POŁOŻENIE PARKU
Woliński Park Narodowy utworzony od 1960 roku obejmuje ochronną część największej polskie wyspy – Wolin. Szczególne walory Parku to: najpiękniejszy odcinek polskiego wybrzeża klifowego, dobrze zachowane lasy bukowe, unikalna – wyspiarska delta Świny, przybrzeżny pas wód Bałtyku. Woliński Park Narodowy jest pierwszym w Polsce parkiem morskim.
FLORA PARKU
Na wyspie Wolin stwierdzono występowanie ponad 1300 ratunków roślin naczyniowych, naczyniowych tym wielu gatunków chronionych i rzadkich, rzadkich tej liczby około 600 żyje na terenie Parku. Zbocza stromych klifów porastają gęste zarośla rokitnika zwyczajnego. Płytkie piaszczyste dno morza Bałtyckiego zajmują makroglony. Tereny lądowe pokryte są dominującymi tutaj lasami bukowymi, bukowo-dębowymi i sosnowymi. Średni wiek lasów parku wynosi aż 106 lat. Wśród zespołów leśnych szczególnie dobrze zachowały się lasy bukowe, których struktura zbliżona jest do lasów naturalnych. Najlepiej zachowane zespoły buczyn są chronione w obszarach ochrony ścisłej w części południowej oraz w części północnej, gdzie występuje szczególnie cenna wolińska buczyna storczykowa. Wykształciła silona na szczególnym typie gleby – nasypie przyklifowej, powstającej przez nawiewanie drobnych cząstek minerałów z klifu do wnętrza lasu. W tym szczególnym zespole roślinnym rośnie m.in. 9 gatunków storczyków. Spośród innych leśnych zespołów roślinnych na uwagę zasługują występujące w okolicach Wisełki na glebach bielicowych wytworzonych z piasków luźnych nadmorskie bory bażynowe, oraz wielopostaciowy las dębowo-brzozowy. Bardzo cennym gatunkiem rosnącym w tych okolicach jest paproć – długosz królewski. W obszarze wstecznej delty Świny spotykamy wiele gatunków rzadkich roślin tj. woskownica europejska, kłoć wiechowata, turówka wonna. Bardzo rzadkim w Polsce gatunkiem jest występująca w cieniolubnych murawach w południowej części parku pajęcznica liliowata.
FAUNA PARKU
Fauna wyspy jest bardzo zróżnicowana i bogato reprezentowana przez gatunki rzadkie. Przez Wolin przebiega główny szlak przelotu ptaków wzdłuż wybrzeża Bałtyku. Na terenie parku stwierdzono występowanie ponad 230 gatunków ptaków. Park spełnia doniosłą rolę w ochronie ptaków wodno-błotnych, które tutaj znajdują spokój oraz bazę pokarmową, szczególnie w okresie wiosennym i jesiennych wędrówek. Na wodach parku zimuje lub odpoczywa w czasie migracji wiele tysięcy ptaków.
Z bogatego świata owadów zachowały się m.in. siedliska największego polskiego chrząszcza jelonka rogacza oraz związana z obumierającymi dębami pachnąca dębowa.
Wody Zatoki Pomorskiej to biotop wielu gatunków, zwłaszcza ryb oraz rzadszych ssaków morskich – foki szarej i morświna.
Lasy parku to siedliska dla licznie występujących dzików oraz saren i jeleni, a z drapieżników lisów, borsuków i kun. Wśród gatunków nowo przybyłych na tereny Wolina oprócz jenota, norki amerykańskiej czy piżamka uwagę zwraca szop pracz.
Grupy zwierząt Wolińskiego Parku Narodowego
Ssaki
Zróżnicowanie pod względem geograficznym wyspy Wolin sprawiło, że świat zwierzęcy - w tym również świat ssaków, jest bardzo urozmaicony. Na stosunkowo niewielkim obszarze, w bliskim sąsiedztwie, żyje wiele gatunków, w tym niektóre zagrożone wyginięciem, tak w skali europejskiej jak i krajowej. Pomijając już fakt, iż w rezerwacie zamkniętym Wolińskiego Parku Narodowego spotkać można Żubra to również świat ssaków żyjących na wolności jest bogaty i obejmuje dla przykładu takie gatunki jak np.: Foka szara, którą możemy spotkać od czasu do czasu na plażach parku, Morświn, Rzęsorek rzeczek czy gatunki nietoperzy. Oprócz gatunków rzadkich, wolińskie lasy obfitują również w mnogość popularnych w całym kraju gatunków ssaków. W sumie na terenie Wolińskiego Parku Narodowego, stwierdzono występowanie 30 gatunków ssaków.
Ptaki
Bardzo duże zróżnicowanie biotopów – od starych lasów położonych na morenowych wzgórzach, przez wilgotne łąki i poldery nad Dziwną, archipelag bagnistych wysepek w ujściu Świny, wąskie wydmowe mierzeje, plaże, jeziora do morskich wód Bałtyku, umożliwia występowanie na stosunkowo niewielkim obszarze wielu gatunków ptaków z różnych grup ekologicznych, czy to w czasie lęgów czy migracyjnych koncentracji. Woliński Park Narodowy swoimi granicami obejmuje większość występujących na Wolinie biotopów - w tym zwłaszcza najcenniejsze: stare wolińskie buczyny i deltowe obszary ujścia Świny. Nie mniej cenne są wysokie klify, rozległy kompleks starych lasów mieszanych i borów sosnowych, z malowniczymi polanami – z wolna zanikającym świadectwem dawnej gospodarki człowieka, czy zmienne nadmorskie plaże oraz przybrzeżne płycizny. Taka swoista pajęczyna możliwości, umożliwia występowanie wielu tysięcy gatunków organizmów żywych, często nawet nie do końca odkrytych. Dotychczas w granicach Parku stwierdzono występowanie ponad 220 gatunków ptaków, w tym około 140 gatunków lęgowych pośród gatunków specyficznych dla Wolina, a ujętych w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt wymienić można: ohara, wąsatkę, kanie czarną, biegusa zmiennego, podróżniczka, sowę błotną czy puchacza oraz spośród gatunków spędzających tutaj okres pozalęgowy: szlachara i podgorzałkę. Występowanie w Parku tak wielu gatunków ptaków świadczy o jego bardzo dużej roli, jaką odgrywa w ochronie ptaków w całym regionie.
Wszystkie gatunki ptaków podobnie jak i innych organizmów spełniają w ekosystemie określoną rolę i są w nim niezbędne. Rola ptaków w ekosystemie nabiera szczególnego znaczenia w Parku Narodowym, gdzie m.in. są naturalnym czynnikiem regulacyjnym (np. ograniczając rozwój pewnych grup owadów), w sposób naturalny wpływają na zmianę składu gatunkowego i budowę drzewostanów.
Płazy
W Wolińskim Parku Narodowym, świat płazów reprezentowany jest przez 9 gatunków. Występują tutaj dwa gatunki traszek: Traszka grzebieniasta i Traszka zwyczajna. Są to gatunki dość rzadkie. Prócz traszek, występują także: Ropucha szara i Ropucha zielona .
Żaby reprezentowane są przez 7 gatunków: Żabę śmieszkę, Żabę wodną, Żabę trawną i Żabę moczarową. Dodatkowo spotyka się także: Kumaka nizinnego i Grzebiuszkę i Rzekotkę drzewną.
Niewątpliwie najciekawszymi gatunkami ze świata płazów Wolińskiego Parku Narodowego są traszki. Traszki są płazami ogoniastymi, to znaczy, że zarówno larwy, jak i formy dorosłe posiadają dobrze wykształcony ogon, w przeciwieństwie do płazów bezogonowych, które posiadają ogon jedynie w fazie larwalnej. W Polsce występują cztery gatunki traszek: traszka grzebieniasta, zwyczajna, karpacka i górska. Na terenie Wolińskiego Parku Narodowego występują jedynie traszka grzebieniasta i zwyczajna.
W sezonie wiosennych godów wszystkie gatunki nierozerwalnie związane są z akwenami wodnymi; przede wszystkim jeziorami, rowami melioracyjnymi a nawet okresowymi kałużami. Po sezonie godowym płazy migrują do preferowanych przez siebie biotopów często nawet kilkanaście kilometrów. W najbardziej dalekie wędrówki podążają ropuchy szczególnie zielona, występująca nawet w najbardziej suchych i ciepłych lasach, czasami na samych klifach. Również suche sosnowe bory np.Mierzeji Przytorskiej i okolic Wisełki to biotopy grzebiuszki ziemnej. Przez cały rok blisko wody żyje kumak nizinny i rzekotka drzewna. Najbardziej atrakcyjne biotopy dla większości żab zielonych znajdują się na obszarach nieleśnych – łąki lub w bardziej wilgotnych lasach.
Najpoważniejsze zagrożenie dla płazów to kolizja szlaków ich wędrówek do miejsc godów z drogami – część godowisk płazów żyjących na terenie Parku leży poza jego granicami; zanieczyszczenia wód, co ma podstawowe znaczenie dla rozwoju skrzeku i kijanek oraz generalne obniżanie się poziomu wód i związany z tym zanik niektórych miejsc godowych.
Gady
Lista gatunków gadów, występujących na terenie Wolińskiego Parku Narodowego nie jest długa. Możemy znaleźć na niej sześć gatunków. Są to: Padalec zwyczajny, Jaszczurka zwinka, Jaszczurka żyworodna, Zaskroniec zwyczajny, Gniewosz plamisty i Żmija zygzakowata.
Na szczególną uwagę zasługuje gatunek, który należy uznać za specyficzny dla Wolina, a którego stanowisko leżące na terenie naszego parku, jest najbardziej wysuniętym na północ stanowiskiem tego gatunku w Polsce. Mowa oczywiście o Gniewoszu plamistym.
Gady występują w bardzo różnorodnych biotopach na ogół jednak są przywiązane do miejsc ciepłych, silnie nasłonecznionych gdzie mają możliwość ogrzania ciała oraz sprawnego polowania. Szczególnie wartościowe dla gadów miejsca to stoki wzgórz o południowej wystawie ze zbiorowiskami kserotermicznymi, łąkowymi lub zaroślowymi w inicjalnej fazie ich rozwoju. Mozaikowe występowanie „cieplejszych plam” np. luk, polan, dróg, nasłonecznionych kamieni, wśród lasów stwarza warunki do tego, że gady możemy spotkać nawet wewnątrz zwartych lasów. Wykorzystują to szczególnie jaszczurki i padalce, a nawet żmija zygzakowata spotykana czasami w lasach mieszanych nawet ze stosunkowo dużym udziałem buka czy dębu. Terenów leśnych unika gniewosz plamisty bytujący w ciepłych biotopach nieleśnych Z wodami jezior silnie związany jest zaskroniec, również jaszczurka żyworodna preferuje miejsca wilgotne, zacienione – brzegi jezior, podmokłe łąki. Ważnym biotopem są położone przy lasach osady, gdzie najbardziej nasłonecznione miejsca są ulubionymi przez jaszczurkę zwinkę.
Owady
Fauna Wolińskiego Parku Narodowego jest niezwykle zróżnicowana, co ma ścisły związek ze zróżnicowaniem środowisk Parku jak i całej wyspy Wolin. Występowanie w południowej części Parku środowisk kserotermicznych, sprzyja obecności gatunków nazywanych potocznie "południowymi", zaś występowanie starych, zróżnicowanych gatunkowo drzewostanów mieszanych, z przewagą sosny i buka i średnią wieku około 100 lat, stwarza dogodne warunki do występowania wielu gatunków owadów. Szczególną rolę odgrywają tutaj stare, obumierające i obumarłe drzewa, będące siedliskiem wielu ciekawych i rzadko spotykanych gatunków.
W świecie owadów naszego Parku, najliczniej reprezentowane są motyle i muchówki. Do niewątpliwych ciekawostek należą chrząszcze wodne, których na terenie Parku występuje 65 gatunków, co stanowi 38% fauny krajowej. Prócz tego występuje około 40 gatunków korników, 62 gatunki pszczołowatych, 32 gatunki muchówek i 17 gatunków ważek.
Na terenie Wolińskiego Parku Narodowego, spotkać można Kozioroga dębosza, Jelonka rogacza, czy Pachnicę dębową. Prócz tego na terenie Parku odkryto 3 nowe dla nauki gatunki owadów w tym chrząszcza.
Świat owadów naszego Parku to nie tylko piękne polskie chrząszcze, ale także wiele gatunków trzmieli czy kolorowe motyle takie jak Paź królowej czy Mieniak tęczowy.
Na terenie Parku stwierdzono występowanie 92 gatunków owadów bezskrzydłych, z czego 87 to skoczogonki.
WODA
Wody obok lasów to dominujące ekosystemy parku. W północnej części jest to przybrzeżny pas wód Bałtyku a od zachodu delta Świny. Delta Świny jest to kompleks bagnistych wysp rozdzielonych kanałami o zmiennych kierunkach przypływu oraz różnych poziomach wody. We wschodniej części parku w pobliżu Warnowa, znajdują się 4 polodowcowe jeziora. Na uwagę zasługują również położone w obrębie wzniesień morenowych jeziora sztuczne: Turkusowe, Stara Kredownia i Grodno.
KULTURA I TURYSTYKA
Burzliwe dzieje wyspy Wolin są przyczynek do jej kulturowego zróżnicowania jednak zawsze bardzo silnie związanego z morzem (rybactwo, handel, przemysł). Na obszarze Parku znajdują się ślady pozostałości grodzisk i miejsc związanych z osadnictwem z czasów historycznych. Szczególnie liczne są ślady związane z czasami ostatniej wojny: okopy, bunkry oraz pozostałości fundamentów broni V-3 w Wicku. W okolicach Wapnicy znajdują się pozostałości po odkrywkowych kopalniach kredy (Jezioro Turkusowe) oraz ruiny przerabiającej je cementowni. Obiekty te są przedmiotem zarówno badań naukowych jak i zainteresowania turystów. Turystyka stanowi istotną część działalności parku. Park posiada dobrze rozwiniętą infrastrukturę zagospodarowania turystycznego: Centrum Edukacyjno-Muzelane przy dyrekcji parku w Międzyzdrojach, Zagrodę Pokazową Żubrów (ok. 1,5 km na wschód od Międzyzdrojów), 4 punkty widokowe, 3 miejsca postojowe oraz sieć szlaków turystycznych i ścieżek dydaktycznych (łącznie ok.50 km). Szczególnie licznie odwiedzane miejsca to: jezioro Turkusowe o specyficznym zabarwieniu wody, Zagroda Pokazowa Żubrów oraz w pobliżu Międzyzdrojów punkty widokowe „Gosań" i „Kawcza Góra". Na rozległą panoramę rozlewisk delty Świny oraz Zalewu Szczecińskiego malowniczy widok roztacza się ze wzgórza Zielonka koło Lubinia. Największe zagrożenia dla przyrody parku to przecinające jego tereny drogi, linia kolejowe łączące port w Świnoujściu z pozostałymi rejonami Polski oraz linie energetyczne i gazociąg. Park wydaje własne czasopismo „Klify", w którym publikowane są wyniki badań własnych i opracowania dotyczące ochrony parku.