Giełda i jej podział

Giełda i jej podział

Rodowód giełdy jako instytucji finansowej sięga XV wieku. Niewątpliwym źródłem powstania obecnie funkcjonujących giełd kapitałowych były operacje finansowe polegające na wymianie pieniądza i weksli. Warunki, w których właścicielom posiadanych walorów pieniężnych przychodziło handlować były początkowo bardzo skromne. Pierwsze transakcje odbywały się w miejscach zupełnie przypadkowych. Rozwój transakcji finansowych nastąpił w związku z ogólnym ożywieniem gospodarczym Europy oraz dokonującymi się odkryciami geograficznymi. W XV i XVI wieku finansowanie wypraw dalekomorskich stwarzało finansującym duże szanse szybkiego wzbogacenia się. Ponieważ sprzedaż udziałów w zyskach z żeglugi morskiej odbywała się zazwyczaj w porcie, pierwsze giełdy powstawały właśnie w miastach portowych.
Pierwsza światowa giełda została otwarta w 1531 roku w Antwerpii ( północna Belgia).
Od tego czasu utrwaliła się pewna praktyka i zwyczaje giełdowe, które przetrwały do chwili obecnej. W obecnych czasach, wszechpotężnej komputeryzacji trudno sobie wyobrażać, aby na giełdzie woźny oznajmiał wszystkim zebranym każdą zmianę cen, tak jak robiono to na początku istnienia polskiej giełdy. Dzisiaj, z uwagi na ogromne ilości dokonywanych transakcji oraz liczbę uczestników gry giełdowej wiele renomowanych giełd odeszło nawet od bezpośredniego zawierania transakcji na salach operacyjnych. Pozwalają na to łącza komputerowe. Zainstalowane w salach operacyjnych monitory z ogromną szybkością i precyzją informują o każdej zmianie ceny poszczególnych papierów wartościowych.
Czym zatem w obecnych warunkach jest giełda, która działa również w Polsce? Otóż należy przyjąć, iż giełda oznacza formę zorganizowanego rynku, na którym w określonym czasie i miejscu spotykają się kupujący i sprzedający, bądź ich pośrednicy w celu zawarcia transakcji sprzedaży. Na tak rozumianym rynku ceny kupna kształtują podaż i popyt, zaś ceny według których dokonywane są transakcje tzw. kurs dnia są notowane w tzw. cedułach giełdowych (wykazy giełdowe podające wartość akcji poszczególnych firm.)

Współczesne giełdy poddane są regulacji i kontroli ze strony państwa, które udziela koncesji na ich działanie i określa sposoby ich nadzorowania.

Rodzaje giełd



Giełdy występujące w obrocie ekonomicznym można w oparciu o różnorodne kryteria klasyfikować w różne grupy. Najczęściej stosowanym kryterium jest przedmiot obrotu giełdy. Towarem sprzedawanym na giełdzie mogą być: towary w postaci produktów pracy ludzkiej, usługi o charakterze materialnym lub niematerialnym oraz wartości pieniężne wśród których istotną rolę odgrywają papiery wartościowe. W związku z tym giełdy dzielimy na trzy grupy:, usługowe, towarowe i pieniężne. Niezależnie od przedmiotu obrotu wszystkie one poddane są podobnym rygorom, co do sposobu organizowania sprzedaży i zasad ustalania cen.

Klasyfikacja giełd według następujących kryteriów:

1. Według zakresu rzeczowego transakcji prowadzonych na giełdach:
- giełda towarów – rynek, na którym w określonym czasie i miejscu zawierane są transakcje kupna-sprzedaży towarów jednorodnych pod względem jakości. Przedmiotem handlu na giełdach towarowych są więc towary masowe o wspólnych cechach typowych dające się ująć w standardy. Cechami towarów giełdowych są:
o jednorodność dająca się ująć w standardy,
o trwałość,
o istnienie masowości podaży i popytu dla danego towaru.

- giełda walorów – pod względem wartości zawieranych transakcji obroty na giełdach walorów znacznie przewyższają obroty towarami i usługami. Podmiotami uczestniczącymi w giełdach walorów są przede wszystkim banki, władze monetarne państwa, a także przedsiębiorstwa i osoby fizyczne – przez brokerów. Wśród giełd walorów najważniejszą rolę odgrywają rynki papierów wartościowych akcji i obligacji.
- giełda usług – przedmiotem kontraktu na międzynarodowych giełdach usług są przede wszystkim:
o usługi transportowe,
o usługi ubezpieczeniowe,
o pośrednictwo transakcyjne.
- giełda papierów wartościowych – rynek, na którym maklerzy dokonują na rachunek klientów transakcji kupna-sprzedaży akcji i obligacji (skarbowych i korporacyjnych), warrantów, opcji i certyfikatów inwestycyjnych.


2. Według zasięgu geograficznego:
- regionalne np. azjatyckie w Hongkongu HKEF,
- krajowe,
- międzynarodowe np. giełdy amerykańskie np. New York Stock Exchange – NYSE.

3. Według formy prawnej:
- giełdy korporacyjne – są to instytucje prywatno-prawne, tworzone są przez zrzeszenie kupców i przemysłowców, bankierów, samorząd miejski. Giełdy te podlegają przepisom prawa cywilnego i handlowego. Nie są to giełdy nastawione na przynoszenie zysków jej członkom, ale dochody giełdy są przeznaczone na jej rozwój. Podstawowym przywilejem członków tej giełdy jest prawo do zawierania transakcji.

- giełdy organizowane przez państwo – są to instytucje publiczno prawne, powstałe na mocy decyzji organu administracji państwowej. Działalność giełdy jest prowadzona w granicach określonych przez państwo i podlega jego kontroli. Członkowie takich giełd nie mają prawa do zawierania transakcji, lecz prawo takie posiadają brokerzy powołani przez państwo.