Majowie

Cywilizacja starożytna jako przykład dorobku ludzkości - Majowie

Przedstawiana przeze mnie cywilizacja to cywilizacja Majów. Majowie zamieszkiwali część Hondurasu, Gwatemalę, Belize, Salwador i południowo-wschodni obszar Meksyku. Na te tereny przybyli I tysiącleciu p.n.e. Uważam, że społeczność Majów z pewnością możemy zaliczyć do cywilizacji, gdyż ich rozwój technologiczny, struktura społeczna czy choćby mitologia budzą podziw i są bardzo i są zdumiewające dla dzisiejszych cywilizacji.

Historia

Majowie zamieszkiwali rozległe tereny nizinne od Petenu i od Belize po Jukatan,jak i wyżyny wulkaniczne na południu Gwatemali, aż po zachodnia część dzisiejszego Hondurasu, zahaczając o terytorium Salwadoru. Z licznych badań prowadzonych na tym obszarze można domniemywać, że początki istnienia społeczeństwa Majów sięgają środkowego okresu przedklasycznego, a więc lat 900- 300 p.n.e. Obszar osadniczy Majów był ubogi w minerały. Dopiero handel z ludami wybrzeża Pacyfiku dostarczył Majom przedmioty ze złota,
a także metalowe narzędzia. Dzięki odwodnieniom zajmowanych ziem, leżących w strefie podzwrotnikowej, mogli rozpocząć produkcję żywności na większa skalę. Hodowali głównie kukurydzę, ziemniaki i banany. W epoce klasycznej (300-900 n.e.) Powstało wiele ośrodków skupiających społeczności już zorganizowane hierarchicznie i politycznie.

W tym czasie powstały takie wielkie aglomeracje, miasta- państwa, jak:
Tikal, Uaxactun, Rio Azul, Copan, Quirigua, Palenque, Piedras Negras,Yaxchilan, Uxmal, Kabah, Sayil, Labna. Jest to okres największego rozkwitu kultury majańskiej.

W epoce postklasycznej, w latach 900- 1200 n.e., w ostatnim okresie rozkwitu upadającej kultury Majów, można zauważyć wpływy ludów zamieszkałych na Wyżynie Meksykańskiej, a więc Tolteków, Azteków i in. Kultura Majów zajmuje szczególne miejsce w historii Ameryki Prekolumbijskiej. Szczególnie znane i ważne są ich osiągnięcia w dziedzinie architektury, sztuki i astronomii.

Majowie stworzyli astronomię opisującą z zadziwiającą dokładnością zjawiska zachodzące na niebie. Przyczyny upadku kultury Majów badane są przez niemal 200 lat, lecz do tej pory nie udało się ich ustalić.

Osiągnięcia cywilizacyjne Majów

W porównaniu z innymi mezoamerykańskimi kulturami wiedza i kunszt Majów są niepowtarzalne. Liczne miasta ukryte wśród dżungli Gwatemali, świątynie, piramidy schodkowe, pałace, tarasy, kamienne boiska do gry w piłkę, wspaniałe płaskorzeźby, inskrypcje, hieroglify do dziś zadziwiają świat nauki. Majowie nie używali żadnych metalowych narzędzi, nie znali koła, nie wykorzystywali zwierząt pociągowych.

Budowle architektoniczne wznosili bez użycia metalu, broń wykonywali z obsydianu, ozdoby z nefrytu i stiuku, rzeźby i płaskorzeźby z kamienia, drewna i kości, znali ceramikę polichromowaną. Malowidła i inskrypcje na ścianach świątyń i kamiennych stelach upamiętniały daty najważniejszych wydarzeń.

Niektóre z nich sięgają 400 milionów lat wstecz. W sztuce Majów wszystkie freski miały związek z konkretną datą. Wszystko było oparte na matematyce.

Dla Majów życie miało całkiem inny sens, niż dla nas, Europejczyków. Nie przywiązywali oni wagi do rozwoju techniki, lecz koncentrowali się głównie na matematyce, astronomii i filozofii. Wprowadzili do algebry pojęcie zera i opracowali system liczbowy na długo przed wprowadzeniem symboli arabskich w Europie. Stworzyli system dwudziestkowy, który opierał się na trzech symbolach wartości (kropka, kreska i muszla).

Prowadzili obserwacje astronomiczne, dokładny kalendarz cykli zaćmień Słońca i Księżyca, co więcej, opierali się na kalendarzu, w którym zaznaczone były synodyczne obiegi, jak również synchronizacja z cyklami Merkurego, Wenus, Marsa, Jowisza i Saturna. Ich kalendarz był najdokładniejszym kalendarzem świata, ale też najbardziej skomplikowanym. Różnił się on od najnowszych obliczeń astronomicznych o mniej niż 0,069 dnia na rok. W życiu codziennym korzystali z dwóch kalendarzy: 365-dniowego HAAB i 260-dniowego TZOLKIN.

W religii i kulturze Majów, obok głębokiej wiedzy astronomicznej, można również znaleźć obszerny materiał astrologiczny. Punktem wyjściowym były Narodziny Planety Wenus. Wiele budowli Majów służyło za obserwatoria wschodów i zachodów planet, wykorzystywanych do celów astrologicznych. Zjawiska kosmiczne, ruchy planet, plamy na Słońcu i ich wpływ na ludzką psychikę czy płodność gatunku interesowały ich szczególnie. Słońce czcili jako najwyższe bóstwo, dlatego istotą ich astrologii były wpływy słoneczne i cykliczność zjawisk w Układzie Słonecznym. Układ gwiazd w Zodiaku był jedynie tłem, swego rodzaju kosmicznym cyferblatem.

Majowie nie byli ludem prehistorycznym, ponieważ posiadali własne pismo, składające się z sylab i ideogramów, czyli umownych znaków pisemnych (symboli) oznaczających określoną rzecz lub całe pojęcie.

Mitologia, religia i wierzenia

Majowie byli przekonani o tym, że żyją w piątej epoce słonecznej oraz o tym, że przed pojawieniem się człowieka im współczesnego istniały wcześniej cztery rasy ludzkie, które zginęły w straszliwych kataklizmach. Zgodnie z tym przekonaniem, obecna epoka zaczęła się 12 sierpnia 3114 roku i zakończy 22 grudnia roku 2012. Szczególną czcią otaczali Majowie Słońce, uważane przez nich za źródło życia i ojca bogów. Podobną czcią otaczali Jaguara - zwierzę, które było dla nich symbolem nowej epoki, współczesnego świata. Wierzyli, że ofiarą z krwi mogą pozyskać przychylność bogów. Znane są przypadki prowadzenia wojen w celu zdobycia jeńców, których później zabijano, poświęcając ich krew bogom. Podczas rytuału składania ofiar kapłani ostrzem z obsydianu wycinali serca z ciała ofiary.

W mitologii Majów zastanawiająca jest obecność licznych symboli chrześcijańskich: symbol krzyża (litera T), wzmianki o potopie, podobieństwo proroka Quetzalcoatla (Kukulkana) do Mesjasza. W Popol Vuh, piśmie świętym Majów, czytamy: Jeden był język wszystkich. W czym zostaliśmy oszukani? [...] Jedna była nasza mowa, gdy przybyliśmy tam, do Tulan (biblijna wieża Babel). Gdy dotarliśmy do brzegu morza, Quitze-Balam dotknął go swoją laską i otworzyła się droga, jakby nie było morza... (zbieżność z historią Mojżesza).

U Majów występuje również motyw nauczyciela, który przybył z gwiazd - Pakala Wotana (utożsamianego z Chrystusem). Nauczał on, jak korzystać z kalendarza, pisać, pokazywał, jak uprawiać kukurydzę. To właśnie on miał założyć miasto Palenque. Na jego sarkofagu odkryto tajemniczą rzeźbę przedstawiającą astronautę w kapsule kosmicznej.

Bardzo ciekawa była również teoria powstania człowieka według Majów. W niebie było czterech bogów: Czerwony, Czarny, Żółty i Bezbarwny. Każdy z nich chciał stworzyć człowieka. Pan Żółty stworzył człowieka z gliny, Pan Czerwony z drewna, jednak stworzenia te były za słabe. Pan Czarny stworzył człowieka ze złota. Był on piękny i wytrwały, jednak nie mógł się ruszać, mówić, myśleć. Pan Bezbarwny zrobił człowieka z części swojego ciała. Bogowie zesłali człowieka Pana Bezbarwnego i Pana Czarnego. Człowiek stworzony z ciała był biedny, ale pracowity i religijny. Gdy spotkał złotego człowieka, jego dobroć obudziła w nim serce. Wtedy człowiek Pana Bezbarwnego nazywany był biednym, a Pana Czarnego bogatym. Obaj żyli w zgodzie i bogaty musiał pomagać biednemu.

Ludność

Majowie byli ludem wojowniczym. Każde miasto utrzymywało mały korpus zawodowych wojowników, ale szeregi zapełniali wieśniacy. Okres uprawy pól i żniw był okresem pokoju. Majowie, pomimo swej wojowniczej natury nie dokonywali podbojów.

Wojny były potrzebne dla zdobycia jeńców, których kapłani składali na ofiarę, a także dla zdobycia kontroli nad szlakami handlowymi. W czasie pokoju ludność wsi zajmowała się głównie uprawą pól, oraz wykorzystywana była do wznoszenia miejskich kompleksów. Zamożniejsi mieszkańcy poświęcali czas sztuce, matematyce, architekturze, astronomii oraz pisarstwu. Majów fascynowało przemijanie. Pod koniec IX wieku z nie wiadomych przyczyn Majowie porzucili miasta.

Majowie byli ludźmi, którzy stworzyli wyjątkową cywilizację i posługiwali się wyjątkowymi umiejętnościami technicznymi. Budowali niesamowite miasta, majestatyczne świątynie i pałace. Były one symbolem ich historii i wierzeń. Rzeźbili w kamieniu. Rozwijali kulturę, język i system socjalny, który przyniósł porządek na ich terenach. Byli ludźmi, którzy nawet podczas snu zastanawiali się nad sensem istnienia świata. Majowie to lud na wysokim szczeblu rozwoju intelektualnego i artystycznego i jedna z najbardziej rozwiniętych cywilizacji indiańskich w Ameryce Środkowej. Aż do czasu hiszpańskiej konkwisty w szesnastym wieku zamieszkiwali Meksyk, Belize, Gwatemalę, tereny El Salvador i Hondurasu (obszar pół miliona kilometrów kwadratowych). Ich historię można podzielić na trzy okresy: przedklasyczny (100- 300 n.e.),klasyczny (900- 1000 n.e.) I poklasyczny, który zakończył się tuż przed upadkiem imperium, między 1500 i 1700 rokiem n.e. Według archeologa i specjalisty cywilizacji Majów, Jeremiego A.Sabloff'a faktem jest, że Majowie nie zdołali rozwiązać problemów, jakie zagrażały ich cywilizacji. Prawdopodobnie poznając ich dzieje możemy dowiedzieć się, jakich typów metod musimy unikać, żeby zwiększyć szanse przetrwania naszej cywilizacji.

Gospodarka

Podstawą gospodarki Majów było rolnictwo wykorzystujące technikę żarową i irygację, myślistwo i rybołówstwo. Uprawiali kukurydzę, fasolę, bawełnę, kakao, maniok, bataty, kolokazję jadalną. Prowadzili ożywiony handel lokalny i dalekosiężny, organizowali targi i jarmarki. Rozwój handlu umożliwiała sieć dróg łączących poszczególne miasta. Rozwijało się rzemiosło, szczególnie ceramika, budownictwo.

Architektura

Majowie mieszkali w szałasach. Na nizinach, Majowie budowali swoje mieszkania na małym cokole z ubitej ziemi, by chronić się przed powodziami pory deszczowej. Palisady, wzmacniane plecioną latoroślą, tworzą ściany, a dach kryty jest słomą palmową.
Szałas ma tylko jeden otwór - drzwi, które zawsze znajdowały się na środku przedniej ściany.

W architekturze kamiennej Majów istniały dwa typy budynków:
- świątynie na piramidach - były często wynikiem wielokrotnej nadbudowy, dzięki czemu kapłani, wspinajac się po stromych schodach do platformy świątyni mogli być blisko bogów;
- budynki mieszkalne - tzw. pałace - mieszkali w nich tylko możnowładcy, królowie, kapłani, wojownicy i uczeni.

Początkowo Majowie budowali mury z ociosanych kamieni. Później, gdy nauczyli się używać betonu, masywnie betonowali sufity.

Budowniczowie potrafili tak starannie łączyć kamienne bloki, że zbędne było drewniane szalowanie. Tak więc architektura Majów stała na bardzo wysokim poziomie. Budynki były trwałe, stabilne i zapewniały dogodne schronienie przed powodzią, nocnym chłodem, czy atakiem zwierząt.

Świątynie Majów osiągały do 50 m wysokości. Pomieszczenia w pałacach zazwyczaj były małe, a ich fałszywe sklepienia
przypominają dolną cześć dachu szałasu.

Transport kamiennych monolitów, z których liczne ważyły po kilka ton odbywał się przy użyciu lin, wałów lub sań, toczonych po drodze wyłożoną wilgotną gliną. Podobną technikę w przewozie kamiennych bloków wykorzystywali Egipcjanie.

Ustrój społeczny

Społeczeństwo miało strukturę klasową. Najwyższe miejsce w hierarchii społecznej zajmowała arystokracja, z której wywodzili się władcy, urzędnicy zajmujący się administracją, kapłani oraz wyżsi dowódcy wojskowi. Najliczniejszą warstwę stanowili chłopi, których część, czasowo lub na stałe, zajmowała się rzemiosłem. Byli też kupcy i inne grupy zawodowe. Najniżej w hierarchii stali niewolnicy rekrutujący się spośród jeńców wojennych.

Miasta Majów były centrami ceremonialno-kultowymi, liczba ich mieszkańców - głównie przedstawicieli warstwy kapłańskiej i arystokratycznej - nie była wielka. Rzemieślnicy i rolnicy zamieszkiwali peryferia, osiedla i wioski wokół centrów kultowych. Miasta zorganizowane były w luźne federacje lub ligi miast.

Na czele miast-państw stał ahau, czyli król. Poszczególnymi miastami, wioskami albo grupami wiosek zarządzali sahalob (gubernatorzy). Wywodzili się oni z panującej rodziny królewskiej lub lokalnej arystokracji, byli jednocześnie kapitanami wojsk.