Pesymizm i optymizm- dwie tonacje w twórczości Kochanowskiego.

W dziełach Jana Kochanowskiego można dostrzec dwie zupełnie inne tonacje. Mowa tu oczywiście o pesymizmie i optymizmie. Tekst jego utworów często zależał od jego sytuacji psychicznej. Biorąc pod uwagę jego najsłynniejsze dzieła, czyli fraszki, pieśni, treny, to w dwóch pierwszych ujawnia się optymistyczne postrzeganie świata. W trenach załamuje się to całkowicie. Twórczość Kochanowskiego to częste zmiany spowodowane ważnymi wydarzeniami w jego życiu.
Kochanowski pisał fraszki- czyli utwory liryczne o żartobliwej tematyce- przez całe życie. Inspiracja do nich były m.in. podróże zagraniczne, których poeta odbył bardzo wiele. Najwcześniejsze fraszki powstały już na studiach, oraz podczas pobytu na dworach królewskich. Trzeba wspomnieć, że Kochanowski pisząc te utwory wzorował się filozofii swoich mistrzów, czyli na Horacym, na stoikach, na epikurejczykach. W utworach tych widać wielki optymizm Kochanowskiego i wielka radość z życia. Poeta często żartuje np. we fraszce „O doktorze Hiszpanie”- „... a doktorowi mózg się we łbie mąci. Trudny mój rząd z tymi pany: Szedłem spać trzeźwy, a wstaję pijany”. Ponadto we fraszce „ Do gór i lasów” znajdujemy stwierdzenie: „A ja z tym trzymam kto co w czas uchwyci”. Podmiot liryczny nawiązuje do „carpe diem”, czyli chwytaj dzień. Optymizm pojawia się także we fraszce „ Na swoje księgi”: „Ale śmiechy, ale żarty...pieśni, tańce i biesiady”. Możemy tutaj upatrywać odwołania do epikureizmu, ponieważ czytamy o popieraniu przyjemności. Kochanowski we fraszkach naśmiewa się z osób autentycznych. Przykładem jest Chmura, którego znał z dworu królewskiego: „Mówiłem ja tobie Chmura, że przy kuchni bywa dziura; aleś mnie ty nie chciał wierzyć, wolałeś swym grzbietem zmierzyć”.
Zarówno pieśni, czyli utwory liryczne o poważnej tematyce zawierały nutki optymizmu. W pieśniach zarówno jak we fraszkach człowiek jest „bożym igrzyskiem”. Uwaga Kochanowskiego skupia się na płaszczyźnie ziemskiej, gdzie żyją ludzie.
Odnośnie nastroju to znów znajdujemy nawiązania do zabaw: „A nam wina przynoście, z wina dobra myśl roście...”. Ponadto w pieśni „Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony” poeta twierdzi, że jego sława będzie wieczna i twierdzi, że ma świadomość , iż zbudował „pomnik trwalszy niż ze spiżu”. Jest to ewidentne nawiązanie do horacjańskiego optymizmu. W pieśniach Kochanowski pisał także o osobach autentycznych np. w pieśni X Jagnieska Kriska Yan była siostrą dworzanina królewskiego, Wojciecha. Poeta lubił pisać o kobietach, często je komplementując. Był w ich towarzystwie bardzo szczęśliwy. Nawiązanie do stoicyzmu znajdujemy w pieśni „ Nie porzucaj nadzieje”. Poeta każe zachować spokój w każdej sytuacji.
Jednak szczęście nigdy nie trwa wiecznie. Przyszedł czas wielkiego załamania Kochanowskiego. Nastąpiło to po śmierci ukochanej córki Urszulki. Załamała się całkowicie jego dotychczasowa filozofia. Nie pisał już o szczęściu. W trenach panował nastrój smutku, żalu, rozpaczy. Treny poeta poświęcił: „ Orszuli Kochanowskiej, wdzięcznej, ucieszonej, niepospolitej dziecinie, która... nagle, nieodpowiednie niedoszłym wieku swoim z wielkim, a nieznosnym rodziców swych żalem zgasła...”. W trenie XVII poeta pisze o swoim smutku i żalu po córce: „ Próżne to ludzkie wywody, żeby szkodą nie zwać szkody...”. W wielu innych trenach możemy spotkać takie pesymistyczne patrzenie na życie. A oto przykład:
„ Wszytki płacze... I żale i frasunki... I rąk załamania”. Kochanowski tak się załamał, że nie potrafił pisać o rzeczach dobrych, ponieważ nie zwracał nawet na nie uwagi. W trenie XI zwraca się do żałości: „Żałości, co mi czynisz? Owa już oboje mam stracić: i pociechę i baczenie swoje?
Trzeba zaznaczyć, że po wydaniu trenów Kochanowski dalej tworzył, lecz nie były to już tak piękne dzieła jak fraszki, pieśni, treny.
Kochanowski jest przykładem jak człowiek zmienia się po utracie ważnej osoby. Dziś ludzie nie wiele się różnią. Również gdy wszystko układa się dobrze, cieszą się życiem, tworzą, podróżują. Gdy spotka ich tragedia tracą wszystkie te cechy i zamykają się w sobie, coś zmieniają w swym życiu. Fraszki, pieśni i treny są przykładem dwóch tonacji, które wystąpiły w dziełach Kochanowskiego: pesymizmu i optymizmu.