Historia
Majowie swym zasięgiem zajmowali obszar kilku państw: Meksyku (stany Chiapas, Tabasco, Campeche, Quintana Roo), Belize, Gwatemali i zachodniego Hondurasu.
Obecnie naukowcy wyróżniają trzy regiony kulturowe cywilizacji Majów:
1) obszar równin południowych, obejmujący Nizinę Peten w Gwatemali, terytorium Belize oraz rejony stanów Tabasco, Chiapas i Quintana Roo
2) obszar równin północnych, zajmujących płn. Jukatan
3) obszar gór południowych, położony na łańcuch Sierra Madre.
Obszar osadniczy Majów był ubogi w minerały. Dopiero handel z ludami wybrzeża Pacyfiku dostarczył Majom przedmioty ze złota, a także metalowe narzędzia. Dzięki odwodnieniom zajmowanych ziem, leżących w strefie podzwrotnikowej, mogli rozpocząć produkcję żywności na większa skalę. Hodowali głównie kukurydzę, ziemniaki i banany. W epoce klasycznej (300-900 n.e.) powstało wiele ośrodków skupiających społeczności już zorganizowane hierarchicznie i politycznie. W tym czasie powstały takie wielkie aglomeracje, miasta- państwa, jak: Tikal, Uaxactun, Rio Azul, Copan, Quirigua, Palenque Piedras Negras, Yaxchilan, Uxmal, Kabah, Sayil, Labna. Jest to okres największego rozkwitu kultury Majów. W epoce postklasycznej, w latach 900-1200 n.e., w ostatnim okresie rozkwitu upadającej kultury Majów, można zauważyć wpływy ludów zamieszkałych na Wyżynie Meksykańskiej, a więc Tolteków, Azteków i in. Kultura Majów zajmuje szczególne miejsce w historii Ameryki Prekolumbijskiej. Szczególnie znane i ważne są ich osiągnięcia w dziedzinie architektury, sztuki i astronomii. Majowie stworzyli astronomię opisującą z zadziwiającą dokładnością zjawiska zachodzące na niebie.
Ludzie
Dziedziczna klasa rządząca - wodzowie oraz kapłani i urzędnicy wywodzili się z arystokracji, pozostali ludzie wolni - rolnicy, robotnicy, rzemieślnicy byli sobie równi. Niewolnicy natomiast rekrutowali się z jeńców wojennych i dłużników i nie stanowili warstwy dziedzicznej, ponieważ dzieci niewolników były wolne.
Majowie byli ludem wojowniczym. Każde miasto utrzymywało mały korpus zawodowych wojowników, ale szeregi zapełniali wieśniacy. Okres uprawy pól i żniw był okresem pokoju. Majowie, pomimo swej wojowniczej natury nie dokonywali podbojów. Wojny były potrzebne dla zdobycia jeńców, których kapłani składali na ofiarę, a także dla zdobycia kontroli nad szlakami handlowymi. W czasie pokoju ludność wsi zajmowała się głównie uprawa pól oraz wykorzystywana była do wznoszenia miejskich kompleksów. Zamożniejsi mieszkańcy poświęcali czas sztuce, matematyce, architekturze, astronomii oraz pisarstwu.
Pismo Majów używało znaków hieroglificznych. Majów fascynowało przemijanie. Mieli bardzo precyzyjny kalendarz, a właściwie korzystali z 2 kalendarzy: 260-dniowego, rytualnego i 360- dniowego z dodanymi na końcu 5 dniami, aby zgadzał się z rokiem solarnym. Majowie posiadali charakterystyczne stroje. Każda wioska miała inny, charakterystyczny dla siebie sposób ubierania. Pod koniec IX wieku Majowie porzucili miasta. Do dziś pozostaje bez odpowiedzi pytanie - dlaczego to uczynili?
Religia
Majowie byli przekonani o tym, że żyją w piątej epoce słonecznej oraz o tym, że przed pojawieniem się człowieka im współczesnego istniały wcześniej cztery rasy ludzkie, które zginęły w straszliwych kataklizmach. Szczególną czcią otaczali Majowie Słońce, uważane przez nich za źródło życia i ojca bogów. Podobną czcią otaczali Jaguara - zwierzę, które było dla nich symbolem nowej epoki, współczesnego świata. Wierzyli, że ofiarą z krwi mogą pozyskać przychylność bogów. Znane są przypadki prowadzenia wojen w celu zdobycia jeńców, których później zabijano, poświęcając ich krew bogom. Podczas rytuału składania ofiar kapłani ostrzem z obsydianu wycinali serca z ciała ofiary.
Majowie swych zmarłych umieszczali w grobowcach, jednak to dotyczyło jedynie elity (ludzi bogatych i szanowanych), natomiast zwykli ludzie chowani byli pod podłogą w zwykłym mieszkalnym domu. W nim właśnie grzebano również zmarłych z rodziny, przez co w jednym takim grobowcu przebywało niejednokrotnie kilka lub kilkanaście ciał.
Prowadzone w Copn - czyt. Kapan - (ruiny miasta Majów w zachodnim Hondurasie) wykopaliska doprowadziły do odkrycia labiryntu, który znajdował się w wewnątrz piramidy, miał zapewne służyć jako pewne utrudnienie w odnalezieniu zwłok pochowanych tam ludzi. W Capn stwierdzono również fakt, że świątynie (piramidy, grobowce) budowane były jedne na drugich, gdy przeminęła świetność jednej budowano na jej miejscu inną. To postępowanie świadczy o tym, że miejsca w których stały świątynie były uznawane za święte. Majowie upuszczali sobie krew w celu oddania czci i podziękowania bogom. Także ich król poddawał się temu procesowi, ale bardzo rzadko. Przez ten akt otwierały się wrota do bogów.
Władcy
Świat Majów nie stanowił jednej całości w sensie państwa. Poszczególni władcy różnych terytoriów walczyli ze sobą zaciekle: o kontrolę nad szlakami handlowymi, o ziemię, a także o niewolników do pracy i na ofiary. W Palenque - w jednym z lepiej zachowanych miast Majów, na rzeźbionych panelach budynków, można odczytać historię tutejszych władców.
Dowiadujemy się, że w 7 wieku rządził w Palenque król Pacal, wyniesiony na tron w wieku 12 lat. Reliefy ukazują fizyczne zniekształcenia królewskiej rodziny, co może świadczyć o tym, że jej członkowie żenili się między sobą. Portrety wskazują , że władcy, dla upiększenia spłaszczali i wydłużali swoje głowy, taka deformacja uważana była za wyznacznik piękna. Piłowali sobie zęby i umieszczali w nich kawałki jadeitu. W czasie ceremonii władca nosił skórę jaguara, a jako dowód swoich wojowniczych talentów zakładał pas z zawieszoną kolekcją czaszek. W czasie pogrzebu Pacala żałobnicy ozdobili jego ciało jadeitem, złożyli je do sarkofagu w głębi jednej ze świątyń i przykryli bogato zdobiona reliefem płyta z kamienia. Na koniec kapłani zabili w korytarzu prowadzącym do krypty 6 osób, by towarzyszyły swemu władcy w zaświatach.
Sztuka
Estetyczną wyobraźnię Majów kształtowały wierzenia religijne. Artyści wspaniale portretowali bogów, a także zwierzęta i ludzi. Osiągnęli mistrzostwo w rzeźbieniu muszli oraz w obróbce kamienia. Majowie cenili także jadeit z powodu jego barwy. Zieleń kojarzyła im się z życiem, zwłaszcza bujną roślinnością, która dawała pożywienie. Opanowali także sztukę tworzenia fresków, polegającą na kładzeniu farby na cienkie podłoże z wapna i gliny. Były to malowidła o bogatej symbolice. Przerażające, a jednocześnie funkcjonujące jako stronice świętej księgi, pouczający skarb należący do wszystkich.
Budowle
Na nizinach Majowie budowali swoje szałasy na małym cokole z ubitej ziemi, by chronić się przed powodziami pory deszczowej. Palisady, wzmacniane plecioną latoroślą, tworzą ściany, a dach kryty jest słomą palmową. Szałas ma tylko jeden otwór - drzwi, które zawsze znajdowały się na środku przedniej ściany.
W architekturze kamiennej Majów istniały dwa typy budynków:
1. Świątynie na piramidach - były często wynikiem wielokrotnej nadbudowy, dzięki czemu kapłani, wspinając się po stromych schodach do platformy świątyni mogli być blisko bogów
2. Budynki mieszkalne - tzw. pałace - mieszkali w nich tylko możnowładcy, królowie, kapłani, wojownicy i uczeni.
Początkowo Majowie budowali mury z ociosanych kamieni. Później, gdy nauczyli się używać betonu, masywnie betonowali sufity. Budowniczowie potrafili tak starannie łączyć kamienne bloki, że zbędne było drewniane szalowanie. Świątynie Majów osiągały do 50 m wysokości. Pomieszczenia w pałacach zazwyczaj były małe, a ich fałszywe sklepienia przypominaj dolną cześć dachu szałasu. Transport kamiennych monolitów, z których liczne ważyły po kilka ton odbywał się przy użyciu lin, wałów lub sań, toczonych po drodze wyłożonej gliną.
