Barok - powtórka z epoki

1. Julian Krzyżanowski- przedstawił podobieństwo epok.

2. Barok to okres w dziejach kultury, który rozpoczął się pod koniec wieku XVI trwała przez cały wiek XVII a w niektórych krajach nawet do połowy XVIII wieku. Słowo barok może pochodzić z dwóch źródeł. Po pierwsze z języka portugalskiego (perła o nieregularnym kształcie, budowie). w logice oznacza nieprawidłowe rozumowanie.

3. Najważniejszym wydarzeniem była kontrreformacja.

4, Kontrreformacja – ruch religijny w Kościele katolickim zwalczający reformację w celu odbudowy Kościoła. Kontrreformacja przebiegała w strukturach wewnętrznych Kościoła i polegała na:
- odbudowie moralnej
- niwelowanie rażących wad kleru
- zwalczanie tolerancji religijnej
- pogłębienie życia duchowego, religijnego.
Kontrreformacja rozpoczęła się po soborze trydenckim, który miał miejsce w latach 1545-1563. W kontrreformacji dużą rolę odegrały zakony jezuickie. Zakon ten głosił ideę absolutnego posłuszeństwa i wyzbycia się wolności. Jezuici charakteryzowali się bardzo wysokim poziomem intelektualnym, otwierali wiele szkół, które nazywano kolegiami , nawracali ludzi stosując wszelkie możliwe metody.

5. Cechy stylu barokowego.
- nieład –strach lęk, chaos
- ruch
- niepokój- nie wszystko będzie pewne
- skomplikowanie – nie wszystko będzie proste
- niejasność
- indywidualizm
- dysharmonia
- zmysłowość- dzieło sztuki działa na nasze zmysły

6. Mikołaj Sęp-Sarzyński żył w renesansie, natomiast jego dzieła nawiązują do baroku. Jest problem ze sklasyfikowaniem go do któreś z epok. Uległ reformacji ale nawrócił się dzięki Jezuitom. „Rytmy albo wiersze polskie” (1601r). . Pisał w sposób skomplikowany, niejasny. Świat Sępa pogrążony jest w chorobliwym, gorączkowym świecie.

7. Mikołaj SEo-Sarzyński „Sonet 2 Na one słowa Jopowe”
Jest to sonet francuski o budowie 4,4,4,2. Tytuł tego utworu to cytat pochodzący z biblii. Jest mottem pochodzącym z księgi Hioba. Zycie człowieka jest kruche i szybko przemija. Człowiek rodzi się w mękach. Zycie ludzkie jest krótkie, przemija, nędzne, bojaźliwe, ginie jak cień – jest nieznaczące. W drugiej części pojawia się pytanie retoryczne jest to aluzja do Biblii średniowiecza . Bóg nieskończony chce być chwalony przez ludzi nic nie znaczących. Niezbędne są wyroki boskie, są one dziwne dla podmiotu lirycznego. Nawet cherubini i Serafini dziwią się dlaczego Bóg chce miłości od takich ludzi. Utwór kończy się dystychem. Podmiot liryczny mówi, że człowiek może kochać Boga wtedy gdy sami otrzymają coś od Niego.

8. Sonet IIII „ O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem. ”
W tytule jest mowa o czym będzie ten sonet. Jest to sonet francuski o budowie 4,4,4,2. podmiot liryczny, mówi, że nasze próby na szczęśliwe życie w niebie SA stale zakłócane przez szatana, który wzbudzaniem pożądania, usiłuje nas zgubić. I nie przestanie póki mu się to nie uda. Podmiot liryczny zastanawia się co będzie robić w tej wojnie, on wątłej budowy, nieostrożny i którego serce jest rozdarte. Widzi on ratunek w Bogu, który może sprawić aby zapanował pokój. Podmiot liryczny pragnie być przy Bogu, gdzie będzie bezpieczny, gdzie wygra tą wojnę.

9. Twórczość Szekspira można podzielić na cztery okresy:
1)obejmuje lata 1590-1594- powstają tutaj pierwsze kroniki historyczne „Henryk VI”, „Ryszard III” oraz „Komedia omyłek” i „Tytus Andronikus”.
2)Obejmuje lata 1595-1600początek rozwoju talentu „ Romeo i Julia”, „Juliusz Cezar”, „Sen nocy letniej”
3)Obejmuje lata 1601 ok. 1606 r. Szczytowy okres rozwoju – talentu „Hamlet (1602), „Otello” (1604), „Król Lear” (1606) i „Makbeta” (1606)
4) obejmuje lata w których pisze tragikomedie np. : „Burza”, „Opowieść zimowa”, „Perykles” W tym ostatnim okresie pojawiają się także elementy baśniowe.
Szekspir pisał o wartościach, wyprzedzał swoją epokę był prekursorem romantyzmu. Od jego nazwiska powstała nazwa dramatu Szekspirowskiego.

10. Cechy dramatu szekspirowskiego :]
- zostaje złamana reguła trzech jedności
- złamanie reguły dekoru (dostosowanie języka do tematu)
- występowanie więcej niż trzech aktorów.
- bohater jest jednostką indywidualną, niepowtarzalna
- bohater przeżywa dwa konflikty: wewnętrzny (z samym sobą ) i zewnętrzny (z otoczeniem, wrogiem )
- łączenie się ze sobą dwóch światów: realny i fantastyczny
- bohaterowie kierują się sercem a nie rozumem (świat jest zmysłowy)
- łączy ze sobą elementy tragiczne z komediowymi
- siła perswazji
- sztuka posiada aspekt moralny to znaczy, że kończy się morałem
- główny bohater na końcu ginie
- bohaterowie pochodzą z bogatych, znanych rodów
- zerwanie z patetyzmem

11. Teatr w okresie Elżbietańskim.
Pierwszy teatr powstał w Londynie dopiero w 1576 roku (bano się o zdemoralizowanie przez aktorów, którzy wiedli rozpustne życie ). Pierwszym teatrem był („ The Theatre”). Gdy ten spłonął powstał („The Globe”). Później powstał „The Hope” i „ The Swan”

12. Teatr elżbietański
- scena podwyższona
- na końcu sceny znajdowały się cztery kolumny z daszkiem
- brak kurtyny
- obecność przebieralni i garderoby

13. Źródła z których korzystał Szekspir:
- kroniki historyczne
- romanse XVI – wieczne
- opowiadania włoskie
-- komedie Planta

14. Wszystkich anglików tego okresu łączyła miłość do teatru i aktorów, ponieważ w teatrze często pokazywano sztuki o tematyce politycznej co wzmocniło ich poczucie jedności narodowej.

15. Plan wydarzeń: Makbet Szekspira
- rozmowa czarownic
- zwycięstwo Makbeta z Norwegią
- wróżba czarownic
- spełnienie się pierwszej przepowiedni (Makbet zostaje królem)
- zaplanowanie zbrodni przez Makbeta i jego żonę
- zamordowanie Dunkana
- ucieczka synów Dunkana
- Makbet zostaje królem/ koronacja
- Zabójstwo Banka i ucieczka jego syna
- Nowa przepowiednia czarownic
- Ucieczka Makdufa
- zabójstwo rodziny Makdufa
- zbliżanie się angielskich wojsk do królestwa
- pojedynek Makbeta z Makdufem
- zgładzenie Makbeta
- objęcie tronu przez Malkolma

16. Tematem utworu jest chęć posiadania władzy. Władza jest dla Makbeta najpierw pokusa a później jest dla niego wszystkim. Dzieli się z żoną wszystkim, Lady Makbet podjudza go do popełnienie morderstwa.
Makbet:
Makbet jest żołnierzem, odważnym, mężnym, konsekwentnym, skutecznym, nieustępliwym, honorowym bezwzględnym. Makbet jako mąż : jest mężem kochającym swoją żonę, skłonny jest dla niej spełnić jej ambicje nie cofnie się przed niczym. Jest mężem idealnym. Jest człowiekiem żądnym władzy, tak jak każdy z nas chce dominować, nie chce by ktoś nim dominował. , uległy, jest pantoflarzem. Nie pozbył się do końca swojego sumienia. popełnia zbrodnie by udowodnić żonie, że jest prawdziwym mężczyzna. jest wrażliwy, uczuciowy, dumny, patrzy sercem jest zmysłowy. Największy konflikt prowadzi z samym sobą. jest władcą okrutnym, złym i bezwzględnym.

Lady Makbet:
Lady Makbet jest fałszywa, bez skrupułów. Jest głównym motorem, który napędza Makbeta do zbrodni, żądna władzy. Jest sprytna i nieobliczalna. Nie ma wyrzutów sumienia, wyzbywa się swojego człowieczeństwa. Jej mottem życiowym jest „ cel uświęca środki”. ma wielki e ambicje. stała się niepoczytalna możemy to uważać za karę

WNIOSEK!
W dziejach literatury Makbet i jego żona uważani są za przykład małżeństwa w którym mąż tak bardzo kocha swoja żonę.

17. Przyroda symbolizuje coś złego, wiedzmy znajdują się po stronie zła. Panuje atmosfera śmierci, grozy i tajemniczości. Przyroda towarzyszy nam od samego początku.
Lennox:
W noc zbrodni następuje załamanie się przyrody. Przyroda odzwierciedla to co się dzieje.
Starzec:
Przyroda daje znaki człowiekowi i zapowiada to co się ma wydarzyć. konie przechodzą metamorfozę – dziczeją. Przyroda buntuje się przeciw człowiekowi.
Przyroda w Makbecie pełni rolę nadrzędną zapowiada wydarzenia i reaguje na co się dzieje, odzwierciedla.
Rola wiedźm :
- przepowiadają
- manipulują Makbetem
- symbolizują złą naturę człowieka
- budzą w Makbecie żądze władzy.

18. Zbigniew Herbert „Tren Fortymbras”
Hamlet jest niezdecydowany. Jest wrażliwy, ma wątpliwości, nie odnajduje się w świecie.
Akcja toczy się. , gdy Hamlet umiera a władcą zostaje Fortymbras (sytuacja liryczna).
Cały czas mówi Fortymbras, utwór jest monologiem lirycznym. Tren ma charakter ironiczny. Fortymbras wyśmiewa się z Hamleta, kiedy patrzy na jego delikatne ręce uśmiecha się. Uważa,że Hamlet nie był męski, był naiwny i bezbronny jak dziecko. Zarówno za życia jak i po śmierci nie umiała się obronić. Kroczył po Ziemi w miękkich pantoflach, nigdy nie zasmakowała życia. Fortymbras wyprawi pogrzeb Hamletowi tak jak żołnierzowi, pomimo że nie nie był. przejawia się tu szacunek do osoby zmarłej. Fortymbras ma zamiar rządzić twardo, chce wstrząsnąć miastem. Twierdzi,ż e Hamlet nieprzystosowany do życia, wierzył w fantazje, urojenia. W ogóle nie sprawdził się jako władca. Hamlet zrobił już to co do niego należało. Fortymbras ma zarzuty do Hamleta, że wybrała śmierć. teraz ma zamiar zabrać się za konkretna pracę, która jest istotna a której Hamlet się nie dotknął. Hamleta wszyscy będą pamiętać jako dobrego władcę. Utwór kończy się dystychem. Fortymbras twierdzi,że różni się od Hamleta i dlatego nie będzie się z nim witał ani żegnał. Pogłębia to przepaść pomiędzy nimi.

19. Władze dwie koncepcje:
Hamlet:
- łagodny
- zbyt delikatny
- zbyt wrażliwy
- słaby
- wierzył w ideały
- żyje fantazjami
- żyje w swoim świecie który jest wolny od problemów
Fortymbras:
- twardy
- ludzki
- zdecydowany
- męski
- zdeterminowany
- konkretny
- ma plany dotyczące organizacji w państwie

20. Sonet I „O krótkości i niepewności na świecie żywota człowieczego”
Sonet Mikołaja Sępa- Sarzyńskiego jest sonetem francuskim, o budowie 4,4,4,2. Wiersz podejmuje problematykę przemijania. Występuje w nim zwrot „Ehej” zaczerpnięty od Horacego. Oznacza to po pierwsze zadumę albo przerażenie. Sfery niebieskie poruszają się ruchem gwałtownym, dynamicznym. Podmiot liryczny opisuje niebo, które jest zegarem, wyznacza czas. Następnie przenosimy się na ziemię gdzie rozgrywa się dramat człowieka, gdzie czyha na niego chciwa śmierć. Sęp- Sarzyński użył także charakterystycznego elementu stylu języka barokowego=> inwersja . Podmiot liryczny widzi swoje błędy, odczuwa swoją egzystencję jako marną. Żałuje swoich czynów z młodości. Jest smutny i wierzy tylko w swoje błędy. Szkodzą mu te wszystkie grzechy, rozkosze cielesne, odciągają od Boga. Człowiek jest szczęśliwy kiedy w porę zauważy pokusę.
WNIOSEK!!!
Trzeba wierzyć w Boga i żyć według jego przykazań.

21. Daniel Naborowski – Krótkość żywota
„topos marności” „Vanitas vanitatum at omnia vanitos”- „marność nad marnościami- wszystko marność( księga Kochelta).
Topos marności- polega na ukazywaniu życia ludzkiego kruchego i szybko przemijającego.
Ludzie przemijają z czasem, przemijają pokolenia. Występuje tu zdanie utrącone. Śmierć jest pewna. Człowiek i życie jest ulotne, bardzo szybko przemija. Jest jak dźwięk, cień i dym. Następnie podmiot liryczny posługuje się nawiązaniem do Fortuny. Mówi także, że nasze życie jest jak ¼ mgnienie oka. Występuje tu także oksymoron.
WNIOSEK!!!
Utwór uświadamia nam,że życie jest krótkie, żeby wykorzystać właściwie życie musimy oswoić się ze śmiercią.
22. Oksymoron-antylogia, epitet sprzeczny, zestawienie wyrazów treściowo sprzecznych (jak np. : "pracowite lenistwo", "spiesz się powoli");
23. Antyteza- przeciwieństwo, kontrast; twierdzenie przeciwstawne innemu (tezie)
24. Przeżutnia- przeniesienie części zdania lub wyrazu do następnego wersu (lub strofy) w celu zaakcentowania wypowiedzi bądź zwiększenia dynamiki.
25. Inwersja- odwrócenie zwykłego układu, wartości elementów, faz procesu itd. ; przestawnia, odstępstwo od zwykłego szyku wyrazów w zdaniu
26. Wyliczenie-
27. Nagromadzenie-
28. Epitafium- napis nagrobkowy; płyta, tablica z napisem ku czci zmarłego;
29. Panegiryk- uroczysty tekst pochwalny (mowa, wiersz, list, toast itp. ) sławiący (często przesadnie) jakąś osobę, czyn, wydarzenie
30. Sylwa- forma piśmiennictwa popularna w okresie staropolskim, wywodząca się m. in. ze zbioru Silvae rzymskiego poety Stacjusza, obejmująca niejednorodne formalnie teksty zapisywane "na gorąco" i wyróżniające się różnorodną tematyką.

31. Jan Andrzej Morsztyn „Niestatek”
Utwór opowiada o tym, że dopóki ktoś jest przy nas wydaje nam się że jest ideałem, że jest najpiękniejszy. Podmiot opisuje wygląd zewnętrzny stosując porównania. jednakże gdy coś pójdzie nie po naszej myśli diametralnie zmienia się nam zdanie o tej osobie, dostrzegamy negatywy. Wiersz ten zbudowany jest z przeciwieństw.

32. Wacław Potocki „Człowiek”
Utwór ten składa się z dwóch strof. W pierwszej podmiot liryczny po kolei wylicza części ludzkiego ciała, za każdym razem porównując je do jakichś obrzydliwych przedmiotów. W drugiej strofie podmiot liryczny stwierdza,ż e skoro człowiek jest tak niedoskonały, wręcz brzydki, to dlaczego uważa się za kogoś lepszego od innych. Dalej przypomina o tym, że każdego z nas czeka śmierć i utracimy wszystko co udało nam się zdobyć na ziemi. Inni przejmą nasze dobra. Występuje tu także nawiązanie do Biblii. Podmiot liryczny przypomina nam o przemijaniu,, o marności rzeczy materialnych. Zarówno to co nas otacza ale i my sami jesteśmy marnością.

32. Piękne obrzydliwości baroku:
Poeci baroku prześcigali się w popisach pomysłowości i kunsztu. Przedstawiali oni nawet rzeczy obrzydliwe jako coś pięknego, nadzwyczajnego. Doszukiwali się urody nawet w postaciach brzydkich, ohydnych kobiet np. w postaciach zmarłej kobiety obłąkanej lub po prostu bardzo otyłej. Wszelkie paskudztwa stawały się dla nich tematem do napisania utworów.

33. Koncept- pomysł na wiersz który ma zaskoczyć.

34. Turpizm (łac. turpis=brzydki)-termin wprowadzony przez Juliana Przybosia w XX w. dla określenia tendencji w literaturze po 1956 roku. Poezja ta zdeterminowana była przez takie tematy jak:
- brzydota
- kalectwo
- choroby
- prostytucja
- ból
- cierpienie

35. Przedstawiciele trupizmu:
- Stanisław Grochowiak
- Tadeusz Różewicz
- Miron Białoszewski
Turpizm wyrósł na barokowej estetyce twórczości m. in. Wacława Potockiego.

35. ”Świętoszek” – jest utworem, który zajmują punkt kulminacyjny twórczości Moliera. Premiera utworu odbyła się w 1664 roku. Z okazji inauguracyjnego przyjęcia w Wersalu oficjalnie na cześć Królowej i Królowej Matki a naprawdę na cześć kochanki króla panny de La Valliera.

36. Geneza :
Do napisania „Świętoszka” skłoniły Moliera dwa sprzeczne nurty w XVII – wiecznej Francji:
*-walka z reformacją
- dążenie do moralnej odbudowy Kościoła
- do odbudowy jego autorytetu
- propagowanie do ascetycznego stylu życia
*- libertynizm- ruch umysłowy, światopogląd, którego przedstawiciele czyli libertyni charakteryzowali się tym,że byli ateistami, odrzucali wszelką moralność
- czuli się panami własnego losu, byli wolnomyślicielami, byli jednak bardzo inteligentni i mądrzy.

37. Markiz de Sade => sadyzm
Moje hipotezy dotyczące tematyki „Świętoszka”:
- o fałszywych i pobożnych ludziach
- o wyborze pomiędzy dobrem a złem
- o naiwności
- o manipulacji
- o konflikcie w rodzinie
- zaślepieniu
- o chciwości i przebiegłości
- lekkomyślności, zauroczeniu
- o uzależnieniu

38. Molinizm- Doktryna rozwinięta przez hiszpańskiego jezuitę, Ludwika Molinę (1535-1600) o stosunku zachodzącym między wolną wolą, a łaską. Bóg daje łaskę, tak porządkuje okoliczności, żeby wydała ona właściwy owoc i przewiduje nasze przyszłe postępowanie.

39. Jansenizm -Ruch teologiczny i duchowy, którego cechą znamienną była surowość moralna i pesymistyczny pogląd na stan człowieka. Nazwa pochodzi od nazwiska Kornela Ottona Jansena (1585-1638), który w roku 1636 został wyświęcony na biskupa Ypres w Belgii.

40. Komizm:
Słowny(rozmowa Orgona z Doryną po powrocie do domu)
Sytuacyjny (Orgon chowa ise pod stół )
Postaci (świętoszek, Doryna)

41. Cechy komedii klasycznej:
- istnieje komizm: słowny, sytuacyjny, klasyczny
- zachowania bohaterów
- podziała na dobrych i złych
- ironia
- dość zarysowany charakter postaci

42. ”Sonety o nietrwałej miłości rzeczy świata tego” Mikołaj Sep-Sarzyński
Utwór jest o miłości. Wg autora rozkosze ciała są grzechem. Miłość jest wartościowa, piękna, trudna nie przynosi pociechy ani nadziei. Jest zwodnicza i kusząca. W utworze występuje pytanie retoryczne dotyczące tego czy miłość do luksusu uchroni nas przed stratą. Nie można istnieć bez miłości do świata lub Boga. Bez niej nie będzie czuć się bezpiecznie.

43. Kompozycja łańcuchowa:
To specyficzny rodzaj kompozycji polegający na powtarzaniu i dookreśleniu, omówieniu poprzedniego członu wypowiedzi.

44. Sumacja:
Rodzaj puenty polegający na zebraniu, wyliczeniu (zsumowaniu) najważniejszych wyrazów lub motywów, po to by ukazać je w nowym świetle.

45 „Na oczy królewny angielskiej”
W utworze Daniela Naborowskiego istnieje kompozycja łańcuchowa, podmiot liryczny wylicza, powtarza elementy i dopełnia je innymi elementami. Tematem utworu są oczy królewny angielskiej które są porównywane do:
POCHODNI-pasą serca, rozbudzają emocje w sercu, zbliżają nas do Boga
GWIAZDY- błyszczą, dają blask, światło, są drogowskazem, przewodnikiem
SŁOŃCE – jest niedostępne dla człowieka, jej oczy dają życie, są oświetleniem, najjaśniejszą gwiazdą, są źródłem życia, Boga.
NIEBO - jest stałe, jest siedzibą Boga, jest magiczne, mistyczne, potężne
BOGOWIE - mają władzę, są wieczni i są ponad ludźmi.
Podmiot liryczny nie może znaleźć rzeczy tak pięknej jak oczy królowej. Jedna rzecz nie jest wystarczająco piękna, dopiero w sumie z innymi dają wyjątkową całość, którą można porównać do urody oczu królowej.

46. Jan Andrzej Morsztyn „Do trupa”
Podmiot liryczny porównuje się do trupa. Uważa, że trup cierpi mniej od niego. Podmiot liryczny, który jest zakochany.

WNIOSEK:
Lepiej być martwym niż nieszczęśliwie zakochanym. Jest paradoksem.

Cały utwór jest porównaniem, rozpoczyna się apostrofą skierowana do trupa. Widnieje tu również anafora „ty” na początku wersu.

47. SARMATYZM- to formacja kulturowa określająca świadomość, kulturę, obyczaje szlachty polskiej od XVI-XVIII, oddziaływała na świadomość Polaków nawet w czasach późniejszych.

48. GENEZĄ SARMATYZMU był mit o pochodzeniu niektórych ludów rzeczpospolitej od starożytnego ludu Sarmatów (głębokie pochodzenie - powodem do dumy). Podstawowym składnikiem sarmatyzmu stał się wzorzec sarmaty. Prawdziwym Sarmata mógł być Polak, nietolerancyjny na inność (inne tradycje, obyczaje), będący szlachcicem, ziemianinem, katolikiem.

49. Wartości, które w jego życiu były najważniejsze:
- wolność
- wewnątrzstanowa równość (równi sarmatom tylko inni Sarmaci).
- tradycja(historia,przeszłość przekazywanie informacji z pokolenia na pokolenie)
- wiara
- dawność rodu
-republikanizm

Od XVIII w. termin sarmatyzm funkcjonuje jako termin pejoratywny (negatywny).

50. Sytuacja Polski w XVII w.
Wiek XIII- apogeum potęgi politycznej i kulturalnej RP. Panowała otwartość na nowe idee, tolerancje. Barok był epoka w której polska kultura nie musi nadrabiać wiekowych zaległości. Polacy studiowali, uczyli się jęz. Obcych, towarzyszyła im megalomania. Barok jest jedynym okresem w naszych dziejach gdzie Polacy nie mieli żadnych kompleksów wobec innych nacji. Polacy uważali się za „lepszych” europejczyków. Zapowiedzi kryzysu można dostrzec już w pierwszym ćwierćwieczu XVII w.

51. Zygmunt III Waza zastał Polskę będąca mocarstwem,, zostawił ją zaś osłabionym, uwikłanym w spory państwa. Od 1648 r. zaczął się upadek Rzeczpospolitej, która u progu następnego stulecia była mniejsza o ponad ¼ i wyludniona.

52. Skrajności sarmatyzmu :
Od wolności do samowoli
Od waleczności do awanturnictwa
Od gościnności do życia ponad stan
Od umiłowania tradycji do ksenofobii
Od szeroko pojętej religijności do zabobonów.

Gatunki lit. charakterystyczne dla sarmatyzmu:
53. PAMIĘTNIK-nie jest pisany na bieżąco, opowiada o wydarzeniach z pewnego dystansu czasowego, relacje chronologiczne, znane były już w starożytności- charakter intymny

54. DARIUSZ- dziennik, wydarzenia zapisane na bieżąco.

55. EPISTOLOGRAFIA- dział piśmiennictwa(twórczość w formie listów)- sztuka pisania listów.

56. KSENOFOBIA- lęk, niechęć, wrogość w stosunku do obcych, innych. Niechęć do tradycji czy kultury innych narodów.

57. MEGALOMANIA-to skupienie się na własnej doskonałości, samozadowoleniu oraz świadomości własnej wartości, znaczenia i możliwości.

58. KONSERWATYZM-skłonność do zachowania przy równoczesnej możliwości ulepszenia).

59. TRADYCJONALIZM-określenie wskazujące usposobienie, zespół nawyków i obyczajów, albo przekonań lub nawet spójnej i kompletnej doktryny, którego precyzyjniejszy sens odczytać można dopiero identyfikując jego zakres przedmiotowy.

60. „Wojna Chocimska” Wacław Potocki
Według teatru W. Potockiego prawdziwy polski Sarmata powinien być wojownikiem wykreowanym na podobieństwo boga wojny-Marsa. Musi być pełen powagi i ukazywać ją w parze z męstwem i swobodą. W utworze jest nawiązanie do średniowiecznego toposu rycerza, który mówi, że trzeba walczyć w obronie ojczyzny i wiary chrześcijańskiej. Jest mowa także o tym, że obowiązkiem każdego Sarmaty jest obrona kobiet i dzieci przed złym wrogiem. Sarmata występujący w utworze kpi z Turków, zachęca polskie wojsko do walki pomniejszając odwagę i męstwo wrogów. Wywyższa Polaków przedstawiając fakt, iż wywodzą się od starożytnego plemiona Sarmatów. W dalszej części utworu autor za pomocą onomatopei ukazuje ekspresję sceny bitwy. Przedstawia ją także w sposób realistyczny, plastyczny a nawet makabryczny. Występują epitety i rymy parzyste.

61. „Pamiętnik” Pasek (Dania 1658r)
Na kilka rzeczy w Danii autor „Pamiętników” J. Ach. Pasek zwrócił szczególną uwagę. Przede wszystkim na ubiór kobiet, a dokładniej na jego brak podczas spania i drewniane buty, robiące dużo hałasu. Zauważył również brak powściągliwości u duńskich kobiet, które szybko i mocno się zakochują. Jeśli chodzi o kuchnię, okazało się, że Duńczycy jedzą szybko, dużymi kęsami i to w dodatku zimne posiłki. Z zabitego bydła nawet krew zachowają, by podać w niej kiszki i kaszę, jako przysmak. Chociaż Pasek opisywał w „Pamiętnikach” głównie wady Duńczyków, to jednak nie musi to być objawem ksenofobii. W opisywanych przez niego przeżyciach w Danii nie było przesadnej niechęci.

62. „Pamiętnik” Pasek (bitwa z Moskwą 1660r)
Pasek był żołnierzem. Przed walką zwrócił się z modlitwą do Boga, co wskazuje na jego pobożność i bogobojność. Był patriotą, kochał swój naród i ojczyznę i mimo przewagi przeciwnika wierzył w zwycięstwo. W bitwie z wrogiem był odważny, waleczny, mężny i dzielny. Nie był jednak bezwzględny, gdyż darował mu życie. Był litościwy, uległy, miłosierny i wielkoduszny. Przy swojej wielkiej szlachetności był też chciwy, zdobywczy, pazerny, zachłanny i zaborczy.

Narrator „pamiętników” przypomina gawędziarza, który w bardzo swobodny sposób opowiada o życiu.
„Pamiętniki” Paska cieszyły się ogromną popularnością w XIX w. – były inspiracją dla Sienkiewicza do napisania Trylogi.