Renesans Karoliński

Renesans (z języka francuskiego renaissance, z języka włoskiego rinascita) oznacza "odrodzenie". W tym miejscu należy zastanowić się, dlaczego czasy, w których panował cesarz Karol I Wielki oraz jego następcy, określane są jako czasy odrodzenia.

Na przełomie wieku VIII i IX w Europie zaczęły zachodzić pewne zmiany - zarówno w strukturach politycznych jak i w sztuce, architekturze czy nauce. W owym czasie do władzy w państwie Franków doszedł Karol, syn Pepina Małego. Zdołał rozszerzyć swą władzę na wszystkie ludy chrześcijańskie Europy Zachodniej, aż po granicę z cesarstwem bizantyjskim w południowej Italii. Podbił wszystkie plemiona germańskie na kontynencie i umocnił granice, zakładając marchie na terenach graniczących z Duńczykami i ludami słowiańskimi. Rozgromił Awarów i zmusił do wycofania się na ich ziemie nad środkowym Dunajem. W dzień Bożego Narodzenia 800 roku papież Leon III ukoronował Karola na cesarza. Jednak Karol nie chciał poprzestać na rozwoju państwa na drodze militarnej, więc zadbał o jego rozwój poziomu umysłowego i kulturalnego.

Karol zapoczątkował ruch odrodzenia w swym państwie wprowadzeniem reformy szkolnictwa (a raczej jego odbudowy). Wystąpił o pomoc w jej przeprowadzeniu do najbardziej oświeconych ośrodków ówczesnej Europy łacińskiej - klasztorów Irlandii. Reformę przeprowadzono ją w obrębie państwa w szkołach klasztornych, zmieniając w nich zasady rekrutacji uczniów (przyjmowano już nie tylko kandydatów na duchownych, lecz i ludzi świeckich) oraz program nauczania. Przewidywał on nauczanie siedmiu sztuk wyzwolonych: gramatyki, retoryki, dialektyki, arytmetyki, geometrii, astronomii i muzyki (program oraz przepisy dotyczące przyjmowania uczniów do szkół wzorowane były na obowiązujących w tych dziedzinach zasadach w czasach starożytnych). Reforma przewidywała także utworzenie nowych szkół - Katedralnych, zakładanych przez biskupów w stolicach diecezji. Głównym ośrodkiem nauczania była, założona przez Karola, Szkoła Pałacowa w Akwizgranie.

Za czasów tego ożywienia kulturalnego nastąpił też rozwój dziejopisarstwa: spisywano roczniki i biografie (powstała wtedy słynna biografia cesarza autorstwa Einharda, będąca wzorem dla wielu późniejszych tego typu dzieł). Założono zespoły kopistów, którzy sporządzali kopie starożytnych manuskryptów. Nastąpił także znaczny rozwój malarstwa i rzeźby.

Do najwybitniejszych uczonych należeli: Alkuin z Northumbrii (znakomity nauczyciel i autor listów, który przyczynił się do powstania ulepszonej wersji Wulgaty), Longobard Paweł Diakon (historyk i gramatyk), wizygocki poeta Teodulf (biskup Orleanu) oraz Einhard (autor efektownej biografii cesarza). Renesans karoliński wywarł wpływ na wielu później żyjących uczonych, jak Hraban Maur, Walafrid Strabo, Jan Szkot Eriugena (wybitny filozof) oraz kilku nieznanych z imienia budowniczych kościołów i artystów.

Odrodzenie karolińskie polegało głównie na gromadzeniu i wykorzystywaniu spuścizny, jaką pozostawiła po sobie starożytność (czerpanie ze wzorów antycznych, głównie rzymskich). Przejawiało się to przede wszystkim w architekturze, świeckiej i sakralnej (np. w kaplicy pałacowej w Akwizgranie, która, choć bardzo północnoeuropejska w wykonaniu, inspirowana była przez kościół San Vitale w Rawennie, zbudowany przez Justyniana, i wzbogacona kolumnami z pałacu Teodoryka, także z Rawenny). Architektura karolińska stanowi zaczątek stylu romańskiego.

Innym przejawem korzystania z dorobku antycznego, było stworzenie tzw. minuskuły karolińskiej - nowego rodzaju bardzo wyraźnego pisma średniowiecznego. Była ona prototypem rzymskiej czcionki, która powstała w XV wieku (kiedy wynaleziono druk).

Podsumowując, chciałabym odpowiedzieć na pytanie postawione na początku tej pracy - dlaczego okres panowania Karola I Wielkiego nazywany jest renesansem? Ponieważ są to czasy odrodzenia się niektórych form antyku, wprawdzie zmienionych przez lata chrześcijaństwa, lecz opartych na tych samych fundamentach, co kultura starożytna.