Środki artystyczne

ANAFORA powtórzenie tego samego wyrazu lub zwrotu na początku zdań, wersów, strof.

APOSTROFA uroczysty zwrot skierowany do osoby (zmarłej lub nieobecnej), zjawiska, idei lub przedmiotu

ALUZJA świadome nawiązanie w utworze lit. do innego dzieła.

ALEGORIA w literaturze i sztuce obraz mający poza znaczeniem dosłownym określony sens przenośny; wyobraża zwykle pojęcie oderwane, np. sprawiedliwość — kobieta z przepaską na oczach, z mieczem i wagą; charakterystyczna dla gatunków dydakt

EPITET wyraz określający, przydawka uwydatniająca cechę opisywanego przedmiotu, osoby, zjawiska;

EPIFORA figura retoryczna polegająca na powtarzaniu tego samego wyrazu lub zwrotu na końcu kolejnych zdań,

HIPERBOLA ujęcie stylistyczne przedstawiające w sposób przesadny opisywane zjawisko, wyolbrzymiające jego cechy, znaczenie i działanie („morze łez”).

INWOKACJA rozwinięta apostrofa otwierająca poemat epicki, w której poeta zwraca się do muzy, bóstwa lub duchowego patrona z prośbą o inspirację.

INWERSJA szyk zdania przestawny, odbiegający od norm składniowych języka potocznego

METAFORA wyrażenie, w którym słowa obce sobie znaczeniowo, pozostając w związkach składniowej zależności, uzyskują nowe znaczenie, zw. metaforycznym; w mowie potocznej występuje w postaci utartych zwrotów (bieg zdarzeń, wstęga rzeki, głucha cisza)

OKSYMORON wyrażenie, w którym zestawienie przeciwstawnych znaczeniowo składników (epitetu i wyrazu określanego) prowadzi do metaforycznego przekształcenia ich znaczeń, daje efekt paradoksu („gorzkie szczęście”).

PORÓWNANIE figura stylistyczna polegająca na uwydatnieniu właściwości zjawiska bezpośrednio danego poprzez wskazanie na jego podobieństwo do jakiegoś innego zjawiska; składa się z 2 członów połączonych spójnikami: jak, jako, jakby, niby itp.; w tzw. p. homeryckim człon porównujący stanowi samodzielny obraz poetycki, uniezależniający się od członu porównywanego

PERYFRAZA zastąpienie wyrazu przez grupę wyrazów, będących metaforycznym lub opisowym równoważnikiem jego znaczenia; np. wychylać kielichy zamiast pić .

PARAFRAZA swobodna przeróbka utworu lit., rozwijająca i modyfikująca treść pierwowzoru; zachowane podobieństwo konstrukcji i stylu pozwala na rozpoznanie utworu parafrazowanego.

PRZERZUTNIA niezgodność między układem składniowo-intonacyjnym a rytmicznym utworu wierszowanego; granica wersu lub strofy przebiega między wyrazami składniowo i znaczeniowo związanymi

RYM współdźwięczność końcowych części co najmniej 2 wyrazów zajmujących ustaloną (zwykle końcową) pozycję w wersie utworu poet.; r. półtorazgłoskowy zw. żeńskim — od akcentowanej samogłoski do końca wyrazu, r. półzgłoskowy zw. męskim — w wyrazach jednozgłoskowych; w r. niedokładnych (asonans, konsonans) współbrzmienia nie są ścisłe.