko źródłem wiedzy o języku i literaturze polskiej, ale również przedstawiają sposób w jaki postrzegali Maryję żyjący w tamtych czasach ludzie.

„Bogurodzica” jest najstarszą polską pieśnią religijną. Jej powstanie datuje się na XII wiek, natomiast autor jest nam do dzisiaj nie znany. Jest to dzieło bardzo wysublimowane stylistycznie, znajdują się tu liczne rymy: wewnętrzne i zewnętrzne, paralelizmy, antytezy oraz archaizmy. Najstarsze są dwie pierwsze zwrotki. Treścią pieśni są modlitewne prośby, w pierwszej strofie do Matki Bożej, w drugiej zaś do Syna Bożego ale za wstawiennictwem Jana Chrzciciela. Charakterystycznym elementem kultury średniowiecznej występującym w tym utworze jest motyw deesisis (z grec. prośba, modlitwa) lub trimorphion (trójpostać). Przedstawiano tu osoby św. Maryj i Jana Chrzciciela jako pośredników między Chrystusem a ludźmi.

„Lament świętokrzyski”, znany również jako „Żale Matki Boskiej pod krzyżem” lub „Posłuchajcie, bracia miła...” jest utworem napisanym w nurcie poezji dolorystycznej (dolor- ból), należącym do cyklu Pieśni Łysogórskich. Powstał on prawdopodobnie inspirowany pieśnią „Stabat Mater Dolorosa...” (Stała Matka Boleściwa...). Utwór jest dziełem anonimowego poety pochodzącego z XV wieku. Dzieło ma bardzo przemyślaną budowę. Ma formę monologu matki Chrystusa, który składa się z ośmiu zwrotek. Wzbogacony jest licznymi środkami stylistycznymi, występują tu liczne apostrofy, powtórzenia, epitety oraz oksymorony.

Maria jest matką Jezusa Chrystusa, córką Heliego i Anny. Jej postać zawsze odgrywała bardzo ważną role w kulturze polskiej. „Bogurodzica” przedstawia Matkę Boską jako wybraną z wielu, chwaloną przez Boga, jest równocześnie matką i dziewicą. Zasiada obok swojego syna i ma wpływa na jego decyzje. Oddala ją to od normalnych ludzi, którzy są grzeszni i daleko im do jej nieskazitelnej doskonałości. Oddziela ja od nich otaczająca ją sfera sacrum. Maria jest przedstawiona jako osoba szczęśliwa, w końcu znajduje się w niebie wraz ze swym ukochanym synem. Mimo wszystko nadal jest bliska ludziom, wierni modlą się o jej wstawiennictwo u Zbawiciela. „Bogurodzica” to nie tylko modlitwa ludzi jest to pieśni, która wychwala Maryję świadczą o tym choćby takie wersy jak : „Bogiem sławiena” czy „matko zwolena”.

Inna sytuacja przedstawiona jest natomiast w „Lamencie świętokrzyskim” w którym to sama Maryja zwraca się z prośba do ludzi o wsparcie i współczucie w tak trudnych dla niej chwilach. Utwór charakteryzuje się licznymi apostrofami: do ludzi, do Chrystusa, do Archanioła Gabriela i do wszystkich matek. Maryja jest tutaj przedstawiona jako matka, taka sama jak każda inny, tak samo kochająca swoje dziecko i równie mocno przeżywająca śmierć syna. Maryjne cierpienie zbliża ją do ludzi, jej potrzeba wsparcia przez inne osoby, czy zrozumienia bólu, który jej towarzyszy są uczuciami bardzo bliskimi każdemu człowiekowi. Zastosowana w utworze forma czasu teraźniejszego pozwala czytelnikowi jeszcze bardziej wczuć się w sytuacje, przez co Matka Boska staje mu się jeszcze bardziej bliska... Również bezsilność córki Anny, wobec cierpienia Jezusa są dowodem jej całkowicie ludzkiego przeżywania ukrzyżowania Chrystusa. Maryja nie poddaje się całkowicie woli Boga, jak każda matka na jej miejscu buntuje się, świadczy o tym zwrot do Archanioła Gabryjela „gdzie jest ono twe wesele” W swoim cierpieniu i śmierci również sam Chrystus nie jest już tak nieosiągalny jak w „Bogurodzicy”.

Podsumowując podobieństw w tych tekstach nie ma zbyt wielu, oba jedynie przedstawiają Matkę Boską z różnej perspektywy. Mimo wszystko uważam, że są niejako swoim dopełnieniem. Z jednej strony Maryja jest matka Boga, wybraną i wyróżnioną, jest pośredniczką między Bogiem a człowiekiem, wierzący może mieć przez to wrażenie oddalenia Maryji, przez jej świętość. Z drugiej zaś strony jest pełną bólu matka, wołająca w cierpieniu do Boga, proszącą o pomoc, współczucie.

W końcu mającą żal, za że to ją akurat spotykają tak straszne katusze, że to ona musi patrzeć na śmierć swojego ukochanego a zarazem niewinnego dziecka. Oba te utwory są wspaniałymi dziełami literatury polskiej, dzięki nim Maryja może stać się autorytetem dla wielu matek, z jednej strony ludzie mogą liczyć na jej boską pomoc i wstawiennictwo z drugiej zaś na zrozumienie w cierpieniu. Staje się w ten sposób nie tylko matką Boga ale także matką wszystkich ludzi.