Rola Henryka VIII i Elżbiety Tudor w ukształtowaniu nowożytnego państwa angielskiego.

Panujący po Henryku VII Tudorze, jego syn, Henryk VIII (1509-47) rozbudował swą scentralizowaną, absolutystyczną władzę jeszcze bardziej, rządząc przy pomocy Rady Królewskiej, grupującej przedstawicieli wszystkich stanów. W Anglii w okresie jego panowania dokonał się dalszy szybki rozwój gospodarczy i kulturalny. Rozwinął się zwłaszcza przemysł tekstylny, którego wyroby eksportowano, głównie przez Flandrię, do całej Europy. Henryk VIII rozbudował też poważnie flotę morską i dbał o rozwój nauki i kultury. W swej polityce zagranicznej starał się być neutralnym, np. odmówił królowi francuskiemu Franciszkowi I pomocy w jego włoskich wojnach.

Natomiast wdał się w 1529 r. w poważny konflikt z papieżem Klemensem VII, gdy ten nie udzielił mu zgody na rozwód z jego pierwszą żoną Katarzyną Aragońską. Zerwał wtedy, w 1534 r., z Rzymem, ogłosił się głową Kościoła angielskiego, nazwanego później anglikańskim, i przeprowadził kasatę licznych klasztorów katolickich, czym poważnie zasilił skarb królestwa. Dokonana przez niego schizma kościelna, którą pod naciskiem zaakceptowali biskupi i parlament angielski, jako tzw. "akt supremacji", nie napotkała większego oporu w społeczeństwie i zakorzeniła się z czasem na stałe.

W 1539 r. Henryk VIII zreformował swój Kościół anglikański, wydając “sześć artykułów wiary”, w których sformułowane zostały dogmaty o komunii, mszy, spowiedzi i in., obowiązujące wiernych pod karą konfiskaty mienia lub śmierci. Faktycznie karami tymi szafowano obficie. To też Henryk VIII zapisany został przez historię jako król despotyczny, bezwzględny, a także mściwy. Miał 6 żon, z których dwie, oskarżone przez niego o niewierność, zostały skazane na ścięcie, w tym druga, piękna dworka Anna Boleyn, dla której rozwiódł się z Katarzyną Aragońską. W 1541 r. przyjął tytuł króla Irlandii.

Po śmierci Henryka VIII zasiadł na tronie jego 10-letni syn Edward VI (1547-53), który w ostatnich latach przed swą śmiercią próbował podporządkować sobie Szkocję, co mu się nie udało. Panująca po nim, jego przyrodnia siostra, Maria Tudor Katolicka (1553-58), zmierzając do przywrócenia katolicyzmu w państwie, prowadziła bezwzględne prześladowania wyznawców kościoła anglikańskiego, skazując m.in. 300 z nich na spalenie na stosie, przez co otrzymała przydomek Krwawa. Za jej panowania Anglia straciła, po krótkiej wojnie z Francją, port Calais, ostatnie swe terytorium na kontynencie.

W przeciwieństwie do Marii Krwawej, jej następczyni, córka Henryka VIII z drugiego małżeństwa z Anną Boleyn, Elżbieta I (1558-1603) wsparła i ostatecznie usankcjonowała narodowy Kościół Anglikański, reformując go równocześnie w 1563 r., w tzw. “Akcie Supremacji”, zawierającym 39 doktrynalnych artykułów. Została w związku z tym ekskomunikowana przez papieża Piusa V, jak również skomplikowały się stosunki Anglii z Irlandią. Doszło mianowicie do szeregu buntów katolickiej ludności Irlandii, stłumionych bezwzględnie przez protestancką Anglię. Lecz zrodzony wówczas konflikt religijno-narodowy nie zamarł i trwał potem przez całe stulecia.

Królowa Elżbieta I, kontynuując plany swych poprzedników, chciała też podporządkować Anglii Królestwo Szkocji, zajmujące północne terytoria wysp Brytyjskich. Jednak przede wszystkim musiała zwalczyć pretensje swej kuzynki, królowej Szkocji Marii Stuart do tronu angielskiego, zgłaszane w związku z jej rozgałęzionymi, a skomplikowanymi koneksjami rodzinnymi.. Ostatecznie piękna Maria Stuart, po swej ucieczce przed buntem kalwińskiej szlachty szkockiej, i wieloletnim uwięzieniu w Anglii, została oskarżona o udział w spisku i skazana na ścięcie toporem.

Jednak największym problemem królowej Elżbiety I były wrogie stosunki Anglii z Hiszpanią. Miały one swe źródła w różnych panujących religiach, ale głównie w rywalizacji o panowanie na morzach, czyli o panowanie nad handlem światowym. Prymat w tym względzie należał do Hiszpanii, władczyni obu Ameryk, skąd płynęły galeony ze złotem i srebrem. Były one pożądliwym obiektem napaści angielskich okrętów pirackich, będących na usługach królowej angielskiej. Najbardziej zasłużył się w tej mierze wiceadmirał-korsarz Francis Drake. Dodatkowo angielskie okręty kaperskie przecinały hiszpańskie szlaki zaopatrzeniowe do Niderlandów. Były to główne powody zaistnienia wojny morskiej między obu państwami.

Wojnę rozpoczął król Hiszpanii Filip II, który zgromadził wielką flotyllę 130 wojennych galeonów, z załogą ok. 10 tys. marynarzy i 20 tys. żołnierzy i skierował je w 1588 r. przeciwko Anglii. Niezwyciężona Wielka Armada hiszpańska doznała dużych strat w Kanale la Manche, zwłaszcza w bitwie pod Calais, atakowana przez szybsze i zwrotniejsze okręty angielskie, a następnie rozbita na Atlantyku u północnych wybrzeży Szkocji przez gwałtowne sztormy, w wyniku, których Hiszpanie stracili prawie połowę swej flotylli. Do Hiszpanii powróciło zaledwie 65 okrętów. Był to początek końca imperium hiszpańskiego i początek dominacji angielskiej na morzach i oceanach świata.

Za panowania Elżbiety I, w drugiej połowie XVI w., w Anglii dokonał się dalszy wszechstronny rozwój gospodarczy i kulturalny. Rozrosły się miasta, rozwinęły przemysły tkacki, tekstylny i metalurgiczny, rzemiosło, handel oraz budownictwo świeckie, zwłaszcza pałacowe. Rozkwitały literatura, sztuka teatralna, malarstwo, architektura. Symbolem dokonań kulturalnych tego czasu może być styl elżbietański w architekturze oraz działalność Williama Szekspira, największego i najbardziej płodnego dramaturga w literaturze światowej.