Warszawa jest miastem w centralnej Polsce, od 1596 stolicą Polski, a także stolicą województwa mazowieckiego.
Jest położona w środkowym biegu Wisły na Nizinie Środkowomazowieckiej (Kotlina Warszawska) na średniej wysokości 50 m n.p.m. Miasto rozciąga się po obu stronach Wisły, w odległości około 350 kilometrów od Karpat i Morza Bałtyckiego.
Nazwa miasta pochodzi od formy dzierżawczej imienia Warsz (skróconej formy imienia Warcisław), czyli Warszowa lub Warszewa. Popularna etymologia wywodzi nazwę od imion rybaka Warsa i wiślanej syreny Sawy.
Warszawa zajmuje 516,90 km²; średnia gęstość zaludnienia to 3258 osób/km². Populacja samego miasta wynosi 1,765 miliona (2017) osób, na terenie całej aglomeracji zamieszkuje zaś 2 596 553 osób.
W wyniku reform wprowadzonych przez tzw. Ustawę warszawską, od 27 października 2002 Warszawa stanowi tylko jedną gminę na prawach powiatu. Dotychczasowe gminy mają status dzielnic. Ponadto granice Warszawy poszerzyły się o niezależną dotychczas gminę Wesoła.Obecnie Warszawa podzielona jest na 18 okręgów administracyjnych zwanych dzielnicami. Każda z nich posiada ograniczone kompetencje samorządowe:
Śródmieście | Białołęka | Bemowo | Bielany | Mokotów | Ochota | Praga Południe | Praga Północ | Rembertów | Targówek | Ursus | Ursynów | Wawer | Wesoła | Wilanów | Włochy | Wola | Żoliborz
Najważniejszymi miejscowościami podmiejskimi są:
- Pruszków (53,000)
- Legionowo (50,600)
- Otwock (44,000)
- Wołomin (36,500)
- Żyrardów (41,400)
- Nowy Dwór Mazowiecki (27,200)
- Piaseczno (25,200)
- Grodzisk Mazowiecki (24,900)
- Piastów (23,700)
Obecnym prezydentem Warszawy jest Rafał Trzaskowski
Funkcje miasta
Warszawa jest głównym ośrodkiem politycznym, siedzibą naczelnych władz państwa (Sejmu i Senatu przy ulicy Wiejskiej, Prezydenta na Krakowskim Przedmieściu, Premiera w alejach Ujazdowskich) i przedstawicielstw państw obcych (ambasady i konsulaty). Jest też ośrodkiem gospodarczym, znajdują się tu główne instytucje finansowe, takie jak Narodowy Bank Polski, PKO, Bank Handlowy, giełda papierów wartościowych. Warszawa jest ważnym węzłem komunikacji kolejowej (5 dużych dworców), drogowej (zbiega się 5 międzynarodowych dróg kołowych) i lotniczej (międzynarodowy i krajowy port lotniczy Okęcie). Jest to także największy w kraju ośrodek nauki i kultury; znajdują się tutaj szkoły wyższe, w tym największa polska uczelnia i najstarsza w Warszawie — Uniwersytet Warszawski (UW, zał. 1816) oraz największa w kraju uczelnia techniczna — Politechnika Warszawska; liczne biblioteki, m.in. Biblioteka Narodowa, Biblioteka Główna UW, teatry dramatyczny, dla dzieci, 2 teatry operowe, operetka, Filharmonia Narodowa; główny ośrodek radiowy i telewizyjny, wytwórnie filmowe, kina, galerie sztuki, muzea, siedziby towarzystw muzycznych, wydawnictw (m.in. Wydawnictwo Naukowe PWN); co 5 lat odbywa się Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. F. Chopina, co roku — Międzynarodowe Targi Książki; ośrodek turystyczny; różnorodne obiekty sportowe — tor jazdy szybkiej na lodzie, baseny, stadiony, tor wyścigów konnych (Służewiec); rozległe tereny zielone, m.in. parki — Łazienkowski, Ujazdowski, Praski, ogrody — botaniczny, zoologiczny, zespoły parkowo-rekreacyjne na Moczydle, Szczęśliwicach, w Powsinie, lasy — Bielański, Kabacki, wawerskie. Na obrzeżach miasta oraz w jego otoczeniu intensywna uprawa warzyw, owoców, kwiatów.
Przemysł
Upadek powstania listopadowego i towarzyszące mu zniszczenia oraz wprowadzenie w 1831 r., w ramach popowstaniowych represji, bariery celnej na granicy Królestwa i Rosji zahamowały do końca lat czterdziestych XIX w. rozwój przemysłu w Warszawie. Dominujący dotychczas w mieście przemysł włókienniczy, ściślej – wełniany upadł niemal całkowicie, a inne gałęzie z trudem wegetowały. W 1849 r. liczba zatrudnionych w przemyśle fabrycznym i manufakturowym utrzymywała się na poziomie z 1827 r.
Dopiero po zniesieniu w 1850 r. bariery celnej na granicy Królestwa i Cesarstwa nastąpiło ponowne ożywienie w rozwoju wytwórczości przemysłowej Warszawy. W 1869 r. liczba pracujących w przemyśle fabrycznym i manufakturowym osiągnęła ok. 6 tys. osób, tj. o 50% więcej niż w 1847 r. W dwóch najważniejszych w tym czasie gałęziach przemysłu Warszawy maszynowo-metalowym i spożywczym, przemysł fabryczny zyskał już przewagę nad manufakturowym. W tym okresie zostały założone lub rozwinięte przez cudzoziemców znane firmy przemysłowe. Niektóre z nich, mimo zniszczeń w czasie pierwszej i drugiej wojny światowej, zachowały się do dni dzisiejszych, np. browar Haberbusch i Schiele (1844 r.), fabryka cukierków i czekolady E. Wedel (1852 r.).
Rozwój industrializacji Warszawy na wielką skalę rozpoczął się po 1870 r. Wpłynęło na to obok postępu technicznego głównie zniesienie pańszczyzny w Królestwie Polskim w 1864 r. i masowa imigracja do tego miasta taniej siły roboczej, wprowadzenie na granicach imperium carskiego wysokich ceł, chroniących również przemysł polski przed konkurencją lepszych jakościowo i tańszych wyrobów zagranicznych oraz rozwój transportu kolejowego, którego Warszawa stała się głównym węzłem w Królestwie. Transport kolejowy umożliwił zakup surowców i zbyt wyrobów na chłonnych rosyjskich i wschodnioazjatyckich rynkach, gdzie sprzedawano większość produkcji przemysłu warszawskiego.
W minionej dekadzie 1989–1999 wystąpiła dość wyraźnie tendencja do dekoncentracji przestrzennej przemysłu na terytorium Warszawy. Przed 1989 r. zakłady wielkie i średnie były zlokalizowane głównie w uformowanych planowo po 1945 r. 16 strefach przemysłowych, z których większe o powierzchni 50–500 ha nazywane były dzielnicami przemysłowymi, a mniejsze o powierzchni 20–50 ha zespołami przemysłowymi. Łącznie strefy te skupiały w 1985 r. 77% wszystkich pracujących w przemyśle stolicy i 85% terenów użytkowanych przez przemysł. Likwidacja wielu wielkich fabryk usytuowanych w strefach przemysłowych towarzyszyła tendencji do lokalizacji licznych małych zakładów w peryferyjnych jednostkach urbanistycznych stolicy, gdzie przemysłu dotychczas nie było, albo był bardzo słabo rozwinięty. W rezultacie istniejące przedtem dysproporcje w rozmieszczeniu przemysłu na terytorium Warszawy uległy pewnemu zmniejszeniu.
Najważniejsze gałęzie przemysłu: przemysł elektromaszynowy (ok. 30% produkcji krajowej) — największe zakłady przemysłowe: fabryka samochodów osobowych Daewoo, zakłady mechaniczne Ursus, PZL-Wola, Pol. Zakłady Opt., Zakłady Wytwórcze Lamp Elektrycznych „Polam”, zakłady urządzeń telefonicznych, Fabryka Wyrobów Precyzyjnych „Vis”; ponadto są zakłady przemysłu: chemicznego (Polfa, Pollena-Uroda), poligraficznego (Dom Słowa Pol.), spożywczego (cukiernicze E. Wedel, mięsne, mleczarskie, tłuszczowe, spirytusowe, browar), metalurgicznego (huta Lucchini-Warszawa), energetycznego (elektrociepłownie: Kawęczyn, Siekierki, Żerań, Powiśle).