Czym Imperium Perskie różniło się od innych wcześniejszych i ówczesnych wielkich państw?

Państwo, nazwane przez współczesnych historyków Imperium Perskim, wyróżniało się innowatorską na swoje czasy organizacją. Niespotykany humanitaryzm i tolerancja cechowały jego władców.

Imperium Perskie istniało od. VI wieku p.n.e. do 330r.p.n.e, kiedy to po kląskach nad Granikiem, pod Issos i Gaugamellą ostatni król- Dariusz II, został zamordowany przez swojego następcę, satrapę Bessosa, a całość ziem weszła w skład wielkiego imperium Aleksandra. Państwo perskie obejmowało obszary Babilonii, Fenicji, Egiptu, Syrii, Libii, Palestyny, Lidii, Międzyrzecza, Asyrii, tereny Azji Mniejszej i Iranu, będąc największym ówczesnym organizmem politycznym, zamieszkałym przez blisko 40 mln ludzi.

Głównym źródłem naszej wiedzy, poza badaniami archeologów, są „Dzieje” Herodota i to z nich dowiadujemy się o pierwszym znanym władcy Persów- Cyrusie. Porwał on swój lud do walki z dominującymi na terenie Iranu Medami. Po ich pokonaniu wykazał się niespotykanym w czasach starożytnych humanizmem oszczędzając tamtejszego władcę, (którego był wnukiem) oraz zastępując elitę medyjska nową, persko-medyjską. Podbijając dalsze tereny Wschodu azjatyckiego uwolnił Żydów z niewoli babilońskiej, pozwalając im powrócić do Palestyny.

Jego następca, oprócz podboju Egiptu, nie wykazał się żadnymi zasługami pozostawiając w chwili śmierci państwo na granicy rozpadu, nękane uzurpacjami i powstaniami wywoływanymi przez Medów.

W roku 522 p.n.e. władze objął Dariusz I, było on właściwym twórcą potęgi Imperium Perskiego. W niespełna dwa lata przywrócił spokój w imperium. Zdawał sobie sprawę z trudności związanych ze złożoną struktura państwa. To właśnie sposób organizacji wyróżniał je na tle wszystkich ówcześnie istniejących. Tak jak Asyryjczycy, Persowie rządzili ludami, które znacznie różniły się zwyczajami i religią. Jednak, podczas gdy ci pierwsi utrzymywali swoja dominację za pomocą terroru: narzucając własną religię, niszcząc kulturę i sprawując władzę za pomocą bezwzględnych przedstawicieli, Persowie starali się obłaskawić podbite ludy. Głównym celem takiej polityki było osiągniecie jak największych korzyści na użytek dynastii i uprzywilejowanej grupie możnych. Na podbitych terenach Dariusz pozostawiał wcześniej panującego władcę, nad którym miał władzę zwierzchnią (sam przyjął tytuł „króla królów”). Nie ingerował w panujące stosunki społeczne oczekując jedyni3 posłuszeństwa i regularnego płacenia podatków. Respektował istniejące kultury- znany jest przykład odbudowy świątyni w Jerozolimie wcześniej zburzonej przez Babilończyków. Poprzez takie zachowanie pozyskiwał sprzymierzeńców pośród duchownych. Były to zachowania kompletnie odmienne od tych panujących w systemie aryjskim czy babilońskim, państwa te w niszczeniu obcych kultur widziały gwarancję długiego panowania.

Kolejnym zadaniem, przed którym stanął Dariusz było stworzenie sprawnie działającego systemu administracyjnego. Tereny wchodzące w skład państwa perskiego miały różną wartość gospodarczą, obejmowały, bowiem obszary zarówno słabo rozwiniętej wschodniej Azji Mniejszej jak i przodującej w gospodarce starożytnej ziemie fenickie i egipskie. Rozwiązaniem było utworzenie 20 satrapii, na czele, których stali satrapowie- bezpośrednio odpowiedzialni przed „królem królów”. Wywodzili się najczęściej spośród perskich nobilów i posiadali stosunkowo szerokie uprawnienia- na nich spoczywał obowiązek ściągania podatków i zwierzchnictwa nas wojskiem. Z tego powodu kontrolowani byli przez urzędników zwanych „oczami i uszami króla”. Nazwa „satrapia” wywodzi się z języka Medów, istnieje więc prawdopodobieństwo, że to oni wprowadzili ten urząd a Dariusz tylko go rozpowszechnił.

Z przytoczonego obrazu imperium perskiego można wysunąć błędny wniosek, że życie ludów poddanych było beztroskie. Mieli oni zagwarantowane zabezpieczenie przed rabunkami i przesiedleniami, (które były codziennością np. w Asyrii), jednak dobrobytem cieszyła się tylko arystokracja i kapłani. Ludność chłopska obciążona było koniecznością płacenia podatków często w ilości znacznie przekraczającej ich możliwości (roczny dochód państwa szacowany był na 400 kg złota). Stanowili oni ponadto znaczną część armii, (jednak jej trzonem byli Persowie).

Warto zauważyć również, że na tle innych państw świata starożytnego, mieszkańcy imperium wyróżniali się całkowitą obojętnością wobec tworzenia literatury. Wśród 40 milionowego ludu z pewnością byli ludzie zdolni stworzyć coś ponad rachunki dworskie.

Imperium Perskie poprzez swoją potęgą dało świadectwo, że z różnorodności kulturowej można czerpać korzyści. Wykorzystywali oni elementy ustroju wielu krajów ówczesnego i wcześniejszego świata Wschodu, tworząc własny, niepowtarzalny ustrój polityczny. Wprowadzili niespotykany wcześniej element tolerancji i humanitaryzmu wobec podbitych ludów. Persja łączyła w sobie elementy państwa scentralizowanego (administracja miała siedzibę w Suzie) i rozczłonkowanego terytorialnie (dlatego władca nie miał jednej, stałej stolicy). Z istnienia dużego, stabilnego państwa korzystali wszyscy mieszkańcy. Niezwykłymi zdolnościami organizacyjnymi wykazali się dwaj najwięksi twórcy Imperium: Cyrus i Dariusz. Dzięki nim państwo perskie znacznie przewyższało inne, sobie współczesne kraje.