Czechy

GEOGRAFIA
Republika Czeska liczy 10,4 mln mieszkańców i zajmuje powierzchnię 78 964 km2. Jest krajem śródlądowym, położonym pomiędzy Polską, Słowacją, Austrią i Niemcami. Czechy w swym ukształtowaniu mają znaczną przewagą obszarów wyżynnych od 300 do 1000 m n.p.m., które stanowią 93% powierzchni kraju. Reszta to 5% nizin poniżej 300 m n.p.m. i 2% powyżej 1000 m n.p.m. Różnica wysokości pomiędzy najwyższym punktem Czech - Śnieżką (1602 m) i najniższym - poziom Łaby w Hensku (117 m) wynosi 1485 m n.p.m.
Na obszarze Czech znajdują się dwie jednostki strukturalne: Masyw Czeski, powstały w orogenezie hercyńskiej i fragment Karpat na wschodzie w czasie orogenezy alpejskiej. Do Masywu Czeskiego należą, otaczające z trzech stron, stare góry zrębowe Szumawa, Las Bawarski, Las Czeski, Rudawy oraz najwyższe góry Czech - Karkonosze, ze Śnieżką (1602 m). Powstawaniu Szumaw towarzyszyła działalność wulkaniczna, co jest przyczyną występowania tam gorących źródeł mineralnych i cieplic. W środkowej części Masywu znajduje się zapadlisko tektoniczne - Nizina Połabska z doliną górnej Łaby, głównej rzeki Czech, na południu natomiast Kotliny Trzebońska, Pilzneńska i Budziejowicka. Wschodnia część Czeskiej Republiki to morawsko-śląski pas obniżeń, oddzielający Masyw Czeski od Karpat. Występują tam Karkonosze. W Karpatach natomiast zlokalizowane są Jaworniki, Małe Karpaty i Beskidy Morawskie z najwyższym szczytem Łysa Góra 1324 m n.p.m.
Historycznie Czechy podzielone są na Czechy, krainę leżącą pomiędzy Rudawami i Sudetami oraz Morawy, opierające się o południowy masyw Beskidów i Śląsk, położony na północ od Moraw.

KLIMAT
Klimat Czechy leżą w strefie klimatu umiarkowanego, pozostającego pod wpływem mas powietrza znad Atlantyku. Od południa do kraju napływają masy ciepłego zwrotnikowego, powietrza kontynentalnego. Lata są tu dość ciepłe, a zimy łagodne. Opady oprócz terenów górskich, są stosunkowo niskie, średnio 500-700 mm rocznie.

OCHRONA PRZYRODY
W celu ochrony pierwotnej szaty roślinnej i rzadkich gatunków zwierząt utworzono 3 parki narodowe, 24 parki regionalne, lokalne i okręgowe oraz 1656 rezerwatów i pomników przyrody. W sumie obszary chronione Czech zajmują stosunkowo niewielki obszar, bo 1 310 000 ha, co jest 15% powierzchni kraju. Parki narodowe Republiki to Karkonoski Park Narodowy (385 km2), Szumawski Park Narodowy (685 km2) i Park Narodowy Podyji (63 km2). Parki te podlegają ścisłej ochronie, co oznacza, że na ich terenie zabrania się łowiectwa, jazdy samochodem, wprowadzania psów oraz biwakowania. Obszary chronione w Czechach są dość małe, dlatego też większość ekosystemów, które powinny podlegać ochronie znalazło się w tak zwanych otulinach, czyli obszarach zamieszkanych, gdzie dozwolona jest turystyka i inne dochodowe rodzaje działalności. W rezerwatach pod ochroną znalazły się zbiorowiska faunistyczne i florystyczne, geologiczne, torfowiska oraz lasy, które w północnej części kraju były bardzo zagrożone i znacznie już zniszczone przez działający tam przemysł.



CZECHY WSCHODNIE
Najbardziej popularnym i odwiedzanym miejscem przez turystów są Karkonosze, graniczące z Polską, najwyższe pogórze Republiki, z najwyższym szczytem Śnieżką 1602 m. Karkonosze są pośrednim ogniwem między średniogórzem a wysokimi górami, co stwarza optymalne warunki dla letniej i zimowej turystyki. Sprzyja temu dobrze rozwinięta sieć hoteli, pensjonatów, schronisk górskich z bogatą ofertą usług i rozrywek. Przeważającą formą rekreacji i sportów jest tu narciarstwo, zarówno zjazdowe, jak i biegowe. Narciarze biegowi korzystają głównie z grzbietów i płaskowyżów górskich z pięknymi pejzażami na okolicę. Większa jednak część ośrodków narciarskich w Karkonoszach i pogórzu karkonoskim, służy do narciarstwa zjazdowego. Faktycznym rajem dla amatorów turystyki zimowej i narciarstwa są tereny w okolicach Jańskich Łaźni, Peca pod Śnieżką, Szpindlerowego Młyna i Zaclerza. Wybór, choć skromniejszy niż w Słowacji, jest dość bogaty pod względem różnorodności terenu, jak również wielkości ośrodków i ich wyposażenia. Zwolennikom romantycznych spacerów polecić można wschodnią część regionu. Jest tam wiele interesujących miejsc, między innymi: gotycki zamek Vizmburg, malownicze tereny koło Małych Svatonowic i Upici oraz Rtynia - pamiątka po chłopskich powstaniach i górnictwie podkarkonoskim. Piękno tego regionu można podziwiać nie tylko podczas pieszych wędrówek, ale również jest możliwość skorzystania z oferty lotów widokowych we Vchrabli i Dvur Kralove. Tereny masywu i podgórza Karkonoszy nadają się też świetnie do uprawiania górskiej turystyki rowerowej.

MORAWY PÓŁNOCNE
Położone blisko polskiej granicy, pogórze Jesenky - Jesioniki, zajmuje znaczną powierzchnię północnych Moraw. Są najwyższymi górami Moraw, rozbite na kilka samodzielnych, połączonych ze sobą części. Dominujący jest Hrub Jesenk z najwyższą górą Praded - Pradziad, o wysokości 1491 m n.p.m., otoczony niższymi pasmami górskimi Niskiego Jesenku, pogórzy Hanuovick vrchovina, Zlatohorsk vrchovina i Rychlebsk hory. Trochę odcięte, z boku, leży najwyższe i zarazem najmniejsze pod względem powierzchni pogórze Kralick Snenik ze szczytem o tej samej nazwie, sięgającym 1423 m n.p.m. Hrub Jesenk z najlepszymi warunkami śniegowymi jest również odwiedzany przez największą ilość narciarzy. W tym regionie sezon zimowy trwa od listopada do końca kwietnia, najdłużej w Czeskiej Republice. Jeśli chodzi o jakość i długość tras góra Praded ma silną konkurencję w postaci przełęczy ervonohorsk Sedlo. Bardzo dobre warunki narciarskie są też w całym rejonie przełęczy Ramzovsk Sedlo, gdzie zarówno amatorzy zjazdów jak i biegacze mają duże pole do popisu.

HISTORIA PAŃSTWA CZESKIEGO
W starożytności, ziemie dzisiejszego państwa Czeskiego zamieszkiwały ludy celtyckie, których nazwa brzmiała- Bojowie. Od nich wzięła się łacińska nazwa Czech- Bohemia. Założyli oni u zbiegu rzek Wełtawy i Berounki, swoją stolicę, która dała początek Pradze. W I wieku p.n.e. tereny opanowali Markomani i Kwadowie, które następnie zostały wyparte przez plemiona słowiańskie. Pierwsza połowa VII w. n.e. zastała znaczne terytorium dzisiejszych Czech pod znakiem Samona, frankijskiego kupca, który stworzył małe państewko, bardziej związek kupiecki, niźli organizacje polityczną. Po militarnym zwycięstwie nad Awarami, został on władcą zjednoczonych Słowian na terenie Czech, Moraw i Słowacji. Po jego śmierci żaden z jego synów nie był w stanie utrzymać potęgi gospodarczo-organizacyjnej państwa stworzonego przez ojca i związek rozpadł się. Państwo czeskie powstało w X wieku, po upadku Rzeszy Wielkomorawskiej. Rządy rozpoczęli Przemyślidowie. Wtedy rozpoczęła się chrystianizacja Czech. Ród Przemyslidów starał się utrzymywać w miarę dobre stosunki z Polską, wzmocnione dzięki ślubowi Mieszka I z Dobrawą. Taki stan trwał aż do XII w., kiedy to na wskutek zatargów granicznych podbili oni ziemie polskie. Po wielu krwawych bitwach i wojnach na tron, w XVI-tym wieku, weszli Habsburgowie. Wtedy to, po wprowadzonych przez nich obostrzeniach, dotyczących głównie szlachty, rozpoczęła się trzydziestoletnia wojna. Następne spustoszenia przyniosła austriacka wojna sukcesyjna oraz wojna siedmioletnia. W wyniku tych wojen kraj legł w zgliszczach, a liczba ludności zmniejszyła się o 1/3. Nadszedł okres odbudowy i małej stabilizacji. W panującym wówczas baroku wzniesiono wiele kościołów, klasztorów i innych budowli. Krajem nadal rządzili Habsburgowie. W XIX-tym wieku rozpoczął się rozwój przemysłu, hutnictwa i górnictwa. Podczas I Wojny Światowej, Czesi współpracowali ze Słowakami, czego wynikiem był Korpus Czechosłowacki, utworzony z jeńców tych dwóch narodów. Po wojnie stworzono niepodległe państwo Czechosłowację, ale już od samego początku Słowacy, za wszelką cenę, chcieli odłączyć się od dominujących Czechów. II Wojna Światowa była pod znakiem Rzeszy Niemieckiej, dopiero powstanie w Pradze pozwoliło Czechosłowacji na wyswobodzenie się z rąk Niemców. W 1992 roku, a oficjalnie rok później, Czechosłowacja podzieliła się na dwa autonomiczne i niezależne państwa - Czechy i Słowację. W marcu 1999 r. u boku Polski i Węgier Czechy wstąpiły do NATO.

Święta państwowe w Republice Czeskiej:

1 stycznia - Powstanie Państwa Czeskiego
Wielkanoc
1 maja - Święto Pracy
8 maja - Dzień Zwycięstwa,
5 lipca - Dzień Apostołów Słowiańskich Cyryla i Metodego
6 lipca - Rocznica śmierci Jana Husa
28 października - Dzień Odzyskania Niepodległości
17 listopada - Aksamitna Rewolucja
24-26 grudnia - Boże Narodzenie

CZESKI SMAK
Poznając inny kraj, warto też poznać jego kuchnię. Czeski smak to przede wszystkim knedliki „knedlky”, choć oczywiście knedliki są zwykle tylko dodatkiem do potrawy, a rzadziej daniem głównym. Zastąpią cały posiłek, gdy będą to np. knedliki ziemniaczane „bramborov knedlky” nadziewane mięsem lub owocami (pyszne są śliwkowe). Nieprawdą też jest to, co się niektórym wydaje, że Czesi jedzą knedliki na okrągło. Mimo że knedliki występują pod wieloma postaciami, nasi południowi sąsiedzi jako dodatek jedzą też na szczęście ryż, kaszę, poczciwe ziemniaki (w każdej formie: gotowane, pieczone, opiekane w łupinach, smażone itp.) i placki ziemniaczane. Do placków, co może Polaków trochę dziwić dodają też sporo czosnku. Placki na słodko, np. z cukrem jak w Polsce, to potrawa wielu Czechom nieznana.
Trzeba tu przyznać, że czeska tradycyjna kuchnia nie należy do najlżejszych i dlatego ostatnio ulegając modzie na zdrowe i dietetyczne żywienie zaczęła się zmieniać. Do potraw coraz częściej dodaje się warzywa: świeże i gotowane, w postaci surówek i sałatek. Potrawy mięsne wzbogaca się także smakiem owoców, np. brzoskwini czy ananasa. A jeszcze kilkanaście lat temu warzywa były na talerzu tylko wielokolorową dekoracją. Na czeskie stoły dużo chętniej niż kiedyś stawia się też dania z innych kuchni narodowych, zwłaszcza wtedy, gdy ich głównym składnikiem jest mięso. Jednak Polakom, czytającym czeskie menu, rzuca się zwykle w oczy potrawa wyjątkowo bezmięsna, chociaż dla Czechów bardzo typowa to smażony ser, czyli przeważnie plaster żółtego lub pleśniowego sera, panierowany w bułce tartej i obsmażony. Smak tego sera z frytkami w Czechach znaczy prawie tyle samo, co dla Brytyjczyków słynne fish&chips.

Zabytki czeskie wpisane na światową listę UNESCO
Praga; Poszczególne dzielnice Pragi: Mała Strona, Hradczany, Stare i Nowe Miasto powstawały od XI w. Do najbardziej znanych obiektów czeskiej stolicy należy górujący nad miastem Zamek Hradczany (siedziba prezydenta) stojąca obok Katedra św. Wita i słynny Most Karola. Na listę UNESCO wpisano całe centrum Pragi, jako wyjątkowy w światowej skali historyczny zespół architektoniczny. Na listę UNESCO wpisano w 1992 r.
esk Krumlov; Na listę UNESCO wpisano centrum tego uroczego miasteczka położonego na brzegach Wełtawy. Powstało w XIII w. wokół pierwotnie gotyckiego zamku. W mieście można odnaleźć budowle z różnych okresów historycznych, ale na listę UNESCO zostało wpisane jako wyjątkowy dobrze zachowany miejsko-zamkowy kompleks średniowiecznej zabudowy niezmienionej od ponad pięciuset lat. Na listę UNESCO wpisano w 1992 r.
Tel - historyczne centrum. Miasto zostało odbudowane na starszych fundamentach w XIV w. po pożarze, który strawił wcześniejszą zabudowę. Przepiękne barokowe i renesansowe kamienice otacza zespół stawów, które pełniły funkcję obronną. W miejscowości znajduje się również gotycki zamek, który w XV w. został przebudowany w stylu renesansowym. Na listę UNESCO wpisano w 1992 r.
r nad Sazavou kościół pod wezwaniem Św. Jana Nepomucena. Kościół pielgrzymkowy poświecony św. Janowi Nepomucenowi zbudowany na początku lat 30-tych XVIII w. Jedno z największych dzieł architekta Jana Błażeja Santiniego i najoryginalniejszych przykładów stylu barokowego-gotyku. Kościół zbudowany na planie pięcioramiennej gwiazdy otacza cmentarz i ambit. Na listę UNESCO wpisano w 1994 r.
Kutna Hora - historyczne centrum z kościołem św. Barbary i katedrą NMP. To leżące niedaleko Pragi, należące do czeskich królów miasto, największy rozkwit przeżywało począwszy od XIV w. Swoją prosperitę i bogactwo zawdzięczało bogatym kopalniom srebra, które również stanowiły majątek korony. Do dziś śladem dawnej świetności są pięknie zachowane kamienice bogatych mieszczan oraz późnogotycki kościół św. Barbary oraz oryginalna, przebudowana w XVII w. w stylu barokowego gotyku katedra pod wezwaniem NMP. Na listę UNESCO wpisano w 1995 r.
Lednicko-Valaticky kompleks. Ziemie te (obecnie leżące na czesko-austriackim pograniczu) należały do książąt z Lichtensteinu, którzy w okresie między XVII a XX w. stworzyli tu olbrzymi park. W parku w stylu angielskim oprócz pięknego pałacu znajdują się liczne budowle w stylu barkowym i neogotyckim. Jednym z oryginalniejszych obiektów jest np. wieża nazywana minaret. Na listę UNESCO wpisano w 1996 r.
Holaovice - rezerwat wiejskiej zabudowy. Holaovice są wyjątkowym przykładem dobrze zachowanej tradycyjnej środkowoeuropejskiej wsi. Na zachowanym średniowiecznym planie ulic stoją malownicze, zupełnie "jak nowe" tradycyjnie zabudowania gospodarcze z XVIII i XIX w. Są one przykładem stylu nazywanego "południowoczeski wiejski barok". Całość sprawia raczej wrażenie dekoracji do bajki filmowej niż prawdziwej wsi. Na listę UNESCO wpisano w 1998 r.
Krom - park i pałac. Innym zespołem pałacowo parkowym wpisanym na czeską listę Światowego Dziedzictwa UNESCO jest park i pałac w Krom. Pałac ten i otaczający go przepiękny park pochodzą z XVII w. i uznawane są za jedne z najpiękniejszych przykładów środkowoeuropejskiej siedziby bogatej szlachty. Na listę UNESCO wpisano w 1999 r.
Litomyl - pałac ten renesansowy zamek z drugiej połowy XVI w. jest przykładem arkadowego zamku inspirowanego italskimi wzorami. Co prawda w XVIII. wnętrza zamku zostały przebudowane jednak jego wygląd zewnętrzny został niezmieniony. Szczególną uwagę zwracają oryginalne fasady. Pałac otaczają zachowane ogrody i budynki gospodarcze. Na listę UNESCO wpisano w 2000 r.
Ołomuniec - Słup Świętej Trójcy Ołomuniec uznawany jest za drugie pod względem liczby zabytków miasto po Pradze. Naprawdę warto tu przyjechać nie tylko, aby zobaczyć wpisany na listę UNESCO, stojący na ołomunieckim rynku, Słup Świętej Trójcy. Ma on charakter wotywny - zbudowany został w na początku XVIII w. w podzięce za to, że miasto nie ucierpiało w trakcie zarazy. Ten bogato zdobiony monument o wysokości 35 m został zbudowany w stylu nazywanym "ołomuniecki barok". Na listę UNESCO wpisano w 2000 r.
Willa Tugendhat w Brnie, będącym drugim, co do wielkości czeskim miastem nie brakuje zabytków świadczących o jego długiej i bogatej historii. Jednak na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO wpisano obiekt, który poza specjalistami i miłośnikami współczesnej architektury rzadko zwróci uwagę "zwykłego" turysty. Willa została zaprojektowana w 1928 r. przez Ludwiga Mies van der Rohe a oddana do użytku została w 1930 r. Budynek tak wyprzedził swoje czasy (miał np. klimatyzację), że nawet dziś jest nowoczesny. Na listę UNESCO wpisano w 2001 r.
Teb: Bazylika św. Prokopa i dzielnica żydowska. Bazylika św. Prokopa została zbudowana w XIII w. w przejściowym romańsko-gotyckim stylu. Świątynia ta jest klejnotem architektury i jej historia jest ściśle związana z opactwem benedyktyńskim, które zostało założone w Tebi w 1101 r. Na listę UNESCO wpisano też dzielnicą żydowską Zmost (Zamoście) składającą się ze 120 zachowanych starych kamieniczek i wąskich malowniczych uliczek. W Tebi, tuż przy murze opactwa, znajduje się też duży stary cmentarz żydowski, na którym jest 11.000 grobów i ok. 3.000 kamiennych nagrobków. Zabytek wpisany na listę UNESCO 3.07.2003 r.

Zamki oraz ruiny zamkowe
Miejsca pamiątkowe w liczbach:

- grodów 91
- zamków 757
- twierdz 80
- klasztorów 44
- ruin 613
- nieokreślone 8
- razem 1593