Mezopotamia
Najstarsza cywilizacja powstała na terenie dorzecza Eufratu i Tygrysu (dzisiejszy Irak). Ziemia mezopotamska przynosiła wielkie plony, ale pozbawiona była bogactw mineralnych. Rozwijał się handel. Największym miastem był Babilon liczący pół miliona mieszkańców. W IV tysiącleciu p.n.e. pojawili się Sumerowie. Współdziałali z miejscową ludnością, a efektem były pierwsze miasta. Budowano je z cegły. Wznoszono wielkie świątynie. Wierzono w wielu bogów. Największym osiągnięciem było wynalezienie pisma klinowego. Wiele zawdzięcza matematyka Sumerom – wymyślili liczbę zero, a także system sześćdziesiątkowy. Jako pierwsi spisali własny system religijny i mitologię.
W połowie trzeciego tysiąclecia p.n.e. sumeryjskie państwa- miasta zostały podbite przez Akadów. W okresie nieustannych konfliktów narodziło się miasto Babilon, którego twórcą był Hammurabi. Największym jego osiągnięciem było uporządkowanie prawa. Zachowany niemal w całości do dziś Kodeks Hammurabiego jest jednym z najstarszych znanych systemów prawnych na świecie. Za popełnione przestępstwo wymierzono karę według zasady ,, oko za oko, ząb za ząb”.
Bardzo wysoki poziom osiągnęła nauka w Babilonie. Opracowano kalendarz, dzieląc rok na 12 miesięcy. Babilon pod rządami króla Nabuchodonozona II przeżywał okres świetności. Wspaniałe wiszące ogrody (zwane ogrodami Semiramidy) były uważane za jeden z siedmiu cudów świata.
Egipt
Dzieje Egiptu zaczynają się około roku 3000 p.n.e. Wiedzę o trzech tysiącach lat historii państwa faraonów podzielono na trzy główne okresy: Starego, Średniego i Nowego . Te okresy stabilizacji poprzedzielane są latami kryzysów i obcych najazdów. W Egipcie rządził faraon. Otoczony kapłanami mieszkał w pałacu. Był pośrednikiem miedzy niebem a ziemią, bogami i ludźmi. Zatrudniał pisarzy, by rachowali bogactwa państwa, spisywali dzieje, utrwalali prawa w glinie i w kamieniu. Z pomocą architektów i robotników wznosili pałace, miasta, świątynie, grobowce, piramidy - zachwycające pomniki budowane po to, by trwały wiecznie. Stojąc na czele armii, faraon bronił swego państwa przed sąsiednimi władcami usiłującymi zdobyć dolinę Nilu zasobną w bogactwa.
W Egipcie czczono siły przyrody symbolizowane postaciami zwierząt. Upowszechnił się kult bogów przedstawianych jako postacie mające ludzka sylwetkę z głową zwierzęcia. Każde miasto posiadało własnego boga- opiekuna. Oddawano mu cześć w świątyni uważanej za jego siedzibę. Panował w Egipcie politeizm. Wierzono w życie pozagrobowe. Zmarłym potrzebne było ciało tak, jak żywym. W tym celu mumifikowano zwłoki. Do grobu wkładano żywność i przedmioty codziennego użytku. Najbogatsi budowali dla siebie okazałe grobowce (mastaby), zaś dla władców wznoszono piramidy. Piramidy w Gizie to jeden z siedmiu cudów świata. Ich monumentalizm sprawia, że można je uznać za dzieło bogów lub gigantów. Trzy największe i najlepiej zachowane piramidy są grobowcami trzech faraonów: Cheopsa, Chefrena i Mykerinosa powstałe w latach 2600 – 2500 p.n.e. Składają się na nią ponad 2 miliony głazów. Nauka w Egipcie silnie powiązana była z potrzebami gospodarczymi. Stosowano system dziesiętny, rozwinęła się geometria, astronomia. Największym osiągnięciem w tej dziedzinie było wynalezienie kalendarza słonecznego, w którym rok dzielił się na 365 dni. Znany był także zegar. Rozwijała się medycyna. Podczas balsamowania zwłok poznawano anatomie człowieka. Pismo egipskie to hieroglify- święte znaki pisarskie. Jako materiału pisarskiego używano kamienia, drewnianych tablic, skór, ale najbardziej rozpowszechniony był papirus.
Indie
I N D I E - które w latach 327-326 p.n.e. ujrzał Aleksander Wielki, to w istocie tylko zachodnie ich prowincje, pozostające dotąd pod zwierzchnością imperium perskiego. Armia Macedończyka przekroczyła Indus i weszła do Pendżabu; nie posunęła się dalej na wschód. Obszary, o których mowa, należą dziś do Pakistanu, państwa utworzonego dopiero po II wojnie światowej; przez długie wieki stanowiły jednak część Indii historycznych. Tam też, w żyznej dolinie Indusu, zrodziły się najstarsze indyjskie cywilizacje. Było to około połowy III tysiąclecia p.n.e. Założono wtedy miasta Harappa i Mohendżo Daro. Ich mieszkańcy, o których niewiele wiadomo, czcili bóstwa płodności; prawdopodobnie już wtedy ich świętym zwierzęciem była krowa.
Gdy w II tysiącleciu p.n.e. Ariowie najechali Indie, kultura starych miast już nie istniała. Ariowie przybyli z Azji Środkowej. Były to koczujące plemiona wojowników; konne rydwany dawały im miażdżącą przewagę w boju. Przynieśli ze sobą kult wojowniczych bóstw, takich jak miotający pioruny Rudra czy ognisty Agni. Ich świętym zwierzęciem był koń, towarzysz podbojów. Nie wiadomo, gdzie dokładnie leżała ojczyzna Ariów, ale to z niej wzięły początek języki indoeuropejskie - a więc także słowiańskie. Językiem aryjskich Indii stał się sanskryt.
W tym języku ułożono (a znacznie później spisano) cztery Wedy - święte księgi wiedzy. Sanskrycka "weda" i polska "wiedza" mają ten sam, indoeuropejski rdzeń. Najstarsza z ksiąg: Rygweda (zbiór hymnów do bóstw), powstała przed 1200 r.p.n.e. Następne trzy zawierają pieśni ofiarne, zapisy rytuałów, zaklęcia. Hindusi uważają je za księgi objawione. Religia wedyjska była oparta na skomplikowanych rytuałach i licznych ofiarach, także krwawych (ze zwierząt). Ważną rolę w obrzędach odgrywała soma, święty napój, uważany za trunek bogów, prawdopodobnie halucynogenny, wywołujący ekstazę. Obok kultu męskich, agresywnych bóstw trwał nadal kult Wielkiej Bogini, wiecznej matki, tej, która tworzy wszelkie życie i niszczy je. Jest to wyobrażenie bardzo archaiczne, starsze od Ariów i żywe do dziś.
Chiny
Są drugą, obok Mezopotamii, kolebką najstarszej i do dziś przetrwałej cywilizacji światowej. Pierwsze wzmianki o Chinach, pochodzące z 1600 p.n.e., dotyczą państwa plemiennego o ustroju niewolniczym (Szang In). Do III w. p.n.e. Chiny były rozbite na wiele wzajemnie zwalczających się państewek. Jednolite państwo powstało w 221 p.n.e. z inicjatywy króla Czeng, założyciela dynastii Cin. Podczas panowania tej dynastii wybudowano Wielki Mur Chiński, który spełniał rolę systemu obronnego przeciwko najazdom Hunów.W okresie panowania dynastii Han (206 p.n.e. - 220 n.e.) Chiny wytworzyły swoją własną kulturę, która przetrwała do dnia dzisiejszego. Państwo przeżywało okres wielkiego wzrostu, znacznie rozszerzyło swoje terytoria, uruchomiło Szlak Jedwabny. W latach 618-907 za panowania dynastii Tang, Szlak Jedwabny stał się największym szlakiem handlowym na świecie, a kultura chińska i buddyjska (buddyzm) osiągnęły wysoki poziom rozwoju.W 1211 Chiny zostały podbite przez Czyngis-chana, którego wnuk Kubilaj ogłosił się cesarzem i założył dynastię Jan. Rządy dynastii mongolskiej wywołały opór i bunty ludności, w ich wyniku władzę przejęła dynastia Ming (1368-1644). Za czasów panowania tej dynastii powstało wiele świątyń i pałaców, sztuka chińska osiągnęła szczyt swego rozwoju, nastąpiła stabilizacja gospodarcza i polityczna. W XVI w. wezwani przez Portugalczyków (założycieli kolonii w Makao) na pomoc w stłumieniu powstania Mandżurowie, przejęli władzę w państwie i założyli dynastię Cing (1644-1911). Ostatni władca tej dynastii, poprzez zbyt biurokratyczne sprawowanie rządów doprowadził do konfliktów wewnętrznych i upadku gospodarczego kraju. Pod koniec XIX w. Chiny stały się jednym z najbiedniejszych państw świata. W latach 1840-1860 Chiny stoczyły z Francją i Wielką Brytanią trzy przegrane wojny, tzw. opiumowe, które doprowadziły do wybuchu największego w dziejach kraju powstania chłopskiego (powstani Tajpingów, 1851-1864) oraz zmieniły cesarstwo chińskie w kraj półkolonialny.