Rzeki, jeziora, lodowce

Rodzaje erozji:
- wgłębna (rzeka wcina się w głąb podłoża),
- boczna (rzeka wcina się w bok koryta),
- wsteczna (cofa się ściana skalna; w górach).

kaptaż rzeczny - przeciąganie wód jednej rzeki przez drugą

Wyróżniamy 3 odcinki w biegu rzek:
a) bieg górny,
b) bieg środkowy,
c) bieg dolny.

Podstawa erozyjna dla rzeki głównej np. Wisła to poziom morza

- terasy erozyjne - półki wyerodowane przez rzekę podczas jej biegu w długim okresie czasu

- cieki - wody pochodzące z opadów atmosferycznych, topniejących lodowców. Cieki łączą się w strugi, potoki, strumienie tworząc rzeki.


1. Jeziora wulkaniczne - powstałe w kraterach wygasłych wulkanów, wypełnione wodą pochodzenia atmosferycznego

2. Jeziora tektoniczne - powstałe w wyniku ruchów skorupy ziemskiej, w zapadliskach i rowach tektonicznych np. Bajkał

3. Jeziora krasowe - powstałe w zagłębieniach utworzonych wskutek rozpuszczenia węglanu wapnia w skałach np. Polesie Lubel.

4. Jeziora przybrzeżne - powstałe przez odcięcie mierzejami zatok

5. Jeziora polodowcowe:
- oczka - wytopione z brył martwego lodu lub powstałe w wyniku erozyjnej działalności wód roztopowych w lądolodzie
- rynnowe - wypełniające podłużne, powstałe w wyniku erozyjnej działalności rzek płynących pod ciśnieniem hydrostatycznym pod lądolodem lub lodowcem
- morenowe - powstałe wskutek wypełnienia wód zagłębień na obszarach moreny dennej i czołowej; duża powierz. np. Mamry
- karowe - powstałe wskutek wyorania przez lodowce misy jeziornej w skalnym podłożu w górach np. Morskie Oko
- antropogeniczne - sztucznie utworzone przez człowieka
- meandrowe - powstałe w zakolach rzecznych wsk. odcięcia szyi meandru
- kosmiczne - powstałe w wyniku wypełnienia wód kraterów powstałych po uderzeniach meteorytów np. Crater Lake
- biogeniczne - utworzone przez zwierzęta zastoiskowe - pows. wsk. wytopienia bryły lodu zagrzebanej w materiale polodowcowym, który odcinał przepływ wód spod lodowca

Warunki powstania lodowca:
- niskie temperatury,
- duże opady śniegu,
- kotliny śródgórskie,
- granica wiecznego śniegu.

Podział lodowców:
- typ himalajski,
- typ alpejski,
- typ alaski (piedmontowe).

obszar zasilania - pole firnowe
obszar topnienia - jęzor lodowcowy

glacjologia - nauka o lodowcach i lądolodach

ablacja - topnienie lodowca poza obszarem zasilania

regresja - cofanie się lodowca wskutek topnienia

Etapy zlodowaceń:
- zlod., które dochodziło do 50N (zlod. krakowskie),
- zlod. środkowopolskie (Odry) na kuli z. doch. do 55N
- zlod. nadbałtyckie (Wisły); na innych kontyn. do 60N

Zlodow. nastąpiły w trzecio- i czwartorzędzie w erze kenozoicznej.

Lodowce /długość /prędkość
himalajskie /40 km /8-12 m/h
alpejskie /20-35 km /4-6 m/h
alaskie /150-180 km /2-25 m/h