Instytucje Unii Europejskiej

Unia Europejska to szereg instytucji odpowiedzialnych za funkcjonowanie i politykę Wspólnoty. Wszystkie organy tworzą sprawną całość.
W proces decyzyjny w Unii Europejskiej, zaangażowane są trzy podstawowe instytucje:
Parlament Europejski, który reprezentuje obywateli UE i jest bezpośrednio przez nich wybierany;
Rada Unii Europejskiej, która reprezentuje poszczególne państwa członkowskie;
Komisja Europejska, która pilnuje interesów Unii jako całości.
Te trzy główne instytucje określają kierunki polityki i przepisy prawne (dyrektywy, rozporządzenia i decyzje), które obowiązują na całym obszarze UE. Dwie inne instytucje odgrywają także bardzo ważną rolę: Trybunał Sprawiedliwości stoi na straży rządów prawa europejskiego, a Trybunał Obrachunkowy sprawuje kontrolę nad finansowaniem działań Unii. Organami doradczymi są Komitet Ekonomiczno-Społeczny, który reprezentuje społeczeństwo obywatelskie oraz stronę pracodawców i pracobiorców w przemyśle, oraz Komitet Regionów reprezentujący władze regionalne i lokalne.

Rada Europejska: Wytycza ona główne kierunki polityki UE, ustala jej priorytety, rozwiązuje problemy sporne, którym nie podołała Rada Ministrów - rozstrzyga problemy wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Po każdym szczycie przewodniczący Rady Europejskiej składa sprawozdanie Parlamentowi Europejskiemu, a co roku pisemny raport na temat postępów. W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw i rządów krajów członkowskich Wspólnoty.

Komisja Europejska: Komisja ta proponuje akty ustawodawcze, a propozycje przedstawia Radzie Ministrów i Parlamentowi Europejskiemu. Wydaje też samodzielne akty prawne (po zasięgnięciu opinii przez komitety doradcze bądź zarządzające, kontrolowane przez państwa członkowskie). Mogą one jednak być anulowane przez Radę Ministrów. Czuwa nad przestrzeganiem prawa Unii (może wszcząć działania prawne przeciw państwom członkowskim lub firmom, nakłada grzywny na osoby prawne lub fizyczne). Wciela w życie politykę Unii (realizuje postanowienia Rady Ministrów), oraz zarządza budżetem Unii i funduszami strukturalnymi. Komisja ta nie posiada jednak tak wielkiej władzy. Chociaż Komisja wysuwa propozycje ustawodawcze, nie podejmuje głównych decyzji o polityce i priorytetach Unii. To należy do Rady Ministrów i Parlamentu Europejskiego. Jest też odpowiedzialna przed Parlamentem Europejskim, który ma prawo veta. W komisji zasiada 29 komisarzy a ich kadencja trwa 5 lat.

Komitet Ekonomiczno-Społeczny: Komitet przedstawia swoją opinię Radzie, Komisji i Parlamentowi Europejskiemu albo na ich wniosek, albo z własnej inicjatywy. Zachęca też społeczeństwo obywatelskie do większego angażowania się w kształtowanie polityki UE, oraz wzmacnia rolę społeczeństwa obywatelskiego w krajach nienależących do UE, a także pomaga tworzyć struktury doradcze. Po rozszerzeniu UE Komitet będzie liczył 317 członków a kadencja będzie trwać 4 lata.

Komitet Regionów: Rolą Komitetu jest przedstawianie stanowisk władz lokalnych i regionalnych wobec legislacji UE. Komitet wykonuje to zadanie, wydając opinie na temat propozycji Komisji. Komisja i Rada są zobowiązane do konsultowania się z Komitetem Regionów w sprawach, które bezpośrednio dotyczą władz lokalnych i regionalnych, ale mogą również się z porozumiewać, gdy uznają to za stosowne. Ze swojej strony, Komitet może wyrażać opinie z własnej inicjatywy i przedkładać je Komisji, Radzie i Parlamentowi. Po rozszerzeniu UE Komitet będzie liczył 317 członków a kadencja będzie trwać 4 lata.
Rada Unii Europejskiej (Rada Ministrów): Rada ta tworzy prawodawstwo dla Unii (niektóre decyzje podejmuje wspólnie z Parlamentem Europejskim). Ustala ona cele polityczne, koordynuje politykę gospodarczą państw członkowskich, zawiera porozumienia międzynarodowe w imieniu UE, oraz podejmuje decyzje w kwestiach Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa. Przyjmuje też akty prawne które mogą mieć formę:
- rozporządzenia - są stosowane bezpośrednio we wszystkich krajach członkowskich, bez potrzeby wpisania do ustawodawstw narodowych
- dyrektywy - zobowiązują państwa członkowskie do osiągnięcia wyznaczonego celu, pozostawiając im prawo wyboru formy i środków realizacji
- decyzji - zobowiązują tych, do których są adresowane; mogą to być państwa, lecz także przedsiębiorstwa czy nawet osoby fizyczne –
zalecenia i opinii - nie są wiążące dla krajów członkowskich
Radę Unii Europejskiej tworzą ministrowie poszczególnych resortów każdego z państw członkowskich. W jednym posiedzeniu Rady uczestniczy minister odpowiedzialny za resort, którego tematyka jest omawiana. Uchwałę podejmują przez większość kwalifikowaną.

Parlament Europejski: - Zgodnie ze sformułowaniem Traktatu Rzymskiego z 1957 roku, parlament reprezentuje "narody państw zespolonych we Wspólnocie Europejskiej”. Teraz Unia liczy 454 milionów obywateli, a liczba europarlamentarzystów - po wyborach 10-13 czerwca 2004 r. - wzrosła do 732. Parlament Europejskie ma trzy podstawowe uprawnienia: władzę ustawodawczą, uprawnienia budżetowe i uprawnienia do kontroli władzy wykonawczej. Najliczniejsza w parlamencie jest frakcja Europejskiej Partii Ludowej - Europejskich Demokratów (EPL-ED) - 268 mandatów
Druga pod względem liczebności jest grupa Partii Europejskich Socjalistów (PSE) - 200 mandatów.
Trzecie jest Porozumienie Liberałów i Demokratów na Rzecz Europy (ALDE) - 88 mandatów. Następnie Zieloni/Wolne Przymierze Europejskie (Greens/EFA) - 42, Konfederacyjna Grupa Zjednoczonej Lewicy Europejskiej/Nordycka Zielona Lewica (EUL/NGL) - 41, Niepodległość i Demokracja (IND/DEM) - 37 mandatów, oraz Unia na Rzecz Europy Narodów (UEN) – 27.
Niezrzeszonych jest 29 eurodeputowanych. Kadencja Parlamentu Europejskiego trwa 5 lat i nie może on być rozwiązany przed jej upływem. Siedzibą jest Strasburg.

Trybunał Obrachunkowy: Jego funkcją jest kontrola wszystkich wydatków Wspólnot dokonywana z punktu widzenia legalności oraz gospodarności. Działalność kontrolną podejmuje z inicjatywy własnej oraz Parlamentu czy Rady UE. Rezultatem tej działalności jest coroczne sprawozdanie z wykonania przez Komisję budżetu kierowane do Parlamentu oraz Rady. Posiada 25 członków mianowanych na sześć lat przez Radę UE, po zasięgnięciu opinii Parlamentu

Trybunał Sprawiedliwości: Funkcją Trybunału jest kontrola stosowania prawa wspólnotowego, jego interpretacja, oraz wpływanie na rozwój legislacji unijnej. Rozstrzyga też spory:
-pomiędzy państwami członkowskimi;
-pomiędzy Wspólnotą a państwami członkowskimi;
-pomiędzy organami Wspólnoty;
-pomiędzy Wspólnotą a przedsiębiorstwami i osobami fizycznymi.
Trybunał rozpatruje skargi wnoszone przez państwa członkowskie, instytucje Wspólnot Europejskich, przedsiębiorstwa lub obywateli państw UE, orzekając, czy nastąpiło naruszenie unijnego prawa. Wydaje orzeczenia wstępne na wniosek sądów krajowych o interpretację lub stwierdzenie prawomocności ustawodawstwa wspólnotowego, oraz rozpatruje odwołania od decyzji Sądu Pierwszej Instancji.
Posiada 25 sędziów po 1 z każdego kraju.