Przed w trakcie i po zamachu majowym

PRZED, W TRAKCIE I PO ZAMACHU MAJOWYM.



Sytuacja międzynarodowa w Polsce w przededniu zamachu – Niemcy nie przejmowano się postanowieniami konferencji w Wersalu. Porozumieli się ze Związkiem Radzieckim i w 1922 w Rapallo odbyła się konferencja o charakterze gospodarczym – przykrywka – tak naprawdę charakter polityczny.

Mówiła ona, że Niemcy mogą inwestować swój kapitał na terenie Związku Radzieckiego – powstawały tam fabryki produkujące broń. Niemcy zbroili się korzystając z łaskawości ZSSR. W 1925 zwołano konferencję w Locarno – charakter międzynarodowy – wszystkie mocarstwa: Niemcy, Włosi(Polacy i Czesi – brak prawa decydowania) podpisały pakt Reński – gwarantowała nienaruszalność granicy niemiecko-francuskiej, w razie prób naruszenia mocarstwa mają przyjść z pomocą państwu, któremu naruszono granicę. Polska granica została zagrożona – inne mocarstwa nie chcą się mieszać, a tym samym nie chcą pomóc Polsce. Polska powinna się szykować do wojny a tymczasem w Polsce wielki kryzys polityczny. Wraz z upadkiem rządu Grabskiego kryzys, nawy rząd jesienią – Rząd Skrzyńskiego. Na scenę polityczną powraca Piłsudski i spotyka się z prezydentem Wojciechowskim.

Ten przekazuje mu 1 z 2 tek ministerialnych: Ministerstwo Spraw Wojskowych, a Ministerstwo Spraw Wewnętrznych otrzymuje gen. Żeligowski. Po co mu to było? Piłsudski już wtedy myślał o zamachu stanu. 15 października z inicjatywy Piłsudskiego do Sulejówka przybyli wszyscy generałowie popierający powrót Piłsudskiego do władzy. Na ich czele stanął gen. Gustaw Orlicz – Dreszer. Na wiosnę miają być przygotowane wielkie manewry wojskowe w Rembertewie, blisko Sulejówka. Ale wiosną rząd Skrzyńskiego upadł. Nie było już ministrów. Władza dostała się w ręce prawicy i rząd tworzy Wincenty Witos. Ten rząd określa się mianem II Rządu Hieno-Piasta. 12.05.1926 rozpoczyna się zamach majowy czyli powrót Piłsudskiego do władzy. Zażądał on rozmowy na moście Poniatowskiego z prezydentem, nie wiadomo o czy rozmawiali, ale wiadomo, że te rozmowy nic nie dały i rozpoczęły się walki trwające do 15 maja. PPS poparło Piłsudskiego – wszystko lepsze od rządów prawicy. 12 maja rozpoczęły się strajki na kolei. 15 maja premier i prezydent podają się do dymisji. Skutki walk – na ogół poszkodowani cywile z własnej głupoty. Wraz z przewrotem majowym rozpoczął się w Polsce okres rządów sanacyjnych trwający do 1939 roku ( nazwa wzięła się stąd, że Piłsudski mówił, że dokonuje zamachu stanu, aby uzdrowić(sanacja) sytuację w Polsce). Z tego okresu rządów sanacyjnych wyróżniamy okres sanacyjno-autorytarny ( oparty na autorytecie Piłsudskiego, aż do jego śmierci – 1935).

Na czele państwa staje Maciej Rataj – marszałek sejmu. Teraz pewnie prezydentem zostanie Piłsudski, chciał zmienić konstytucję, ale nie siłą. Ale on nie chciał być prezydentem, chciał przez bliskie sobie osoby wpływać na państwo. 15 maja nominowano premiera, którym został Kazimierz Bartel, przyjaciel Piłsudskiego. Po poszukiwaniach, 1 czerwca, na prezydenta wybrano Ignacego Mościckiego, wybitnego uczonego, w pierwszej kadencji był człowiekiem Piłsudskiego, w drugiej kadencji kiedy Piłsudski umiera jest wybitnym politykiem. Mościcki zbiera parlament (bo tak chciał Piłsudski), aby dokonać zmian w konstytucji. Wymusza poprawki do konstytucji – nowela sierpniowa – 2 sierpnia – wzmocnienie władzy prezydenta:

a) ma prawo wydawania dekretu z mocą ustawy,

b) prawo rozwiązywania parlamentu bez przyczyny,

c) prawo wpływania na uchwalenie budżetu.

Ponieważ Piłsudski nie miał za sobą żadnej konkretnej partii, a zbliżały się wybory stworzył BBWR – Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem – grudzień 1927. Wybory miały się odbyć w 1928. Na czele organizacji stanął Walery Sławek – BBWR ma zdobyć jak najwięcej głosów.

Narodowa Demokracja przeżywała swój upadek, ziemiaństwo odeszło, poparła reformy Grabskiego, ich znaczenie upadło. Zaczęto wysuwać nacjonalistyczne hasła – chwytliwe dla młodzieży. Na okoliczności wyborów chcą zjednoczenia prawicy w imię dobra Polski. Jednak następuje rozłam w ND, młodzież znacząca odchodzi. ND nadal chce walczyć o miejsca w parlamencie – hasło – zmiana ordynacji w parlamencie – wybierać mogą i zostać wybrani tylko ludzie bardzo dobrze wykształceni i dobrego pochodzenia, urodzenia, bogaci. To hasło jednak nie przeszło i wybory odbyły się normalnie. Jednak wybory były wielkim rozczarowaniem dla Piłsudskiego – na 444 miejsc BBWR zdobyła tylko 123. Mimo wszystko Piłsudski musi się liczyć z parlamentem. Po wyborach Mościcki wydaje dekret (przez Piłsudskiego) ograniczający rolę parlamentu i prawa obywateli – ograniczał swobody polityczne. Przeciwko Piłsudskiemu zawiązuje się w parlamencie blok opozycyjny, wrzesień 1929 – Centrolew – Związek Obrony Prawa i Wolności Ludu – cel: na forum parlamentu będą występować przeciwko Piłsudskiemu. W 1930 postanowili przenieść walkę polityczną na ulicę. Manifestacja została zwołana do Krakowa. Następne miały być we wrześniu w dużych miastach. Wyznaczono 23 miasta. Piłsudski kazał zaaresztować przywódców Centrolewu. Jednak oni byli nietykalni – zasiadali w parlamencie. Więc Piłsudski nie mógł tego zrobić. Piłsudski znajduje inne wyjście – Mościcki rozwiązuje sejm z rozkazu Piłsudskiego i przywódcy Centrolewu dostają się do więzienia w twierdzy w Brześciu. Parlament został rozwiązany więc odbywają się nowe wybory w 1930, tym razem BBWR zdobywa około 50% głosów, sukces sanacji. Następstwem wyborów miało być wzmocnienie obozu sanacji. Chcieli doprowadzić do zmiany konstytucji. Na obywateli zaczęto nakładać różne ograniczenia. Każdy kto ubiegał się o jakiś urząd musiał dowieść, że stoi za obozem sanacji. Od października 1930 do stycznia 1931 odbywał się proces przywódców Centrolewu. Jednak w okropny sposób się rozprawiano z nimi w czasie procesu co spowodowało przejście wielu polityków z BBWR na stronę opozycji. Opozycja i ludność zorganizowała manifestacje – wpływ – przywódcy Centrolewu otrzymali niskie wyroki. Pozwolono im wyjechać z Polski.

W roku 1933 upłynęła kadencja Mościckiego. Ponieważ nie było innego kandydata Mościcki zostaje prezydentem na drugą kadencję. Po wyborach odbywały się pracę nad nową konstytucją. Miała dawać prezydentowi wielką władzę. , była pisana z myślą o Piłsudskim, miała być zwieńczeniem jego marzeń, mówimy, że powstaje konstytucja niedemokratyczna-sanacyjna – 25.04.1933 – konstytucja kwietniowa – mówimy, że była niedemokratyczna ponieważ ja pierwszym miejscu państwo, później prezydent, sanacja. Przepisy tej konstytucji gwarantowały, że nigdy żadna władza nie wyjdzie poza rządy sanacji:

a) 1/3 izby senatorskiej pochodziła z nominacji,

b) kandydować mogli tylko politycy sanacyjni,

c) prezydent był wybierany z obozu sanacyjnego, wybierało go grono elektorów i były prezydent, mogło być najwyżej dwóch kandydatów, oni ich wskazywali, a wybierało zgromadzenie narodowe.