Monarchia stanowa w Anglii (XI-XVw.)

Monarchia stanowa w Anglii (XI-XVw.)

Wielka Brytania zamieszkana była pierwotnie przez ludy celtyckie, dostała się pod panowanie rzymskie.Panowanie rzymskie nie objeło nigdy całej wyspy w szczególności Szkocji.Po ustąpieniu rzymian Wielka Brytania została podbita przez germańskie ludy Sasów i Anglów, przybywających zza Morza Północnego, z terenów północnych Niemiec.Te właśnie ludy tworzyły od V w. na terenie wyspy organizacje państwowe, z których wyłoniło się państwo anglosaskie.
W VI w.przyjęli chrześcijaństwo, ktorego głównym ośrodkiem stało się arcybiskupstwo Canterbury.Doszło do powstania siedmiu królestw anglosaskich o nazwach:Wessex,Sussex,Kent,East Anglia, Marcia i Nortumbria.Okresla się mianem HEPTARCHII (od hepta- znaczy 7).
W państwie anglosaskim struktury feudalne były w XI w. już daleko rozwinięte, a więc podobna byla struktura społeczna, powszechne były stosunki poddańcze, warstwą przodującą byli możni właściciele ziemscy,TENOWIE,dierżący część swoich posiadłości od króla, podobnie jka frankońskie beneficja- czasowo odwołalnie.Korzystali też oni z otrzymanych od króla immunitetów.król musiał się dzielić władzą z tenami, którzy na zgromadzeniach, zwanych witenagemot,podejmowali wraz z królem najważniejsze decyzje.Państwo dzieliło się na Hrabstwa, na których czele stali ealdormanowie, a te z kolei rozpadły się na setnie.Specyficznym rysem było utrzymanie się w państwie anglosaskim zgromadzeń ludowych, i to zarówno w hrabstwie jak i na szczeblu setni.Główną ich kompetencją było sądownictwo.
Od XV w. krolowie Anglii mieli na terenie francji znaczne posiadłości, ktore stanowiły lenno królów Francji.Po wygaśnięciu dynastii normadzkiej tron angielski przypadł hrabiemu Anjou, Hendrykowi II.Władał on także nad obszarami Francjii:Normandią,Andegawenią,Akwitanią i Gaskonią.Prowadził politykę centralizacji władzy w swoim ręku- podstawowym ogniwem administracji lokalnej był urząd szeryfa, urzędnika całkowicie podporządkowanego królowi,w celu zdobycia większej władzy i możliwości finansowych nałożono powszechny podatek, także służba wojskowa lenników zostałazastąpiona podatkiem,Próba ograniczenia kompetencji i niezależności sądów kościelnych przyczyniła się do największego konfliktu i porażki króla, czyli do sporu z arcybiskupem Canterbury Tomaszem Becketem (arcybiskup został zamordowany, rzekomo nie na rozkaz króla ale to jego powszechnie oskarżono- w kraju narastała opozycja).
Syn Hendryka II Ryszard Lwie Serce początkowo występował przeciwko się ojcu, w sojuszu z władcą Francji Filipem Augustem,uczestniczył on w wyprawie krzyżowej i po powrocie walczył o tron angielski.
Drugi syn,Jan bez Ziemi miał nieudolną politykę .Jego klęski ponoszone we Francji doprowadziły do otwartego buntu i ogromnego osłabienia autorytetu korony.W 1215r. król został zmuszony do wydania przywileju Wielkiej Karty Wolności Karta ta zawierała prawne uszczuplenie prerogatyw władzy królewskiej (zakładanie podatków uzależnione od Wielkiej Rady (baronowie, biskupi), ochrona przed nadurzyciami władzy królewskiej oraz prawo do postępowania sądowego ; zakaz więzienia kogokolwiek bez wyroku sądowego,wolność osobista, przywileje miast,sankcje)
Hendryk III w 1264r. po raz pierwszy zostało zwołane zgromadzenie stanowe, parlameny nie miał jeszcze charakteru regularnych posiedzeń, zwolany był przez króla w celu zrealizowania jedo zamierzeń (chodziło o uchwalenie podatków)
Podobnie jak w innych monarchiach wczesnoweudalnych, król powierzył główne agendy państwowe urzędnikom nadwornym.Spotykamy wśród nich senedzala (steward), cześnika (buttler),komornika (chamberlain),konetabla (constabl).Urzędy te z czasem nabierały charakteru tytularnego.Do początku XIII w najważniejszą rolę odgrywał wielki justycjariusz, będący głównym pomocnikiem i zastępcą króla.Gdy urząd ten zaczął zagrażać władzy królewskiej zniesino go, a znaczną część jego uprwanień przeniesiono na kanclerza.Posiadał on wielką pieczęć i w związku z tym sprawował kontrolę nad wszystkimi dokumentami wychodzącymi z kancelarii królewskiej.Powierzono mu także sąd kancelarski.W sądzie tym stosowano postępowanie uproszczone, mniej formalne, kierowano się zasadą słuszności.
Na dworze krolewskim odbywały się narady w których uczestniczyli bezpośredni wasale, te zgromadzenia przybrały dwojaki charakter : zgromadzenia dygnitarzy i kurii feudalnej. Kuria miała charakter doradczy, wykonywał też sądownictwo w sprawach między wasalami korony jako sąd porów oraz w innych sprawach które docierały do sądu w toku apelacji.Zaczęto odrózniać Wielką Radę i mniej od niej liczną Radę Zwyczajną.Z kurii angielskiej wywodzą się następujące organy:
Exchequer jako najwyzszy organ skarbowy( kasa skarbowa) i dzałajacy w w jego ramach Sąd Exchequeru
Sąd Ławy Królewskiej i Sąd Spraw Pospolitych
Izba Lordów jako najwyższa izba Parlamentu oraz sam Parlament,
Rada Zwyczajna jako organ skupiający nieliczną grupę wyższych urzędników, blisko współpracujacych z krolem i przez niego powołanych.
Parlament uformował się jako ciało dwuizbowe:Izba Lordów(wyższa izba), oraz Izba Gmin (Izba niższa)
W skład Izby Lordów wchodzili przedstawiciele Kościoła (arcybiskupi,biskupi i opaci) oraz możnowładcy świeccy, a więc bezposredbi wasale króla, parowie Anglii
Izba Niższa albo Izba Gmin wyodrebniłą się w XIV w. jako oddzielne kolegium, zasiadali w niej przedstawiciele rycerstwa (HRABSTW) i uprzywilejowanych miast.Powołowano w niej po dwóch posłów, w drodze wyborów.Czynne prawo wyborcze przysługiwało właścicielom ziemskim z obszaru hrabst, mającym określone, wysokie dochody.
Kompetencje Parlamentu obejmowały dziedzinę sądownictwa, finansów oraz z czasem ustawodawstwa.
Dziedzina sądownictwa- Izba Lordów mimo wyodrębnienia się z kurii Królewskiej specjalnych śadów królewskich, zachowała tradycyjne kompetencje w dwu dziedzinach:
1)jako najwyższa instytucja sądowa, do której można było w określonych wypadkach skierować skargę odwoławczą
2)jako kontynuacja lennego iudicium parium dla sądzenia przestępstw popełnionych przez lordów.Szczególnie ważną funkcję sądową Parlamentu było sądzenie spraw na podstawie IMPEACHMENT.Termin ten oznaczał skargę, którą mogła wnieść Izba Gmin przeciw osobą oskarżonym o nadużycue władzy.
Dziedzina Finansów- potrzeby pienieżne zmuszały zwracania się do Parlamentu o nowe podatki, ten zaś dążył do uzyskania kontroli nad uchwalonymi podatkami.
Rysem znamiennym rozwoju średniowiecznej Anglii było to, że monarchia zdołała utrzymać w swym ręku władzę sądową.Na szczeblu centralnym funkcje sadowe wykonywane w imieniu krola, głównie przez Kurię Krolewską, rozdzielone zostały w sposób następujacy:
Izba Lordów najwyższa instytucja odwoławcza
Sąd Spraw Pospolitych rozpatrywał przede wszystkim sprawy cywilne
Sąd Ławy Królewskiej rozpatrywał sprawy karne
Sąd Exchequer rospatrywał skargi przeciwko koronie w dziedzinie skarbowej
Sąd Kanclerski
Organizacje sadów koronnych delegowanych- sędzia objazdowi, rozpatrywali sprawy na róznych teranach
Sądy pokoju