Historia lata 1918-1970

1918 rok
-ośrodki władzy w Polsce : Rada narodowa księstwa cieszyńskiego(19 października); Polska komisja likwidacyjna(28 października); Rada regencyjna(powołana przez okupanta); Tymczasowy rząd ludowy republiki polskiej(6/7 listopada- manifest: przymusowe wywłaszczenie, upaństwowienie kopalń, przemysłu, dróg, zabezpieczenia socjalne pracowników); Rady delegatów robotniczych(zagłębie dąbrowskie); Naczelna rada ludowa(11 listopada);
--Komitet Narodowy Polski(Paryż- Dmowski)
-10 listopada wraca Piłsudski(rząd lubelski i RR, komisja likwidacyjna podporządkowanie)
-porozumienie z garnizonem niemieckim
-18 listopada rząd Moraczewskiego
-4/5 stycznia prawicowy zamach stanu 1919 M. Januszajtis i E. Sapiecha
-rząd Paderewskiego(16 stycznia 1919)
-wybory 26 stycznia 1919 zwycięstwo endecji

walka i kształt granic 1918-1921
granica wschodnia
-31 października/1 listpoada wojna polsko-ukraińska o Lwów i galicje wsch. 1918
-styczeń 1919 konferencja w Paryżu
-17 luty 1919 walka pod Maniewiczami
-kwiecień 1919 zdobycie Wilna przez Polaków
-koncepcja federacyjna i inkorporacyjna
-1 września 1919 rozejm polsko-ukraiński(linia rozgraniczenia na Zbruczu); kwiecień 1920 umowa polityczna i konwencja wojskowa, polska uznaje prawo do niepodległości Ukrainy
-sierpień 1920 r bitwa warszawska; zwycięstwo nad Niemnem(20/25 września 1920)
-18 marca 1921 traktat ryski(polska granica wsch. od Dzwiny do karpat[Dzisna-Dokszyce-Słucz-Korzec-Ostróg-Zbrucz]
granica zachodnia:
-plebiscyt na śląsku- marzec 1921, powstania śląskie(sierpień1919, 1920, maj 1921)
-plebiscyt na Warmii i Mazurach(11 lipca 1920- zagrożenie ze strony armii czerwonej)

mała konstytucja(1919)
-władzą suwerenną i ustwodawczą jest sejm
-naczelnik państwa reprezentuje państwo na zewnątrz i jest wykonawcą uchwał sejmu
-naczelnik w porozumieniu z sejmem powołuje rząd
-naczelnik państwa i członkowie rządu ponoszą odp. przed sejmem

konstytucja marcowa
-26 stycznia sejm ustawodawczy- cel uchwalenie konstytucji
-rząd Moraczewskiego powołał Biuro Konstytucyjne(projekt Buzka-k. st. zjednoczone, Niedziałkowskiego, Wróblewskiego-k. francuska)
-gabinet Paderewskiego powołał Ankietę(30 osób) – projekt doskonały pod względem prawnym, równowaga między władzą w,u a s., prezydent wybierany w głosowaniu powszechnym- prawo veta i możliwość rozwiązywania izb
-14 lutego 1919 sejm powołał komisje konstytucyjną-w.Seyda, komisja obojętna projektowi ankiety domaga się rządowego projektu deklaracji konstytucyjnej(zbiór zasad moralnych- skrytykowana w sejmie)
-napłyneły projekty poszczególnych partii: PSL-wyzwolenie-W.Wakara, PPS-M. Niedziałkowski, ZLN-S. Głąbiński i J. Buzka firmowany przez KPK
-18 grudzień 1919premier Skulski przeds. sejmowi projekt(wzorowany na k. francuskiej) E. Dubanowicza
-lipiec 1920 projekt konstytucji trafił na posiedzenie sejmu
-wszczęta we wrześniu, toczyła się w atmosferze konfliktów
-spory o senat(blok senacki-prawica i p. centrum(silny senat mający wpływ na sejm, złożony z senatorów nie z wyborów), antysenacki-lewica i l. centrum(jedyny reprezentant sejm, wybierany w głosowaniu powszechnym, senat ograniczał demokracje)
-walke o senat wygrała prawica- 2 izbowy parlament, lewica ograniczyła kompetencje senatu i wymusiła demokratyczny wybór, senat pozbawiono prawa inicjatywy ustawodawczej, prawa wyrażania wotum nieufnośći rządowi, mógł rozpatrywać projekty ustaw uchwalone przez sejm
-konflikt wyboru i kompetencji głowy państwa, prawica- wybór przez zgromadzenie narodowe(sejm i senat), kompetencje ograniczone-wzór k. francuska, brak sprawowania naczelnego dowództwa w czasie wojny. lewica-wybór w głosowaniu powszechnym, możliwość sprawowania funkcji naczelnego wodza
-socjaliści za rozdziałem kościoła od państwa, skreślenie artykułów wyznaniowych, prawica broniła zapisy wyznaniowe
-doszło do kompromisu i 17 marca 1921 roku, konstytucja stanowiła kompromis między zamiarami prawicy i lewicy minimalnie korzystniejszy dla prawicy
-sejm miał wyłączność w stanowieniu ustaw oraz kontroli administracji, , inicjatywa ustawodawcza do sejmu i rządu należała, senat mógł ją jedynie wstrzymać lub zaproponować jej odrzucenie, sejm przyjmował lub odrzucał większością11/20; wybory do obu izb były 5-przymniotnikowe, kadencja trwała 5 lat; prezydenta wybierało zgromadzenie narodowe na 7 lat, każdy jego akt wymagał kontrasygnaty premiera i ministra; gwarantowała wszelkie prawa obywatelskie; brak równowagi między władzą ustawodawczą a wykonawczą- całkowita przewaga sejmu

przewrót majowy
-przyczyny:chwiejna sytuacja polityczna, zmiany rządów, partyjniactwo, nadmierna dominacja parlamentu- sejmokracja, zła sytuacja gospodarcza, narastanie społecznego przyzwolenia dla objęcia władzy przez silną rękę, utworzenie 2 rządu chjeno-Piasta z premierem Witosem
-konsekwencje: misja tworzenia rządu dla Bartla, sprawy wojskowe Piłsudski, nie rozwiązano żadnej partii, rządu(sam ustąpił), sejmu, wybór Piłsudskiego na prezydenta(nie przyjął , Wybór swój uznał jako zalegalizowanie zamachu majowego), Mościcki prezydentem, nowela konstytucyjna 2 sierpnia 1926: prezydent prawo rozwiązywania izb na wniosek rządu oraz wydawania dekretów z mocą ustawy w okresie między kadencjami sejmu lub na podstawie specjalnej ustawy o pełnomocnictwach w czasie trwania kadencji do 1927, ustalono terminy dla debaty budżetowej,: dekret prezydenta o organizacji naczelnych władz wojskowych powołano generalny inspektorat sił zbrojnych, generalnym inspektorem został Piłsudski

konstytucja kwietniowa
-sprawa konstytucji ciągneła się bardzo długo; już w 1928 BBWR przed. wniosek w sprawie przystąpienia do prac nad konstytucją
-1929 sejm potrzeba zmiany konstytucji
-luty 1929 debata nad wnioskiem konstytucyjnym BBWR( rozszerzał uprawnienia prezydenta), lewica przygotowała własny projekt- projekty przekazane komisji konstytucyjnej(obrady styczeń 1930 roku, obrady zakończono, strony nie uzgodniły wspólnego stanowiska)
-luty 1931 BBWR w nowym sejmie wnosi nowy projekt- przekazany komisji konstytucyjnej-opozycjo odmówiła współpracy
-26 stycznia 1934 rok debata w sejmie nad sprawozdaniem komisji konstytucyjnej dot. wniosku BBWR w sprawie zmiany konstytucji, referentem był Car, opozycja odrzuciła możliwość udziału w debacie nad tezami(SN, SL, PPS) opuścili sale obrad, na sali została ponad połowa posłów wszyscy z BBWR(zmiana wymagała większości 2/3 przy obecności conajmniej połowy posłów), Car postawił na posiedzeniu wniosek, aby tezy uznać za projekt konstytucji i w skróconym postępowaniu formalnym przegłosować, sejm w II i III czytaniu przyjął projekt konstytucji(brak zgłoszonej na 15 dni wcześniej debaty i brak 111 podpisów pod wnioskiem)
-styczeń 1935 konstytucja pod obrady senatu, senat uchwalił poprawki, BBWR miał wymaganą większość 74 przeciwko 24 przyjął nową konstytucje
-23 kwietnia 1935 roku podpisana przez prezydenta i tym samym weszła w życie
-jednolita i niepodzielna władza skupiona w osobie prezydenta, odp. przed bogiem i historią za losy państwa, mianował premiera a na jego wniosek ministrów, sprawował zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi, stanowił o wojnie i pokoju, , zwoływał, odraczał zamykał sesje izb, miał prawo ich rozwiązania,; posiadał proregatywy osobiste nie wymagające kontrasygnaty: wskazanie jednego z kandydatów na prezydenta, zarządzenie głosowania powszechnego, wyznaczenie na czas wojny swojego następcy, powoływanie i odwoływanie prezesów
-sejm miał uprawnienia ustawodawcze, stanowił budżet, kontrolował gospodarkę rządową
-sejm 208 posłów wybierany w głosowaniu powszechnym
-senat 96 senatorów (2/3 wybierani w wyborach do których byli uprawnieni niektórzy obywatele, 1/3 składu izby mianowana przez prezydenta

lata 1939- 1943
-atak Niemiec na Polskę, do 3 września bitwa obronna granic, 17września atak ZSRR
-armie: Karpaty(K. Fabrycy-osłona COP, zamknięcie przełęczy karpackich na drogach prowadzących do Słowacji). kraków(A. Szylling- obrona Śląska i zach. Małopolski). łódż(J. Rómmel-osłona Łodzi i lini komunikacyjnej do Warszawy z pd. zach), modlin(E.Przedrzymirski-Krukowicz- osłona Warszawy od północy), pomorze(W. Bortnowski- obrona Pomorza od wsch. i zach. granicy), poznań(T. Kutrzeba- osłona Wielkopolski od północy i zachodu), prusy(S. Dąb-Biernacki- działania obronne w łuku Wisły, wykonanie przeciwuderzenia wspomagającego działania armii Łódź i Kraków)
-9-18 września bitwa nad Bzurą(obrona Warszawy)
-17 września rząd obradował w Kołomyji a następnie w Kutach, 17/18 w nocy prezydent i wódz naczelny przekroczyli granice rumuńską(podpisali odezwy do narodu i do wojska o opuszczeniu kraju w celu kontynuowania wojny, dokumenty te ogłoszono po stronie rumuńskiej w Czerniowcach, ale umieszczono na nich datę 17 września i miejsce wydania Kuty a nie Czerniowce, fakty te zostały uznane za nie zgodne z przyznanym władzom polskim prawem do przejazdu przez teren neutralnej Rumunii i posłużyły za pretekst do internowania ich)
-do 27 września broniła się Warszawa, a grupa operacyjna polesie jeszcze w dniach 2-4 pażdziernika stoczyła zwycięską z niemcami bitwe pod Kockiem(kapitulacja gen. Kleeberga z powodu braku broni)
-prezydent Mościcki wyznacza następce W. Raczkiewicza(Paryż), premierem-Sikorski ; 27 września 1939-SZP, 13 listpoada 1939-ZWZ,1940- delegat rządu na kraj(C. Ratajski, Piekałkiewicz, Jankowski), grudzień 1939 Rada Narodowa(SN, SP, SL, PPS), 26 luty 1940 Polityczny komitet porozumiweawczy(PKP- póżniej krajowa reprezentacja polityczna-KRP-1943) przy KG ZWZ
-30 lipca 1941 układ Sikorski-Majski(rząd radziecki uznał traktaty radziecko-niemiecki z 1939 dot. zmian terytorialnych w Polsce utraciły swą moc, przywrócone zostaną stosunki polsko-radzieckie, oba rządy będą udzielać sobie pomocy, utworzenie armii polskiej w ZSRR, amnestia dla polaków)
-Rząd radziecki udziela poparcia polskiej lewicy społecznej(godziła się za uznanie granicy etnicznej na wschodzie)
-ZWZ przemianowano na AK(14 luty 1942, scalanie konspiracji zbrojnej), sierpień KG AK powołała org. do prowadzenia walki bieżącej kierownictwo dywersji,
-rozmowy PPR z Piekałkiewiczem-(jankowski,- brak porozumienia)
-kwiecień 1943 sprawa katyńska
-PPR na czele z Gomułką(1943)- powstaje AL.
-1943 premierem Mikołajczyk
-listopad/grudzień 1943 konferencja w teheranie(linia na wsch. z 28 września 1939)

lata 1944-1947
-9 styczeń 1944 Rada Jedności Narodowej(polskie państwo podziemne)
-1 stycznia 1944 z inicjatywy PPR- powstaje KRN-B.Bierut
-21 lipca PKWN(E.Osóbka-Morawski)
-22 lipca manifest PKWN(rząd w Londynie i jego delegatura jest władzą nielegalną, legalną władzą jest KRN, nawiązywano do konstytucji z 17 marca 1921r., nawiązuje do walki z okupantem w sojuszu z armią czerwoną, reforme rolną, zapowiadał przyłączenie do Polski Śląska, Pomorza, a w sprawie granic wschodnich: stwierdzał konieczność oddania ziem litewskich Litwie, białoruskich- Białorusi, ukraińskich-, Ukrainie(uznanie lini Curzona) , współpraca z ZSRR
-1 sierpnia/2 pażdziernika powstanie warszawskie 1944/ klęska państwa podziemnego
-listopad dymisja Mikołajczyka/ Arciszewski
-31 grudnia 1944 KRN powołanie rządu tymczasowego RP
-4/11 luty 1945 Jałta(wsch. granica wzdłuż lini Curzona, rząd tymczasowy RP powinien zostać przekształcony w rząd tymczasowy jedności narodowej)-TRJN)
-proces przywódców podziemia; przygotowania do konferencji w sprawie utworzenia rządu TRJN-7-PPR, 6-PPS, 6-ludowców, 2-SD-28 czerwca 1945)
-17lipca/2 sierpnia 1945 Poczdam(przyznano Gdańsk, część Śląska, , ziemi Lubuskiej, Pomorza zach., położone na wsch. od linii rzek Nysa łużycka i Odra wraz ze Szczecinem i Świnoujściem
-referendum ludowe z 1946(3xTAK, sfałszowane)
-wybory do sejmu 19 stycznia 1947(Blok stronnictw demokratycznych-PPR,PPS,SL,SD- PSL i SP nie znalazły się w bloku) zwycięstwo bloku w sejmie na 444 posłów oni mieli 394, a PSL tylko 28, SP-12; premierem Cyrankiewicz, uchwalono małą konstytucje(obok głowy państwa utworzono instytucje Rady Państwa-prawo inicjatywy ustawodawczej, zatwierdzanie dekretów, wprowadzenie stanu wyjątkowego i wojennego, ); trzonem aparatu władzy byli chłopi, robotnicy- siły ludowe, prezydentem B.Bierut
-1948 zjednoczenie PPR i PPS w PZPR

lata 1952-1956
-22 lipca konstytucja(znośi instytucje prezydenta, , funkcie głowy państwa obejmuje Rada Państwa, rząd jest powoływany przez sejm, )
-1954 likwidacja MBP a powołano MSW
-1954 Gomułka uwolniony z aresztu
-1956 śmierć Bieruta, I sekretarzem został Ochab; w partii doszło do uformowania dwóch frakcji tzw. Puławianie(przeprowadzenie demokratyzacji stosunków) i Natolińczycy(przeciwstawiała się reformom, mogą osłabić pozycję władzy ludowej); pociągnięto do odp. niektórych byłych szefów MBP; kwiecień-amnestia wobec niesłusznie aresztowanych;
-czrwiec 1956 Poznań: demonstracje robotnicze,opanowanie gmachu więzienia oraz wypuszczenie więzniów, do akcji wkroczyło wojsko, około 70 zabitych i 600 rannych;
-październik 1956: obrady z udziałem Gomułki, jednocześnie do Warszawy przybyła delegacja z Chruszczowem na czele, 20 października przedstawiciele PZPR z udziałem Gomułki przeprowadzili rozmowe z delegacją radziecką(wprowadzenie interwencji zbrojnej), Gomułka objął funkcie I sekretarza

lata 1964-1968/1970
-1964-list 34
-1967 wystawiono Dziady A.Mickiewicza w Teatrze Narodowym, władze komunistyczne zawiesiły go wobec antyradzieckich reakcji widownii, ostatni spektakl odbył się 30 stycznia 1968 roku
-1967 wojna Izrael pokonał Egipt(w polsce zerwano z Izraelem stosunki dyplomatyczne)
-8 marca 1968 roku opozycyjnie nastawieni studenci UW zorganizowali wiec protestacyjny, podobne wydarzenia stopniowo objeły cały kraj- demonstracje usunięto przy pomocy MO; M. Moczar-hasła niebezpieczeństwo syjonizmu
-grudzień 1970 rok: tragiczne wydarzenia na wybrzeżu; wystąpienia robotnicze(pogarszajace się warunki życia, wzrost cen) 14 grudnia-Gdańsk, (sprzeczne decyzje- Kliszko zawieśić prace, Kociołek wezwał do pracy-Gdynia)
-20 grudnia 1970 usunięto Gomułke/ nowym sekretarzem Gierek, pogrudniowe kierownictwo anulowało podwyżkę cen