Romantyzm - opracowanie epoki literackiej

Ramy czasowe


EUROPA

Początek: koniec XVIII w.
 Koniec: 1848 r. - Wiosna Ludów

POLSKA

Początek: 1822 r. - wydanie przez Mickiewicza „Ballad i romansów”
 Koniec: 1864 r.

1. Historyczne: używane na określenie cech charakterystycznych dla kultury, literatury, występujących od końca XVIII w do poł XIX-nazwa epoki historyczno literackiej

2. pozahistoryczne: romantycznymi określa się te cechy twórczości występujące w późniejszych epokach które są podobne do cech twórczości z okresu romantyzmu np, mówi sie o elementach romantycznych w twórczości Baczyńskiego

3.Potoczne: używane na określenie pewnych nastrojów uczuć czy postaw (np, romantyczna miłość, pejzaż)

PRZEJAWY ROMANTYZMU W LITERATURZE OBCEJ


FILOZOFIA EPOKI
Za twórców tej filozofii uważanie byli niemieccy filozofowie: Hegel, Schlegel, Scheling. W procesie poznawania świata należy kierować się intuicją, przeczuciami i wyobraźnią. Rozum może być zawodny. Świat składa się z materii i ducha. Ważniejszy jest duch. Spirytualizm mówił o duchowej postawie świata. Poezja i umiejętność jej tworzenia to boskość w ciele człowieka.

Irracjonalizm
Artysta dociera do Boga poprzez sztukę opierającą się na intuicji i uczuciu.

Mistycyzm
Wiara w istnienie świata pozazmysłowego i łączenie się z nim.

ROMANTYZM W NIEMCZECH

Goethe - „Król olszyn”
Jest to ballada romantyczna. Posiada fabułę. Ojciec i syn wracają nocą, wśród zamieci przez las. Syn jest umierający. Nawiązuje się dialog pomiędzy ojcem a synem. Syn mówi, że widzi króla olszyn. Widzi też jego córki. Postrzega je jako realne postacie. Ojciec mówi, że nie są to realne osoby. Próbuje wytłumaczyć synowi jego wyobrażenia. Król olszyn grozi chłopcu, że weźmie go siłą jeśli nie przyjdzie dobrowolnie. Chłopiec nie chce jednak rozstać się z ojcem. Syn jednak umiera. Są tu dwa światy: ojca - realny, racjonalny; syna - nierealny, chłopiec nie postrzega drzew, szumu wiatru i szelestu liści, widzi króla olszyn, to co postrzega syn jest niedostępne dla ojca. Autor chciał wpłynąć na emocje czytelnika. Mogą tu być dwie interpretacje finału. Światy realny i fantastyczny są równoprawne. Oba światy kontaktują się poprzez osoby należące do tych światów.

Cechy romantyczne
- istnienie dwóch światów (irracjonalny i racjonalny)
- mistycyzm
- świat mistyczny i rzeczywisty przenikają się nawzajem
- ukazane są ludzkie uczucia na tle przyrody (echo sentymentalizmu) (miłość ojcowska, strach, przerażenie, podekscytowanie, ból)
- operowanie nastrojem; tworzenie nastroju grozy i tajemniczości; natura kształtuje nastrój
- ludowość (elementy fantastyczne są przekazywane wśród ludu)

J.W.Goethe - „Faust”
Treść i problematyka
Jest to dramat, ale nietypowy w porównaniu ze wcześniejszymi. Nie ma regularności. Utwór nawiązuje do postaci pewnego alchemika, którego celem jest stworzenie złota. Utwór jest jednak o czymś innym. Faust chce rozszyfrować zagadkę życia. Chce zdemaskować człowieka i jego sens życia. Cecha charakterystyczna bohatera to aktywność. Chce wszystkiego sam doświadczyć. Zawiera pakt z diabłem. Faust zyskuje młodość i możliwość poruszania się w czasie i przestrzeni. Faust uważa, że nauka nic nie daje. Odrzuca wiedzę książkową, racjonalną, teoretyczną. Ma świadomość, że człowiek sam nie może poznać świata. Świat pozaziemski może pomóc w poznaniu świata ziemskiego. Całe życie dąży do poznania pewnych racji. Jest zafascynowany tym co go otacza i tym co się przed nim odkrywa. Jego tragizm polega na tym, że ucząc się całe życie nie uzmysłowił sobie, że nic nie wie. Boli go to, że musiał korzystać z pomocy diabła w celu poznania świata. Czuje się nic nie warty. Człowiek musi wybierać. Jest do tego zmuszony. Ludzka natura nakazuje człowiekowi zdobywanie wiedzy, ale nie daje mu do tego żadnych narzędzi.

Nowe motywy romantyczne
- dwa światy: racjonalny i irracjonalny
- nie interesowanie się nauką książkową
- zainteresowanie przyrodą
- brak prawdopodobieństwa
- przedstawianie uczuć
- tragizm
- człowiek jest zagubiony w świecie i jest marionetką w rękach potężnych sił natury; zawodzą go własne zmysły

Werteryzm
Utwór ten ma cechy powieści epistolarnej. Składa się z listów jednej osoby. Narracja w pierwszej osobie. Każdy list jest oznaczony datą. Świat jest przedstawiony z punktu widzenia autora listów. W drugiej części jest fragment napisany w trzeciej osobie. Nacisk położony jest na prezentację uczuć bohatera. Jest to historia uczucia i portret psychologiczny bohatera, który w tamtej epoce był uważany za wyraziciela emocji i uczuć tamtego pokolenia. Werter przyjeżdża do małego miasteczka, aby załatwić sprawy spadkowe matki. Na początku mieszka samotnie. Nie cierpi jednak z tego powodu. Snuje refleksje dotyczące własnego życia. Poświęca się lekturze dzieł Homera. Werter próbuje zbliżyć się do ludzi z niższych klas społecznych. Odkrywa, że oni nie są gorsi. Podoba mu się ich szczerość, naturalność, prostota życia, bliskość obcowania z naturą, spontaniczność, brak zakłamania. Werter wręcz idealizuje tych ludzi. Jest to pogląd typowo sentymentalny. Werter jest szczególnie wrażliwy na piękno. Zafascynował go widok chłopca trzymającego swojego brata umożliwiając matce swobodną pracę. Wyciszyło go to. Zachwyca go natura i naturalność. Werter poznał Lottę. Od razu zafascynował się jej pięknem. Ostrzegano go by się w niej nie zakochał, bo jest ona już zaręczona. Werter czuje się jednak z nią szczęśliwy. Kocha ją ale wie, że nie może być jego. Nastrój Wertera ulega błyskawicznym zmianom. Otrzymuje propozycję pracy w poselstwie i wyjeżdża. Ma nadzieję, że w pracy zmniejszy się jego ból. Tęskni jednak jeszcze bardziej. Miażdży to jego osobowość. Jest opętany miłością, nie może jednak z miłości do Lotty i pragnienia jej szczęścia zniszczyć jej życia z Albertem. Przeżywa depresję. Werter prosi o dymisję. Spotyka się z Lottą. Zaczynają wspólnie czytać Ojsona i całować się. Lotta zrozumiała, że też kocha Wertera. Werter nie potrafiłby jednak już żyć z Lottą. Pożycza pistolet od Alberta i popełnia samobójstwo.

Tragizm Wertera
Tragizm Wertera polega na nieszczęśliwej miłości, jego wybujałej uczuciowości i wrażliwości. Żeby być szczęśliwie zakochany musiałby unieszczęśliwić inna osobę. Werter czuł się inny od wszystkich. Nie mógł pogodzić się z rzeczywistością. Był w niej zagubiony. Jego uczucia dominowały nad racjonalnym postępowaniem.

Cechy postawy życiowej - werteryzmu
- sentymentalizm
- (wyraża się w kulcie natury i egzaltacji; wywyższanie, stan zachwytu spowodowany uczuciami, ożywienie, uzewnętrznianie własnych uczuć i namiętności)
- przesada, wybujała uczuciowość
- spoglądanie na otaczający świat poprzez pryzmat marzeń, poezji, sztuki, jego idealizacja
- wieczne niepogodzenie się ze światem, niemożność znalezienia sobie miejsca na nim
- wyobcowanie z ludzkiej społeczności
- odczuwanie bólu świata (choroba wieku)

CHARAKTERYSTYKA ROMANTYZMU FRANCUSKIEGO

Rousseau
- Jego hasła znalazły swój wyraz w „Nowej Heloizie”.
- Powieść epistolarna. Temat:
- miłość dwojga kochanków
- listy pełne wyznań
- on starszy mężczyzna
- nie mogą się kochać gdyż ona jest bogatsza, dużo młodsza
- nieszczęśliwa miłość
- utwór nawiązuje do sentymentalizmu
- czułość

Elementy sentymentalne
- jest dużo o przyrodzie
- utwór o uczuciach
- wykrzykniki, które świadczą o emocjach
- wyolbrzymiona uczuciowość

Germaine de Staël
Teoretyk epoki romantyzmu. Zafascynowana tym co tajemnicze. Literaturę dzieliła ze względu na położenie geograficzne.
Wykreowały się dwie postawy:
- aktywna, chętna do radykalnych zmian, energiczna
- bierna, pesymistyczna, charakteryzująca się ucieczką od rzeczywistości

Rene Chateaubriand
Napisał powieść poetycką „Rene”. Od postawy głównego bohatera powstał nurt - reneizm.

Wiktor Hugo
Był on dramaturgiem. Napisał „Cronuwell”, ze wstępem, w którym zaprezentował artystyczną deklarację romantyzmu.
Żądał w niej:
- aby dramat romantyczny powinien sięgać do dramatów historycznych
- zburzenia zasady trzech jedności
- mieszania się scen tragicznych i szczęśliwych
- nadawania cech realizmu (poprzez zgodność z epoką)
- posługiwania się zróżnicowanym językiem, który wskazywałby na pochodzenie i siłę emocji bohatera
- może być wprowadzona mowa potoczna

Aleksander Dumas
Tworzył powieści awanturnicze. Fabuła była fikcją. Nagromadzenie przygód i perypetii, z których wydaje się, że nie ma wyjścia. Zakończenie zawsze jest szczęśliwe. Obecny jest wątek romansowy.

Alfred de Mussel
Napisał utwór „Spowiedź dziecięcia wieku”.

ROMANTYZM W ANGLII

Byronizm
Nurt ten rozwinął się w latach 1812 - 1830. Człowiek, który wyznawał byronizm był zazwyczaj skłócony ze światem i innymi ludźmi.

Cechy byronizmu:
- nienawiść do świata ucisku
- nakaz bezkompromisowej walki ze wszystkim co ogranicza swobodę

Cechy bohatera byronicznego
- człowiek dumny i wyniosły
- człowiek wyobcowany z otaczającego go świata
- indywidualista (w swój własny sposób postrzega świat)
- jest obciążony tajemnicą z przeszłości
- nie jest skłonny do pokory i skruchy
- jest skłonny do śmiałych i desperackich czynów
- jest odważny, śmiały i niezwykły, dotyczy to też siły charakteru
- przedkłada uczucia i emocje nad rozsądek i rozum, bywa bardzo impulsywny
- bohater tragiczny (tragizm potęgowany jest przez nieszczęśliwą miłość)
- nie ma sojuszników
- jest skłócony ze światem i nie chce zgodzić się na rządzący nim porządek
- poświęca własne życie osobiste dla wyższej idei
- jest bohaterem aktywnym, który walczy o wolność i swobodę

Cechy powieści poetyckiej („Giaur”)
- utwór fabularny
- posiada akcję
- narracja w trzeciej osobie
- kilku narratorów (pierwszy to narrator wszechwiedzący, drugi narrator bohater)
- narratorzy są często subiektywni
- brak chronologicznego ułożenia wydarzeń
- narrator reguluje prezentowanie fabuły, tak aby ukazać tragiczne elementy
- nastrój ponury, tajemniczości, grozy
- przyroda wzmaga nastrój
- egzotyka scenerii, dotyczy umiejscowienia akcji w przestrzeni, w przeszłości (sceneria orientalna)
- słownictwo orientalne
- występowanie bohatera byronicznego
- powiązanie narracji z innymi rodzajami literackimi

„Giaur”
Giaur (niewierny) przybył z Grecji, z Wenecji. Był chrześcijaninem ale zmienił wiarę na muzułmanizm. Prowadził życie rycerza. Był wykształcony i zacnie urodzony. Zabił on Hassana z chęci zemsty za zabicie ukochanej. Giaur urasta do rangi bohatera tragicznego. Utracił kobietę, którą kochał. Sprzeniewierzył się prawom natury (zabił), z drugiej zaś strony czynił to w imię miłości, czyli prawu natury. Giaur cierpi. Wstępuje do zakonu. Odsuwa się od świata zewnętrznego i chce odprawić pokutę, która polega na ograniczeniu wolności i swobody, czyli tego czego w swoim postępowaniu był rzecznikiem. Zawsze był człowiekiem czynu i nagle pozbywa się tego. Nie zwierza się nikomu. Nie chce zapomnieć o swoim czynie. Przed śmiercią postanawia się wyspowiadać. Nie był to jednak typowa spowiedź. Nie okazuje skruchy. Jest to bardziej opowiadanie o sobie. Nie chce rozgrzeszenia i nie oczekuje współczucia. Nie wstydzi się tego co zrobił i nie ukrywa tego. Chce spowiadającego przerazić tym jakim jest łotrem. Pokazuje mu jak bardzo jest niezależny.

SPECYFIKA ROMANTYZMU ROSYJSKIEGO

W pierwszej połowie XIX wieku kapitalizm w Rosji rozwijał się bardzo słabo. Istniały w pełni stosunki feudalne. Wszelkie przejawy życia poddane były ścisłemu nadzorowi policyjnemu, najmniejsze ślady wolnej myśli były tłumione w zarodku, rósł ucisk pańszczyźniany chłopów. Przeciwko temu występowali młodzi przedstawiciele ówczesnej literatury rosyjskiej. W ten sposób romantyzm rosyjski wyrażał walkę narodu z carskimi rządami i przeżytkami feudalizmu. Był wyrazem walki z uciskiem społecznym i politycznym. Reprezentował wolnościowe dążenia szerokich mas narodu rosyjskiego. Romantyzm trwał jednak w Rosji stosunkowo krótko. Od początku nurtowały w nim tendencje realistyczne, które szybko doprowadziły do zaniku typowych cech poezji romantycznej, jak fantastyka, wybujałość uczuć, indywidualizm.

Aleksander Puszkin
„Eugeniusz Onegin”
Jest to poemat. Jest to obraz ówczesnego życia arystokracji i ziemiaństwa rosyjskiego na wsi i w mieście. Bohaterem poematu jest znudzony życiem, pełen sceptycyzmu, szarpany wewnętrznymi sprzecznościami Eugeniusz Onegin. Jest on typowym wytworem warunków w jakich dorastała ówczesna rosyjska młodzież. Prowadziły one do bierności, pesymizmu, do uświadomienia sobie bezsensu własnego życia i uczucia pustki duchowej. Eugeniusz marnuje swoje wybitne zdolności, zabija przyjaciela w niepotrzebnym pojedynku, unieszczęśliwia siebie i zakochaną w nim Tatianę. W utworze tym przedstawiony jest obraz życia ziemiaństwa i arystokracji w Rosji w latach dwudziestych XIX wieku. Utworze występują dwa wątki miłosne (miłość Leńskiego i Olgi oraz miłość Tatiany do Onegina).

Kondratij Rylejew
Poeta, dekambrysta, pierwszy rosyjski tłumacz Mickiewicza. Przełożył balladę Mickiewicza „Lilije”.

Aleksander Bestużew
Dekambrysta, teoretyk romantyzmu, dramaturg, powieściopisarz.

Aleksander Gribojedow
Nikołaj Gogol
Michał Lermontow

WALKA KLASYKÓW Z ROMANTYKAMI - PRZEŁOM ROMANTYCZNY W POLSCE

Spór pokoleniowy
Spór klasyków z romantykami był sporem pokoleniowym. Pokolenie starsze opowiadało się za klasycyzmem. Młodsze, w kwestiach światopoglądowych poza cechami racjonalnymi i empirycznymi popierało także uczucia i emocje. Wiązało się to z dążeniami wolnościowymi i demokratycznymi. Był to spór nie tylko o sprawy estetyczne ale i światopoglądowe oraz polityczne. Polemika ta miała charakter czysto teoretyczny. Twórcy byli podzieleni do czasu wydania „Ballad i romansów” Adama Mickiewicza.

Kazimierz Brodziński
1818r. W „Pamiętniku warszawskim” zaczęły ukazywać się pierwsze fragmenty rozprawy Brodzińskiego „O klasyczności i romantyczności”. Dążył do pokojowego połączenia klasycyzmu i romantyzmu. Uważał, że nowe idee romantyczne można połączyć z klasycystycznymi. Według niego rozwój literatury polskiej powinien iść własną drogą.

Trzy główne elementy, jakie według niego powinna spełniać literatura:
- narodowość
- prezentowanie w utworach literackich typowych, charakterystycznych cech dla danego narodu (odwołania do przeszłości, wydarzeń historycznych)
- oryginalność
- nie kopiowanie obcych wzorów, utwory nie powinny być przeróbkami
- ludowość która wiązała się z narodowością. Brodziński uważał, że wśród ludu, mieszkańców wsi można odnaleźć spontaniczność, szczerość, zdrową moralność, kształtowaną w wyniku kontaktu z przyrodą

Brodziński propagował sielankę, gatunek, który spełniał wszystkie 3 jego założenia. Uważał, że narodową cechą Polaków jest umiłowanie pokoju, prostoty, bezpośredniego kontaktu z przyrodą. Jego rozprawa rozpętała dyskusję na temat klasycyzmu, jako kierunku, który do tej pory dominował i romantyzmu, który zaczął zdobywać popularność.

Jan Śniadecki
W 1819 napisał rozprawę „O pismach klasycznych i romantycznych”. Był intelektualistą, racjonalistą. Atakował tendencje romantyczne. Romantyzm uważał za zagrożenie dla rozwoju literatury i oświaty. Sądził, że może mieć zgubny wpływ na czystość polszczyzny, a światopogląd romantyczny miał być zagrożeniem dla zdrowego rozsądku (strefa duchowa jest empirycznie nie sprawdzalna).

Maurycy Mochnacki
Brał udział w sporze. Był jednym z przywódców powstania listopadowego. Wystąpił po stronie romantyków. Napisał „O literaturze polskiej w wieku XIX”. Przedstawił tu takie myśli:
domagał się literatury narodowej, w utworach polskich miały odbijać się charakterystyczne elementy z życia Polaków. Literaturę klasycystyczną uważał za złą, bowiem była na wzór innych utworów, innych narodów. Osłabiała ducha narodu.
- literatura, poezja miała odwoływać się do twórczości ludowej, przeszłości historycznej (zwycięstwa i klęski), uczuć narodowych.
- konieczność odrzucenia wszelkich kanonów i reguł w sztuce, gdyż krępują one twórcę. Literaturę czynią pozbawioną spontaniczności.
- natchnienie i bezpośrednie przeżycie twórcy jest najlepszą inspiracją do tworzenia
- konieczność głębokiego przeżycia i odwoływania się do własnej wyobraźni.

Cechy ballady romantycznej

Ludowość
- wiara w obecność nimf, rusałek, duchów
- obecność ludzi, mieszkańców wsi
- duża rola przyrody
- język stylizowany na język ludowy (z elementami mowy potocznej i gwary, prosty) cały tekst ma charakter zwykłej, ludowej o
powieści
- w każdej balladzie zawarte jest przysłowie ludowe, złota myśl, która kształtuje moralnie ludzi
- autor (utożsamiony z narratorem) solidaryzuje się z ludźmi (ze wsi)

Obecność przyrody
- jest tłem dla wszystkich wydarzeń
- tajemnicza, groźna i niesamowita, tworzy groźny nastrój
- siłą sprawczą wydarzeń
- surowym trybunałem osądzającym człowieka
- stoi na straży wierności i lojalności, honoru i cnoty itp.
- związana ze światem ludzkim

Światopogląd romantyczny, czyli to wszystko co zawarte jest w balladzie „Romantyczność”. Są wydarzenia, które mają swój wymiar duchowy. Uczucia dominują nad faktami. Świat można poznać poprzez empirię ale też poprzez uczucia.

DYLEMATY PATRIOTYCZNE I MORALNE W „KONRADZIE WALLENRODZIE”

Walter Alf jako typowy bohater byroniczny
- działa samotnie
- jest skłonny do desperackich czynów
- nieszczęśliwie zakochany w Aldonie
- poświęca życie osobiste dla ojczyzny
- bohater aktywny, walczy
- indywidualista
- skłócony ze światem, walczy z porządkiem rządzącym nim
- kieruje się emocjami i uczuciami
- impulsywny
- popełnia samobójstwo
- popada ze skrajności w skrajność
- dąży do osiągnięcia założonego celu
- bohater dynamiczny, przekształca się w czasie trwania utworu

Funkcja poezji i poety w życiu narodu pozbawionego wolności
„Pieśń Wajdeloty”
Poezja ma:
- być pomostem łączącym literaturę klasycystyczną i romantyczną
- powinna ocalić od zapomnienia historii
- zagrzewać do czynu
- przechowywać najcenniejsze skarby narodowe
- być świadectwem tożsamości narodowej, jest gwarancją jej zachowania
- nie ma siły, która by zabiła literaturę
- ma być zdolna do sterowania zbiorową świadomością
- oddziaływać na czytelnika
- być kluczem do zrozumienia narodowych dziejów
- być formą przetrwania i odnowienia narodu
- ukazywać dzieje narodu, jego przeszłość i żywą tradycję
- musi łączyć naród by nie był podzielony i rozbity
- ma budzić uczucie patriotyczne
- być adresowana do całego społeczeństwa i zrozumiała dla wszystkich
- być pielęgnowana przez naród
- być przewodniczką narodu
- wyrażać uczucia i myśli całego narodu

Poeta:
- ma do spełnienia misję w literaturze jaką pełnił Tyrteusz (zagrzewać do walki)
- łączyć pokolenia całego narodu
- spajać teraźniejszość, przeszłość i przyszłość

Cechy powieści poetyckiej
Jest kilku narratorów
- narrator autorski, wszechwiedzący, opisuje dzieje Konrada
- narrator, bohater, jest nim Wajdelota w swojej pieśni
- narrator bohater, jest nim Konrad Wallenrod
- brak chronologii (Wallenroda poznajemy przy wybraniu go na Wielkiego Mistrza, potem jest opisane jego życie)
- nastrój tajemniczości i grozy
- egzotyka scenerii odnosi się do głębokiego średniowiecza
- obecny jest bohater byroniczny
- połączone są elementy liryckie, epickie i dramatyczne (do liryki należy „Hymn”, do epiki „Pieśń Wajdeloty”, do dramatu pieśń Aldony z Wallenrodem)

POLEMIKA - dyskusja w czasie, której rozmówcy reprezentują dwa odmienne stanowiska
BALLADA - utwór fabularny, wierszowany, oparty na wierzeniach i obyczajach ludowych.
DYGRESJA - odstępstwo od tematu

BOHATER ROMANTYCZNY
Literacki bohater romantyczny odzwierciedla cechy samej epoki.Pokazuje nam jak ważna jest miłość i za warto dla niej zrobić praktycznie wszystko. Miłość popycha go do walki, zemsty, a nawet morderstwa.
Definicja bohatera romantycznego to - wybitna, niepospolita osobowość, wielka indywidualność.
Jako samotny bohater romantyczny skazany jest na klęskę. Występuje przeciw normom społecznym i obyczajowym i musi za to ponieść kare. Zwykle przezywa nieszczęśliwą miłość która może być powodem śmierci. Jeśli bohater jest romantycznym kochankiem cechuje go przesadna uczciwość do kobiety.

ROLA PRZYRODY
Ważnym elementem romantycznej wizji świata była natura. Romantycy stworzyli nowy sposób myślenia o niej, nowa jej koncepcję. Odrzucili oświeceniowe poglądy traktujące naturę, jako wyregulowany mechanizm. Rozumieli ją natomiast jako byt pierwotny, jako twór tajemniczy, uduchowiony, wiecznie żywy. Odkryli tzw. "duszę natury". Szczególny stosunek do natury przeciwstawianej kulturze wynikał z filozoficznego pojmowania natury, z przeświadczenia o jedności świata duchowego i materialnego. Obcowanie z naturą wzbudzało u niektórych poetów uczucie niemal mistycznego zespolenia ze wszechbytem, sprzyjało panteistycznej refleksji, poczuciu nieskończoności.

FILOZOFIA EPOKI
Za twórców tej filozofii uważanie byli niemieccy filozofowie: Hegel, Schlegel, Scheling. W procesie poznawania świata należy kierować się intuicją, przeczuciami i wyobraźnią. Rozum może być zawodny. Świat składa się z materii i ducha. Ważniejszy jest duch. Spirytualizm mówił o duchowej postawie świata. Poezja i umiejętność jej tworzenia to boskość w ciele człowieka.
Prerozmantyzm - zespół zjawisk artystycznych, które zapowiadały nadejście romantycznego przełomu w kulturze europejskiej.

Ballada jest gatunkiem wywodzącym się z literatury ludowej. Swoją treść w dużej mierze czerpie z podań, opowieści, wierzeń ludu.
Ballada zawsze zawiera dramatyczną fabułę, opowiada o wydarzeniach tajemniczych, niezwykłych i o fantastycznych postaciach. Ten gatunek charakteryzuję się zatem uczuciowością, tajemniczością i fantastyką.
Co do przynależności ballady do rodzaju literackiego, można powiedzieć, że jest to utwór epicko-liryczny.
Aby ukazać cechy ballady posłużę się utworem pt. ‘Świteź’.
Rozpoczyna się on opisem ciemnego, mistycznego boru i jeziora, które to nocą jest sprawcą różnych ciekawych wydarzeń i złudzeń. Jedno z nich narrator opisuję: Gwiazdy nad tobą, gwiazdy pod tobą i dwa obaczysz księżyce.’
Czytelnik czuje atmosferę płynącą z licznych opisów dzikiego boru. Miejsce to przedstawione jest niezwykle tajemniczo, wręcz groźnie kiedy to dowiadujemy się iż legendy głoszą, iż nocą nad jeziorem odbywają się jakieś straszne i przerażające rzeczy.
Jeśli chodzi natomiast o fantastykę utworu, to polega ona na nie tylko na cudownym przemienieniu ludzi i miasta w jezioro, lecz także na obecności syreny- baśniowej postaci, która relacjonuję całą historię.
‘Świteź’ ma także typową dla ballady budowę.
Jest to utwór, jak już wspomniałam, epicko-liryczny. Wersowo-rymowy układ, obrazowanie poetyckie, nastrojowość, liryzm, czasem subiektywizm narracji sugerują przynależność tego gatunku do liryki. Lecz fabuła postaci, tło akcji, opis- to elementy epickie moim zdaniem tak charakterystyczne dla ballady.