"Pan Tadeusz" Adama Mickiewicza został po raz pierwszy wydany w 1834 roku w Paryżu. Nie został on jednak przyjęty przez przebywających tam polskich emigrantów zbyt entuzjastycznie. Oczekiwali oni od Adama Mickiewicza utworu bardziej nawiązującego do sytuacji Polski, być może nie zrozumieli intencji autora. Jednak później "Pan Tadeusz" został nazwany epopeją narodową i do obecnej chwili uważany jest za jedno z największych dzieł pisarzy polskich.
Adam Mickiewicz w swym utworze ukazał przełomowy okres w dziejach narodu. Przedstawił Polskę pod zaborem rosyjskim i Napoleona, w którym widział człowieka zdolnego pomóc Polakom w odzyskaniu niepodległości. Poza tym w wypowiedzi Tadeusza ukazał problem chłopów, który został przez młodego Soplicę rozwiązany przez nadanie chłopom ziemi. Była to jakby zapowiedź uwłaszczenia chłopów w nowej, odrodzonej Polsce.
Bohaterem utworu jest właściwie cały naród, choć przeważającą rolę odgrywa tutaj szlachta. Już w samym tytule jest mowa o tym, że stan szlachecki będzie przedstawiony znacznie obszerniej, niż pozostałe warstwy społeczne:
Pan Tadeusz czyli ostatni zajazd na Litwie historia szlachecka z r. 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem
Jest tu również wielu bohaterów indywidualnych, co wiąże się z tym, że utwór jest rozbudowany, wielowątkowy. Nie można właściwie wyznaczyć najważniejszego z nich, gdyż wszystkie wątki przeplatają się i występują w całym utworze. Są to między innymi: spór o zamek, miłość Tadeusza i Zosi, Tadeusza i Telimeny, kłótnie Asesora i Rejenta, dzieje Jacka Soplicy. Tworzą one bardzo ciekawą i obszerną akcję, która wciąga czytelnika. Dzięki nim utwór jest ciekawy i zajmujący.
Składa się on z 12 ksiąg, które są napisane wierszem i wydaje mi się, że choć wielu ludzi nie lubi czytać utworów wierszowanych, to jednak ten czytają z przyjemnością.
W "Panu Tadeuszu" znajdziemy mnóstwo pięknych opisów przyrody. Na samym początku, w "Inwokacji", poeta ukazuje piękno przyrody ojczystej, a w czasie akcji utworu przedstawia nam poszczególne składniki jej piękna. Opisy przyrody są napisane językiem artystycznym, najpiękniejszym, jaki poeta potrafił stworzyć. Na pewno tęsknił do tych krajobrazów i chciał czytelnikowi ukazać je jak najlepiej. Poświęcił im dużo miejsca w utworze, ale dzięki temu dzisiaj potrafimy sobie wyobrazić, jak piękna była kiedyś Litwa. W opisach tych Mickiewicz stosował personifikację, chcąc tym samym zaznaczyć ważną rolę przyrody w życiu człowieka. Aby ocenić wysiłki autora, zmierzające do przybliżenia tych obrazów, sami musimy je przeczytać i wyobrazić sobie. Mickiewicz ukazał nam nie tylko piękno lasów litewskich, ale też opisał chmury na litewskim niebie w wypowiedzi Wojskiego, rodzaje grzybów w scenie z grzybobrania, warzywa i owoce w ogródku Zosi, a nawet muchy litewskie.
Poeta chciał, aby jego dzieło trafiło "pod chłopskie strzechy" i może dlatego zawarł w nim elementy ludowości, tym samym zaznaczył, że chłopi i ich obyczaje odgrywają ważną rolę w życiu narodu. Elementy ludowości zobaczymy między innymi w stroju ślubnym Zosi, a także w opisie kniei litewskich, które porównane są do siedzib czarownic, diabłów, które tak często pojawiały się w opowieściach ludowych.
Każda z postaci w "Panu Tadeuszu" ma jakieś cechy indywidualne. Najczęściej jest to ukazane w sposobie ubierania lub wypowiedzi. Najbardziej znanym powiedzonkiem Gerwazego jest "ostatni z Horeszków, chociaż po kądzieli" i słówko: "mopanku", natomiast Telimena często używa zwrotu "mam w biurku". Przykładem indywidualizacji ubioru jest postać Hrabiego, który ubiera się według najnowszej francuskiej mody. Poza tym wiele postaci możemy rozpoznać po posiadanych przez nich przedmiotach. Na przykład Gerwazego od razu zidentyfikujemy po przyczepionych do pasa kluczach lub po scyzoryku, który trzyma w ręce. Jeżeli zobaczymy jakiegoś mnicha, będzie to na pewno ksiądz Robak. Odgrywa on bardzo ważną rolę w utworze. Jest polskim emisariuszem, który przygotowuje Litwę do powstania. Nawołuje on Litwin do sięgnięcia po broń i przyłączenia się do Napoleona. Jego postać jest przykładem bohatera romantycznego. Przechodzi on w życiu przemianę, która z Jacka Soplicy – człowieka gwałtownego, pijaka i paliwody, czyni go gorącym patriotą, opanowanym i dzielnym żołnierzem. Mimo ze przed metamorfozą jest on bohaterem negatywnym, myślę, że czytelnik nie pogardza nim, ale współczuje mu i podziwia go, gdy zostaje mnichem i emisariuszem. Jacek Soplica popełnił w młodości błąd – zastrzelił zdradziecko Stolnika – który musiał naprawiać przez całe życie. Chcąc zmazać ten grzech został żołnierzem, potem emisariuszem. Poświęcił się dla ojczyzny, rezygnując ze szczęścia osobistego z życia z synem. Dopiero przed śmiercią opowiedział swoje dzieje bratu – Sędziemu i Gerwazemu, prosząc o wybaczenie. Stary Klucznik, sługa Stolnika chyba mu wybaczył, jak wybaczył mu Bóg, oświetlając po śmierci jego twarz promieniami słońca.
"Pan Tadeusz" jest napisany bardzo bogatym językiem. Autor stosował wiele środków artystycznych: epitetów, synonimów, onomatopei, aby uplastycznić i ożywić akcję utworu. Obok prostych zwrotów znajdujemy kunsztowne porównania i literackie opisy. Jeżeli chcielibyśmy zilustrować dzieło, nie mielibyśmy zbyt dużych kłopotów, gdyż opisy te są barwne i szczegółowe, co daje nam lepsze wyobrażenie o opisywanym świecie.
Utwór ten zawiera w sobie elementy trzech rodzajów literackich. Epika – to opisy, charakterystyka osób, sytuacji, akcja utworu, bohaterowie, występowanie wątków; liryka – przeżycia i uczucia bohaterów, gra Wojskiego na rogu, koncert Jankiela; dramat – barwne opisy batalistyczne w czasie zajazdu i na przykład opis polowania.
Wszystkie te cechy skłaniają nas do nazwania "Pana Tadeusza" epopeją romantyczną. Są to cechy, które charakteryzują ten gatunek literacki, stworzony przez samego Mickiewicza.