Filozoficzne treści w Księdze Koheleta i innych przypowieściach ewangelicznych.

Księga Koheleta podejmuje istotny w kulturze całej ludzkości motyw rozważań nad kondycją ludzkiego istnienia, zadaje pytanie: czym jest życie ludzkie i człowiek, zawiera odpowiedź na pytanie o szczęście człowieka, o sens jego egzystencji. Jak brzmi ta odpowiedź? Jej kwintesencją jest refren: „marność nad marnościami, wszystko marność. Wszystko marność i gonienie za wiatrem...” – oto motto całej Księgi. Jak widać jest to bardzo pesymistyczna koncepcja człowieka i jego dzieła. Człowiek jest istotą kruchą i przemija, podczas gdy ziemia trwa wiecznie. Wszystkie dzieła i czyny człowieka są przemijalne, człowiek nie nasyci się nigdy pożytkiem z całego trudu, jaki ponosi w życiu. Prawo przemijania powoduje, że człowiek nie zaznaje szczęścia, gdyż bogactwo, mądrość i rozum – wszystko to przemija, a życie jest tylko „gonieniem za wiatrem”. W wizji tej wieczna i nieprzemijalna jest ziemia i wieczne jest słońce, a słaby i kruchy człowiek – to marność. Kohelet nie popada w całkowity pesymizm. Dostrzega również jasne strony życia, przynoszące człowiekowi radość. Radzi jednak korzystać z nich roztropnie, gdyż ze wszystkiego trzeba będzie kiedyś zdać sprawę przed Bogiem.

Przypowieść o synu marnotrawnym opowiada o upadku moralnym człowieka. Syn zażądał od ojca swojej części majątku i udał się w świat, aby roztrwonić go bardzo szybko na rozrywka i rozpuście. Ostatecznie w wielkiej biedzie zrozumiał bezsens swojego postępowania i swoją winę i postanowił udać się do domu i prosić o przebaczenie i chcąc się zatrudnić jako najemnik. Jednak ojciec widząc swojego utraconego syna przyjął go z wielką radością i urządził z tego powodu ucztę. Na to rozeźlił się starszy brat i poskarżył się ojcu, a ten odpowiedział mu, że on jest zawsze obok niego i wszystko należy również do niego, jednak należy ucieszyć się z powrotu syna, którego uważano za umarłego. Stąd płyną głębokie nauki moralne: po pierwsze ważne zawsze jest miłosierdzie i każdy grzesznik może się starać się o odpuszczenie grzechów. Każdy powinien kształcić w sobie tę trudną sztukę przebaczania innym.

Miłosierny samarytanin: człowiek ten, widząc rannego i obrabowanego człowieka na drodze ludzi, nie zostawił go w potrzebie, tak jak to zrobiło paru innych, pobożnych nawet, tylko opatrzył nieszczęśnika, zabrał do gospody, gdzie go pielęgnował, a gdy musiał ruszyć dalej, zostawił gospodarzowi pieniądze na niezbędną opiekę nad poszkodowanym. Samarytanin jest, więc symbolem człowieka litościwego, miłosiernego, wrażliwego na krzywdę innych ludzi, współczującego i zawsze gotowego nieść pomoc drugiemu człowiekowi. Jest to przecież postawa ponadczasowa.

Wszystkie zawarte w Biblii opowieści zawierają jakieś ponadczasowe przesłania dotyczące życia ludzkiego lub wartości rządzących nim. To właśnie jest uniwersalność. Przypowieści wyraźnie mają na celu przekazanie wartości, gdyż ograniczono w nich do minimum opis realiów, fabuła, choć może być rozbudowana, jest raczej schematyczna - to wszystko sugeruje inny cel, niż tylko opowiedzenie historyjki o jakimś zdarzeniu.