Ku pokrzepieniu serc - "Potop" H. Sienkiewicza.

Lata, w których Henryk Sienkiewicz napisał „Potop” były ciężkim okresem w historii Polski. Znajdowała się ona pod zaborami. Sienkiewicz tworząc „Potop” przeżywa klęskę tamtejszych ideałów haseł pozytywistycznych. Realizuje w swojej powieści zapotrzebowanie na słowa krzepiące cały naród. Ukazuje zbiorowość, jaką jest naród, jego przywiązanie do tradycji, przodków i do rodzinnego kraju. Przedstawia ludzkie poczucie solidarności w czasie zagrożenia. Przełomem jest obrona Jasnej Góry, po której naród jednoczy się u boku króla Jana Kazimierza i wspólna walka ze Szwedami. Autor dodaje otuchę i nadzieje Polakom, mówi im o duchu, woli walki, które to bywają ważniejsze niż siła, że wygrywa się tym w sytuacjach bez wyjścia.

Idea krzepienia serc uwydatniana jest poprzez sposób kreowania głównego bohatera „Potopu”, czyli Kmicica, który mimo popełnionych błędów ma szansę pełnej rehabilitacji. Przeżywa on trudny okres transformacji; od zbrodni i zdrady do całkowitego poświęcenia i związanego z tym heroizmu. Są również inni bohaterowie, postacie podobnie ukształtowane, poddane idealizacji. Wyróżniamy tu hetmana Czarnieckiego, wodza i człowieka bez skazy, czy Oleńkę, która może być wzorem kobiety doskonalej. Tworząc takie postacie Sienkiewicz umiał ustrzec się przed papierowością, mimowolną groteskowością powołanych do życia bohaterów. Sienkiewiczowski świat to kraina bardzo wyrazistego rozgraniczenia dobra ze złem, ostrych granic miedzy nimi.

Bohaterowie pozytywni zostali ukazani wprost, każdy ich czyn poddano wartościowaniu, ocenie. Są to ludzie głęboko religijni, wyrastający bezpośrednio z sarmackiej kultury. Zło zaś, przedstawione jest jako coś obcego z zewnątrz, jako obca kultura, wzorce zachowań, czy protestantyzm- niesie je na przykład książę Janusz Radziwiłł. Według Sienkiewicza motywem zdrady była osobista pycha i marzenia magnata o tronie.

Autor powierza postaciom fikcyjnym określone i ważne role historyczne, przy jednoczesnym wpleceniu postaci znanych z polskiej historii. Słóżylo to udokumentowaniu przyjętej koncepcji dziejowej. Ta koncepcja była właśnie konsekwencją zamysłu dzieła jako utworu pisanego właśnie „ku pokrzepieniu serc”. Sienkiewicz w „Potopie” ukazuje schematy fabularne, watki z romansów rycerskich, odwołania do ludowych baśni, czy wreszcie stale przeplatające się obrazy historyczne ze scenami romansowymi. Polska ludność została ukazana jako naród dzielny i szlachetny, patriotyczny i przywiązany do własnej tradycji.

Autor jednoznacznie sugeruje, że bieg wydarzeniom historycznym mogą odmienić działania wybitnych jednostek ludzkich, nawet bohaterskich rycerzy czy żołnierzy. Wreszcie po stronie Polski stal zawsze Bóg, czuwała nad krajem Boska opaczność. Wobec czego naród nie był w stanie przegrać, kwestia czasu było podniesienie się z kolan i odzyskanie niepodległości.

Podsumowując, „Potop” to powieść napisana „ku pokrzepieniu serc” dla wszystkich, którzy doznali, co to jest niewola i dla dręczonych. Podtrzymywała integralność narodowa, poczucie własnej wartości i godności oraz uczucia patriotyczne.