Zagadnienia z historii gospodarczej

1. Cechy rzemieślnicze i jaka była ich rola.
2. Dualizm agrarny w Europie XV-XVII w.
Dualizm agarny w Europie XV-XVIIw Dualizm (2kierunki)w rozwoju gospod. Europy spowodowany był odkryciem nowych lądów, rozwojem państw kolonialnych, wzrostem zaludnienia (więcej żywności mniej epidemii) postępem technicznym, rozwojem handlu, sytuacją polityczną scalonych krajów- w europie zach. Rozwineła się gospod. towarowo-pieniężna, a na wsch. Od Łaby folaryczno-pańszczyźniana. Gospod. towarowo-pieniężna: -zyski czerpię bankierzy kupcy, przemysłowcy (podniesienie poziomu życia); -dzierżawy ziemi przez chłopów, którzy płacą czynsz właścicielom; -wolność osobista chłopów, bezrobotni zatrudniają się w miastach; -aktywizacja gospod. chłopów poprzez np. ogradzanie (komasowanie ziemi z przeznaczeniem na pastwiska dla owiec); -spadek upraw zbóż na rzecz budowli, przy opłacalności sprowadzania zbóż z Europy wsch. Gospod. folwaryczno-pańszczyźniana: -zyski czerpie szlachta, zróżnicowanie ekonomiczne szlachty; -przywiązanie chłopa do ziemi; -zwiększenie wymiaru pańszczyzny; -dominacja upraw zbóz, dominacja folwarku szlacheckiego; -wykorzystanie zapotrzebowania Europy zach. na zboża. Dualizm agrarny - widoczne od XVw. rozejście się dróg gospodarczych Europy Zachodniej i Europy Wschodniej. Na zachodzie kontynentu rozwijały się stosunki towarowo-pieniężne, zaś na wschodzie nastąpiła refeudalizacja , wtórne poddaństwo i naturalizacja gospodarki. Przczyną były odmienne tendencje w rolnictwie (likwidacja zależności osobistej i prawnej chłopa na zachodzie przy braku takich procesów na wschodzie) oraz uwarunkowania ekonomiczne (duże zapotrzebowanie dynamicznie rozwijających się państw kolonialnych na zboże, którego nie było w stanie pokryć rodzime rolnictwo. Implikowało to wysokie ceny zboża i opłacalność jego produkcji dla Europy Wschodniej). Dualizm agrarny doprowadził do szybszego rozwoju miast i przemysłu w Europie Zachodniej i do osłabienia rynku wewnętrznego i zastoju gospodarczego w Europie Wschodniej
3. Akumulacja kapitału w Anglii i w Polsce.
Inwestycje przemysłowe- nagromadzenie kapitału (akumulacja) – lokowanie kapitału. Źródła pochodzenia kapitału: wysoka dochodowość ziemi, koncentracja własności ziemskiej w drodze zagarniania gruntów gminnych zwłaszcza ziem chłopów – proces ogradzania (zmiana pół na pastwiska); produkcja sukna handel kolonialnych gwarantujący wysoki zysk, korsarstwo z dochodów skarbu państwa (państwo zadłużone w banku Anglii spłacało dług publiczny z odsetkami, które trafiały do kieszeni prywatnych udziałowców w banku)
4. Powstanie i rozwój manufaktur.
Wyższa wydajność pracy dzięki technologicznemu podziałowi pracy i mechanizacji z wykorzystaniem energii wodnej. Manufaktury mieszczańskie powstały jako spółki (zysk). Manufaktury magnackie na gruncie istniejącego przemysłu dworskiego przy budowie domu tworzono manufakture i sprowadzano fachowców.
5. Jakie przemiany gospodarcze nazywamy rewolucja przemysłową.
6. Rewolucja transportowa. Skutki budowy kolei
Rewolucja transpotową. Skutki budowy kolei. Nowe środki transportu: budowa dróg bitych, coraz gęściejsza sieć dróg, spadek znaczenia szlaków wodnych. W 1814 pierwsza lokomotywa wyprodukowana przez Stephensona, pierwsza lina kolei w Anglii 1825. Parlament wyraził zgodę na budowę kolei nie tylko do przewozu ładunków, ale także pasażerów. Wkrótce kolej dotarła do polski na stacji Wrocław Główny w kierunku Oławy, było to w 1842. Pierwszy historyczny peron (zaplecze dzisiejszej poczty we wroc. Kolej miała duży wpływ na wiele dziedzin życia. Skutki budowy kolei: maszynowy transport towarów na lądzie; droga żelazna- wszędzie, rzeki- nie; można było przewozić duże i ciężkie ładunki, co wcześniej nie było możliwe; przyspieszenie czasu transportu; gwałtowanie rozwijające się miasta miały stale dowożoną żywność; wzmożenie imigracji (kolej ośmiela ludzi, to powodowało, że ludzie nie musieli się zżywać z miejscem zamieszkania); wzmożenie kultur- spotykanie się ludzi z rożnych stron spowodowało ujednolicenie obyczajów; szybki przewóz info.(poczta); kolej wyrwała z wielowiekowej izolacji wiele regionów.
7. Protekcjonalizm i liberalizm. Libe. Gosp.– był reakcją na to co w XVIII w. było normalne w gospodarce w Europie. Protest przeciwko zniewoleniu ludzi, nierówności stanów, przeciwko ograniczeniu wolności człowieka (w podejmowaniu działalności gosp.) Hasło – WOLNOŚĆ SWOBODNEGO PODEJMOWANIA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZYCH. Protest przeciwko integracji państwa w gospodarce. Ideał liberałów – system, gdzie są wszyscy wolni, panuje równość wobec prawa, szanowana jest własność prywatna. Regulator gospodarczy – jest motyw zysku i rynek, sprzeciw przeciwko merkantylizacji. A. Smith – ojciec ekonomi klasycznej i liberalizmu gospodarczego. Twórca „niewidzialnej ręki rynku”, która ma rządzić postępowaniem wolnych jednostek, które ze sobą konkurują. Homo ekonomikus – człowiek ekonomiczny, zainteresowany sprawami materialnymi, jest racjonalny, sam wie co jest dla niego dobre, co należy zrobić aby osiągnąć sukces materialny.
Triumf liberalizmu przypada na wiek XIX. liberalizm gospodarczy – ograniczenie roli państwa do minimum, wolność gospodarcza (nie krępowanie podmiotów gospodarczych żadnymi przepisami). Państwo powinno tworzyć ład prawny, chronić prawa własności, zapewnić bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne. Państwo powinno być stróżem nocnym kapitalizmu.
Protekcjonalizm – polityka ochronna produktu i handlu krajowego przed konkurencja zagraniczną, głównie za pomocą ceł nakładanych na przywożone towary.
8. Etapy rozwoju gospodarki kapitalistycznej. Formy monopolizacji gospodarki.
9. Reformy skarbowe Władysława Grabskiego.
18.12.1923 prezydent S. Wojciechowski powierzył misje utworzenia rządu Grabskiemu. Wiedział on, że reformy skarbowe muszą być zrealizowane szybko bez pogarszania sytuacji mas pracujących. Najważniejszym instrumentem takiej polityki był podatek majątkowy. Rząd zamierzał dokonać poważnych oszczędności w wydatkach. Wzrosnąć miały przychody kolei państwowych. Rząd Grabskiego przystąpił do energicznego przygotowania reform. Zostały przyśpieszone terminy płatności majątkowego i podniesione stawki innych podatków. Rozpoczęto prace nad usprawnieniem administracji i zmieszeniem wydatków budżetowych. Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa zaczęła sprzedawać dolary i funty aby zapobiec dalszemu spadkowi kursu marki polskiej. Do doprowadzenia do tego, że kurs dolara ustabilizował się a nawet spadł. Posiadacze walut obcych zaczęli sprzedawać je bankom. Rozpoczęto przygotowania do powołania na miejsce Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej nowej inwestycji emisyjnej – Banku Polskiego oraz zastąpienia marek polskich nowym pieniądzem – złotym. Bank Polski rozpoczął działalność w połowie kwietnia 1924 r. Utworzenie tego banku i wprowadzenie do obiegu złotych stanowiło zakończenie pierwszego etapu reform walutowych. Przed rządem stało jeszcze zadanie całkowitego zrównoważenia dochodów i wydatków budżetu państwa. Okazało się to bardzo trudne. Etapem ofensywy kapitału była podjęta w 1925 r racjonalizacja produkcji (zwiększenie intensywności pracy, wzmożenie wydajności bez dokonywania nowych inwestycji). Uzyskanie przedłużania pracy do 10 h rozpowszechniło się tam gdzie stosowano płace godzinowe. Poważne obciążenie budżetu stanowiły nadal wydatki wojskowe. Mimo poprawy na rynku Polska nadal odczuwała brak pieniędzy, duże oprocentowanie kredytu. Sytuacja walutowa była niewątpliwie lepsza jednak wiele brakowało do pełnej stabilizacji gospodarczej. Grabski całą uwagę skoncentrował na zagadnieniu reform finansowych których sprawne przeprowadzenie stawało się dla rządu bardzo ważne. Starał się on oderwać reformy finansowe od całokształtu spraw gospodarczych i skoncentrować się w 1924 r na kwestiach waluty i budżetu. Położenie przemysłu i rolnictwa miało zdecydować o powodzeniu reform finansowych.
Władysław Grabski - w roku 1918 Polska odzyskuje niepodległość. Państwo nasze jest w bardzo złym stanie. Gospodarka jest zdewastowana panuje zastój zastój przemyśle. Brakuje pieniędzy na kredyty i inwestycje. Trudnej sytuacji jest również wieś. Zły stan gospodarki powiększyły również lata I Wojny Światowej. W wyniku działań wojennych zniszczony zostaje tabor kolejowy, uszkodzone mosty, wiele miast i wsi leży w gruzach. W odbudowie gospodarki pomaga rząd Polski, w wyniku, czego wydatki budżetowe trzykrotnie przewyższają dochody. Drukowane są dodatkowe pieniądze. Nie mają one jednak pokrycia w towarach na rynku. Polska waluta (marka Polska) traci wartość, w 1923 roku dochodzi do hiperinflacji. W tym trudnym okresie prezydent Wojciechowski powierza misję utworzenia nowego rządu Władysławowi Grabskiemu. Władysław Grabski urodził się w 1874 r. Był on polskim politykiem prawicowym, ekonomistą i historykiem. Studia odbył w Paryżu i Halle. W 1904 r. został współzałożycielem nielegalnego Związku Pracy Narodowo-Politycznego związanego z ND, natomiast w latach 1905-12 był posłem do rosyjskiej Dumy Państwowej. W1914 r. założył i został prezesem Centralnego Komitetu Obywatelskiego. W swej karierze politycznej był min. ministrem skarbu i premierem. Od 1925 r. poświęcił się pracy naukowej, został nawet rektorem SGGW, założył Instytut Socjologii Wsi. Grabski jako jedyny polski polityk dwudziestego wieku przedstawił spójną koncepcję polityki walutowo-gospodarczej, wyznaczył zadania do zrealizowania i konsekwentnie je zrealizował. Stworzył własną drogę reform, unikalną w skali Europy, nie skorzystał z wcześniejszych wzorców Austrii i Niemiec. Na uwagę zasługuje fakt, że Grabski przeprowadzając reformę walutową odrzucił zagraniczną pomoc finansową, korzystając jedynie z zasobów i środków wewnętrznych. Głównym celem reformy było zrównoważenie budżetu i wprowadzenie w miejsce marki polskiej nowej waluty – złotego polskiego. W 1924r. utworzono Bank Polski, który zastąpił Polską Kasę Pożyczkową. Reforma stała się wybawieniem dla "kulejącej" polskiej gospodarki. Nastąpił szybki i radykalny wzrost płac i ceny na rynku ustabilizowały się. Chyba jedynym negatywnym skutkiem reformy walutowej była niekomfortowa sytuacja przemysłu polskiego i naszego rolnictwa, jednak w pełni jest to zrewanżowane przez fakt, iż Polska w tym czasie była jedynym krajem Europy Środkowej, który za pomocą własnych sił i środków zdołała przezwyciężyć hiperinflację i powojenny chaos gospodarczy. Uzasadniając wybór opisywanej przeze mnie postaci chciałem powiedzieć, że moim zdaniem był to jeden z najwybitniejszych Polaków okresu międzywojennego. Główną strefą jego działań była gospodarka, gdyż to właśnie ona, po zakończeniu I wojny światowej i odzyskaniu przez Polskę niepodległości po 123 latach niewoli, potrzebowała jak najwięcej pomocy i troski. To właśnie dzięki Grabskiego Polska wyszła z kryzysu gospodarczego i przezwyciężyła hiperinflację. Grabski w znacznym stopniu przysłużył się to odbudowania Polski i wzmocnienia jej przed wojną. On też stworzył polską złotówkę, która przez wiele lat była jedną z bardziej stabilnych europejskich walut. W dzisiejszych czasach mamy właśnie złotówkę, którą stworzył Grabski, a nie markę z wcześniejszych okresów. Podsumowując – Grabski był człowiekiem wielkimi i bardzo mądrym, potrafił wyciągnąć kraj z kryzysu i go odbudowywać.
10.Program gospodarczy Eugeniusz Kwiatkowski urodził się 30 grudnia 1888 roku w Krakowie, a zmarł 22 sierpnia 1974. Był polskim politykiem i działaczem gospodarczym II Rzeczypospolitej. Po zakończeniu nauki w gimnazjum kształcił się na Wydziale Chemii Technicznej Politechniki Lwowskiej, a potem w Monachium. Jako inżynier chemik, podjął pracę na stanowisku dyrektora technicznego w Państwowej Fabryce Związków Azotowych w Chorzowie. Po przewrocie majowym w 1926 r. powołany został do Warszawy na stanowisko ministra przemysłu i handlu w rządzie Kazimierza Bartla. Eugeniusz Kwiatkowski i jego program gospod. Starał się zwiększyć rolę państwa w budowaniu bazy przemysłwej i inwestycjach. Wprowadził do gospod. zasady centralnego planowania. W miarę upływu czasu rosła strefa działalności państwa kosztem kapitału prywatnego oraz interwencjonizm państwowy w gospodarce (w 1936 państwo wykupiła np. większość akcji największego koncernu hutniczego „Intercom” na Górnym Śląsku). W 1936 Kwiatkowski opracował 4letni plan inwestycyjny obejmujący okres od 07.1936 do 06.1940. Plan ten po zatwierdzenie przez Sejm, wszedł w stadium realizacji. Dawał on pierwszeństwo inwestycja związanym z wydobyciem surowców (magistrala węglowa Śląsk-Gdynia), rozwojem energetyki (nowoczesne zawory i hydroelektrownie w Rożnowie na Dunajcu), szosa Kraków-Zakopany, przemysł obronny i motoryzacyjny ( w Polsce było tylko 42 tys samochodów). Aby realizować te zamierzenia potrzebne były finanse. Polityka fiskalna opierała się na: -utrzymaniu równowagi budżetowej drogą ściągania podatków; -uzyskanie pożyczek krajowych i zagranicznych; -ulga podatkowa od inwestycji prywatnych na terenach preferowanych; -wpływach z monopoli państwowych. Plan 4 letni wykonano przed terminem, a od 03.1939 rozpoczęto realizację nowego planu 3 letniego, który przerwała wojna.
11.Wielki kryzys gospodarczy 1929-1933/35
Wielki kryzys na świecie rozpoczął się od „Czarnego wtorku” 29.10.1926r na nowojorskiej giełdzie. Spadły ceny produktów oferowanych przez wieś, ale produkcja nadal rosła. Wynikało to ze zwiększenia areału. Brakowało kapitału na modernizację i inwestycje. Liczba zatrudnionych w średnim i wielkim przemyśle spadła w latach 1929-1933 o 33%. Rosła przestępczość: kradzieże i prostytucja, często jedyne źródła utrzymania. Wraz z rosnącym bezrobociem spadły płace realne o 40% od 1929 do 1933. Rozwijały się zrzeszenia monopolistyczne-kartelizacja objęła 27% SA i 60% ich kapitału. Rynek wewnętrzny kurczył się w wyniku wzrostu cen. Rząd prowadził politykę deflacyjną, aby utrzymać stały kurs złotego i regulować spłaty długo zagranicznego w celu utrzymania zaufania kapitału do Polski. Rząd długo pozostawał bierny wobec kryzysu-dopiero 21.10.1932r Komitet Ekonomiczny Ministrów przedstawił plan walki z kryzysem: obniżenie cen podstawowych artykułów przemysłowych, korzystny kredyt państwowy, oddłużenie rolnictwa, roboty publiczne, pomoc dla bezrobotnych, gwarantowane wyższe ceny produktów rolnych. 28.03.1933 uchwalono ustawę kartelową o integracji państwa w zrzeszenia monopolistyczne. Po jej wejściu w życie zlikwidowano kartel cementowy. W 1933 powstał Fundusz Pracy finansowany ze składki 1% od dochodów i 2% od tantiem, którego celem było udzielenie pomocy 200 tyś rodzin zagrożonym ubóstwem. Zwiększano zatrudnienie dzięki robotom publicznym. Aby zapobiec bankructwu zakładów rząd przejmował akcje, np. akcje hut „Pokój” i „Ferrum”, koncernu „Wspólnota Interesów”itp. Udział państwa w dochodzie narodowym i jego udział we własności wzrósł do 15%. Kryzys lat trzydziestych miał wyjątkowo ciężki przebieg-wynikał on głównie z dwubiegunowości gospodarki, kontrastów społecznych, wąskiego rynku wewnętrznego, co prowadziło do zmniejszenia popytu. Dopiero w roku 1935 zaznaczała się poprawa i kryzys miał się ku końcowi.
12.Etatyzm - jest to pojęcie określające działalność gospodarczą państwa kapitalistycznego. Polega ona na zakładaniu przedsiębiorstw państwowych, tworzeniu udziałów państwa w przedsiębiorstwach prywatnych oraz na regulowaniu życia gospodarczego za pomocą środków administracyjnych. W szerszym ujęciu zaś, etatyzm oznacza wszelką ingerencję państwa w życie gospodarcze, w węższym – bezpośrednie podejmowanie zadań w produkcji i handlu.” 1) Pod pojęciem polityki etatyzacji rozumieć będziemy więc działalność prowadzącą do upaństwowienia. Etatyzm polegał na przejmowaniu istniejących przedsiębiorstw (prywatnych lub upadających), tworzeniu ich przez kapitał państwowy od podstaw lub też udział w tworzeniu przedsiębiorstw – spółek o kapitale mieszanym – prywatno-państwowym. Kierunek ten zyskał uznanie w opinii wielu ekonomistów w okresie wielkiego kryzysu gospodarczego (1929-1935), lansowali go jako próbę przełamania depresji gospodarczej przy pomocy działań państwa. Polegały one głównie na zwiększaniu siły nabywczej ludności przez szeroką działalność inwestycyjną państwa i ożywianie w ten sposób wszelkich dziedzin życia gospodarczego (tzw. nakręcanie koniunktury).Wiodącym programem rządu polskiego w tym zakresie przed II wojną światową była budowa, w latach 1936-1939, Centralnego Okręgu Przemysłowego, w wyniku której uruchomiono wiele przedsiębiorstw państwowych, głównie przemysłu zbrojeniowego, a także dokonano znacznej rozbudowy infrastruktury (sieć komunikacyjna, łączność, doprowadzenie energii elektrycznej, gazu itd.). Etatyzm jest niczym innym, jak przywróceniem państwu polskiemu należnej Mu roli; opiekuna i gwaranta bezpieczeństwa Narodu Polskiego.
13. Kryzys nadprodukcji – kryzys gospodarczy czyli okresowe zwolnienia aktywności gospodarczej, towarzyszą ludzkości niemal od zarania dziejów. Niegdyś o ich rytmie decydowały przede wszystkim zjawiska naturalne: klęski żywiołowe, epidemie, nieurodzaje, oraz przyczyny polityczne, np. wojny. Wraz z rozwojem gospodarki rynkowej w czasach nowożytnych zmalał wpływ zjawisk naturalnych na przebieg koniunktury, wzrosło natomiast znaczenie czynników rynkowych. Pojawiły się kryzysy nadprodukcji, polegające na tym, że podaż przewyższała popyt – nie można było sprzedać wyprodukowanych dóbr, skutkiem czego spadały ceny. Gdy spadły poniżej kosztów produkcji, działalność gospodarcza przestawała się opłacać. Pracodawcy zwalniali ludzi, rosło bezrobocie. To z kolei zmniejszało jeszcze bardziej możliwości zbytu, bo biedniejące społeczeństwo ograniczało zakupy. Spadek cen działał deflacyjnie, czyli wzmacniał siłę nabywczą pieniądza, co zwykle zachęca ludzi do oszczędzania. Te oszczędności nie były jednak zjawiskiem korzystnym, gdyż oznaczały dalsze ograniczenie zakupów, czyli jeszcze bardziej zmniejszały popyt. Duże bezrobocie i powszechny strach przed utratą pracy powodowały napięcia społeczne, ale, paradoksalnie, zmniejszały liczbę strajków. Były one bowiem orężem jedynie tych, którzy mieli pracę. Jednak mechanizm rynkowy, który powodował kryzysy, uruchamiał również czynniki powodujące jego przezwyciężenie. Ograniczanie produkcji przybliżało moment, kiedy zgromadzone zapasy znikały i powracała dobra koniunktura. Wówczas cały mechanizm kręcił się w odwrotnym kierunku. Ceny rosły, zachęcając do zwiększenia produkcji. Siła nabywcza pieniądza spadała, co zniechęcało do oszczędności i jeszcze bardziej nakręcało koniunkturę. Malało bezrobocie i obawa przed utratą pracy, równocześnie zaś spadek wartości pieniądza prowadził do spadku płac realnych, jeśli nie udało się wywalczyć podwyżek. To pociągało za sobą wzrost liczby strajków. Ale w okresie dobrej koniunktury, zachęcającej do zwiększania produkcji, pojawiały się przesłanki przyszłej nadprodukcji.
14. nterwencjonalizm państwowy i budowa centralnego okregu przemysłowego.
W lutym 1937r rząd, nawracając do powstałej w 1928r koncepcji rozwoju przemysłu w tzw trójkącie bezpieczeństwa, rzucił hasło budowy Centralnego Okręgu Przemysłowego. W kwietniu 1938r ustalono ostatecznie obszar całego Okręgu. Obejmował on wschodnio część woj. Kieleckiego, po części woj. Lubelskiego, wschodnio część woj. Krakowskiego i zachodnią część woj. Lwowskiego; łącznie 46 powiatów, 15,4% powierzchni Polski zamieszkałej przez 18% ludności. Współczynnik urbanizacji terenu wynosił 17% i był o 13% niższy od średniego. O wyborze tego regionu zadecydowały względy: 1. wojskowe- oddalenie od granicy zachodniej od pd ochrona w postaci Karpat 2. demograficzne-względnie gęste zaludnienie i nadmiar rąk do pracy 3. gospodarcze-możliwość stworzenia rynku zbytu dla płodów rolnych wschodniej Polski, dla surowców i półproduktów Polski zachodniej oraz energii wodnej i gazowej z południa; COP posiadał także pewne surowce skalne, rury żelaza, glinę, ropę i gaz. Na rozwój COP przeznaczono w latach 1937/39 ok. 60% całości wydatków inwestycyjnych. Do najważniejszych inwestycji odjętych na terenie COP należały: elektrownie wodne w Rożnowie i Myszkowicach, cieplna w Stalowej Woli, rozbudowa Zakładów Azotowych w Mościcach oraz rozbudowa systemów gazociągów i przepływu energii elektrycznej. Do wybuchu wojny w COP zainwestowano ok. 400 mln zł. Inwestycje poczynione w COP, pomimo swej niewystarczalności i ograniczoności, stanowiły jednak poważne osiągnięcie gospodarcze i były sukcesem młodego państwa polskiego.
15. Reformy gospodarcze w Polsce w latach 1944-1949.
16. Powojenne plany gospodarcze.
17. Plan Trzyletni - ( a właściwie Trzyletni Plan Odbudowy Gospodarki) to realizowany w latach 1947 – 1949 plan gospodarczy przygotowany po II wojnie światowej przez związany z PPS i kierowany przez Czesława Bobrowskiego Centralny Urząd Planowania. Plan trzyletni jest uznawany za jedyny skuteczny plan gospodarczy w historii PRL: dzięki niemu w dużej mierze odbudowano gospodarkę ze zniszczeń wojennych. Plan przewidywał równoprawną rolę gospodarce trzech sektorów: państwowego, spółdzielczego i prywatnego. 21 września 1946 KRN podjęła uchwałę zatwierdzającą wytyczne planu gospodarczego obejmującego okres do 1949. Ustawę określającą zadania planu uchwalił Sejm 2 lipca 1947: „Podstawowym zadaniem gospodarki narodowej w okresie 1947–1949 jest podniesienie stopy życiowej pracujących warstw ludności powyżej poziomu przedwojennego”. Ustawa postulowała wzrost udziału przemysłu i usług w ogólnej produkcji, rozwój handlu zagranicznego, wzrost produkcji podstawowych artykułów przemysłu konsumpcyjnego. Określała rozmiary produkcji przemysłowej i rolnej w kolejnych latach. W 1949 miało nastąpić przekroczenie przedwojennej produkcji przemysłowej, w rolnictwie zaś osiągnięcie na głowę ludności 110% przeciętnej produkcji z lat 1936–1938. W latach 1947–1949 miała w zasadzie być zakończona odbudowa gospodarki polskiej i równocześnie zmienione proporcje między produkcją przemysłową a rolną. Założenia planu nie przewidywały budowy nowych zakładów. Środki inwestycyjne przeznaczono głównie na odbudowę najmniej zniszczonych przedsiębiorstw. Plan dawał pierwszeństwo odbudowie przemysłu pracującego na potrzeby ludności. Już jednak od ostatniego roku planu priorytet przesuwał się w kierunku odbudowy i rozwoju przemysłu wytwarzającego środki produkcji. W pierwszym roku planu 3-letniego pogorszyły się stosunki międzynarodowe (rząd pod naciskiem ZSRR odrzucił plan Marshalla), a także wystąpił nieurodzaj w lecie 1947, ale nie zdołało to zahamować wzrostu produkcji przemysłowej. Ważnym czynnikiem był ruch współzawodnictwa pracy. W wyniku szybkiej odbudowy i przeznaczenia dużych nakładów inwestycyjnych na przemysł zadania planu trzyletniego w dziedzinie wzrostu produkcji przemysłowej zostały wykonane w ciągu dwóch lat i 10 miesięcy. W latach 1947–1949 tempo wzrostu produkcji utrzymywało się na bardzo wysokim poziomie. Jednak niewiele wzrosła produkcja rzemiosła. Wzrost produkcji wiązał się z szybkim zwiększeniem się zatrudnienia. Rozwój przemysłu doprowadził do istotnych przemian w strukturze zawodowej Polski. W okresie planu 3-letniego rozpoczęła się wielka migracja ludności ze wsi do miast. Mniej korzystnie przedstawiała się sytuacja w rolnictwie. W 1947 zbiory okazały się mniejsze niż oczekiwano. Sytuacja rolnictwa zmuszała do importu dużej ilości zbóż. Dla poprawy sytuacji państwo rozwinęło kontraktację czyli system umów zawieranych z rolnikami przez uspołecznienie przedsiębiorstw, które gwarantowały uzyskanie określonych z góry cen za produkty rolne, gospodarce socjalistycznej zapewniały zaś dostawy potrzebnych towarów. Niestety rozdział środków inwestycyjnych świadczył, że w polityce gospodarczej zaczynały zwyciężać tendencje, by problemy rolnictwa odsuwać na dalszy plan. Mimo tych tendencji plan trzyletni zamknął się również dużymi osiągnięciami rolnictwa. Kolejnym planem polskiej gospodarki był plan 6-letni (1950–1955)
18. Plan sześcioletni - Plan miał zostać zrealizowany w latach 1950 – 1955. zakładał przekształcenie całej gospodarki polskiej z małych nakładów pracy i środków (z ekstensywnej na intensywną). Był to przede wszystkim plan uprzemysłowienia Polski. Zakładano zwiększenie produkcji o 90%. Założenia planu zostały zmienione w związku z zaostrzeniem stosunków międzynarodowych i wybuchem wojny w Korei. Najważniejsze zmiany nastąpiły w polityce rolnej. Korekta planu sześcioletniego na lata następne miała powstrzymać spadek stopy życiowej ludności. Polska przekształciła się w kraj przemysłowo-rolniczy. Ze wsi do miast przybyło 2 mln osób. Symbolem osiągnięcia planu sześcioletniego była odbudowa zniszczonej przez wojnę Warszawy. Priorytetem planu było zwiększenie inwestycji i polityka intensywnej industrializacji kraju na wzór radziecki, w tym przede wszystkim rozwój przemysłu ciężkiego i metalowego. Sztandarową budową realizowaną w ramach planu sześcioletniego był kombinat metalurgiczny w Nowej Hucie. Ceną za intensywną industrializację był ograniczony wzrost poziomu życia i ograniczanie inwestycji w innych dziedzinach, np. budownictwie mieszkaniowym. Społecznym skutkiem planu sześcioletniego był znaczny wzrost udziału klasy robotniczej w społeczeństwie W realizacji planu 6-latniego możemy wyróżnić trzy podstawowe okresy: I Obejmuje rok 1950, kiedy to praktycznie nie weszły w życie jeszcze zmiany postulowane przez plenum lipcowe KC PZPR, a o sukcesach decydowały osiągnięcia i znaczne przekroczenie zadań planowanych dla ostatniego okresu planu trzyletniego. II Obejmuje lata 1951-1953. Nastąpiło wówczas ogromne spiętrzenie wszystkich zadań, znacznie zwiększonych w stosunku do wytyczonych na Kongresie Zjednoczeniowym, a rodzącym się w trakcie realizacji planu trudnościom towarzyszyło wyraźne zaostrzenie się sytuacji międzynarodowej i wewnętrznej. III Obejmuje ostatnie dwa lata, w których podjęte zostają energiczne wysiłki dla złagodzenia narastających napięć w życiu gospodarczym i społecznym. Wysiłki te, niewspółmiernie do stopniowo pogłębiających się trudności politycznych, nie zdołały zapobiec narastającym tendencjom kryzysowym. Oceny planu sześcioletniego kształtowały się pod wpływem ostrej krytyki błędów popełnionych przede wszystkim w życiu politycznym i społecznym. Wraz z upływem lat, wraz ze zdobyciem nowych doświadczeń, możemy głębiej i pełniej ocenić owe lata. Stanowiły one dla Polski zasadniczy przełom na drodze uprzemysłowienia i unowocześnienia kraju, okres wejścia na drogę rozwiniętego budownictwa socjalistycznego. Były to zarazem lata wielkiego, ogólnonarodowego wysiłku, entuzjazmu i nadziei, niekłamanego i rzeczywistego zaangażowania społecznego milionów ludzi, zwłaszcza młodzieży.
19. Wielkie inwestycje gospodarcze okresu międzywojennego.
20. Bitwa o handel - wydarzenia z przełomu 1946 i 1949, wywołane z inicjatywy między innymi Hilarego Minca na kwietniowym plenum KC PPR 1946. Miało ono na celu ograniczenie i wyeliminowanie sektora prywatnego jako realnego zagrożenia dla odrodzenia się kapitalizmu. W tym celu uchwalono trzy podstawy prawne z 2 czerwca 1947:- w sprawie zwalczania drożyzny i nadmiernych zysków w obrocie handlowym, - o obywatelskich komisjach podatkowych i lustratorach społecznych, - o zezwoleniach na prowadzenie przedsiębiorstw handlowych i budowlanych. Oprócz tego zapowiedziano zastąpienie sklepów prywatnych siecią Państwowych Domów Towarowych. Właścicielom sklepów, którzy zawyżali ceny groziło do 5 lat więzienia. W trakcie "bitwy o handel" liczba prywatnych sklepów spadła z ponad 134 tys. w 1947 do około 78 tys. w 1949. Spowodowało to ogromne trudości w zaopatrywaniu ludności w towary codziennego uzytku, gdyz przez cały czas likwidowano o wiele więcej prywatnych placówek niż powstawało nowych uspółdzielnionych. W historii lata 1947-49 zapisały się pod nazwą "Bitwa o handel". Był to okres, kiedy zaczęto wprowadzać gospodarkę centralną, niszcząc jakiekolwiek przejawy prywatnej działalności gospodarczej. Wszystko miało być wspólne, państwowe. Taki proces upaństwowienia nazywamy nacjonalizacją. Ustanowiono wówczas maksymalne ceny żywności, których nikomu nie wolno było przekroczyć oraz narzucono wysokie podatki, co nie spodobało się społeczeństwu, które wówczas nie szastało pieniędzmi na lewo i prawo.