Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na obczyźnie i jego działania.

Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźctwie rozumiemy głównie jako Rząd Londyński .
Był on jedynym, uznawanym przez Polaków- patriotów i początkowo przez dyplomatów zachodnich, rządem reprezentującym Państwo Polskie.
Obradował on od dnia 1 października 1939 roku do roku 1991.

Legalne władze polskie wybrane przed wybuchem II Wojny Światowej, po tym jak agresorzy wkroczyli na ziemie Rzeczypospolitej, były zmuszone do emigracji.
Pierwszym przystankiem na drodze do Londynu była Rumunia.
17 września 1939 roku rząd obradujący w Kołomyji , a później w Kutach
zmuszony był do przekroczenia granicy Polsko- Rumuńskiej . Przez władze rumuńskie ,prezydent Ignacy Mościcki, premier Kazimierz Bartel i naczelny wódz Edward Rydz-Śmigły, zostali przyjęci dość chłodno.
Musiał pracować w ciężkich warunkach i ograniczono znacznie jego swobodę.
To skłoniło Ignacego Mościckiego do skorzystania z prawa, które dawała mu Konstytucja Kwietniowa i powołania kolejnego rządu, na obczyźnie.

Nową siedzibą został wybrany Paryż- stolica ,wolnej jeszcze, Francji. Nowym prezydentem został Władysław Raczkiewicz, a premierem gen. Władysław Sikorski.
Podstawę polityczną rządu stanowiła koalicja 4 stronnictw: Polskiej Partii Socjalistycznej, Stronnictwa Ludowego , Stronnictwa Narodowego i Stronnictwa Pracy.
Rząd w Paryżu długo nie obradował już 22 listopada 1939 roku przeniósł się do Angers miasta w zachodniej Francji nad rzeką Maine.
Już od początku znane były zadania i cele rządu.
Były nimi: walka o niepodległość , suwerenność, wolność i integralność Rzeczypospolitej Polskiej w sojuszu z Francją i Wielką Brytanią, zwycięstwo nad III Rzeszą i zawarcie sprawiedliwego pokoju , odbudowę państwa polskiego o demokratycznym ustroju politycznym i wprowadzenie reform społeczno- gospodarczych.
Premier formalnie podlegał prezydentowi Rzeczypospolitej, ale na podstawie umowy paryskiej, uzyskał wpływ na podejmowanie wszystkich istotnych decyzji między innymi personalnych.
Taki był stan faktyczny , to Władysław Sikorski pełnił władze w rządzie RP , aż do katastrofy w Gibraltarze w której zginął.
Organem doradczym i opiniodawczym rządu była Rada Narodowa.
Składała się ona z 22 przedstawicieli stronnictw rządowych , początkowo kierował nią Ignacy Paderewski, ale ze względu na stan zdrowia swoją funkcję przekazał Stanisławowi Mikołajczykowi.
Rząd sprawował zwierzchnictwo nad formowanymi na uchodzctwie siłami zbrojnymi .
Zawarł sojusze z Francją i Wielką Brytanią umożliwiające tworzenie sił zbrojnych na ich terenach. Jednak i w Angers rząd nie obradował długo 18 czerwca 1940 po zajęciu Francji przez III Rzeszę ,rząd emigrował do Londynu.

5 sierpnia 1940 roku generał Władysław Sikorski podpisał umowę polsko-brytyjską o utworzeniu wojsk polskich w Wielkiej Brytanii.
Rząd polski ulokował się w okazałej rezydencji Rotschilds Palace przy Kenigston Palace Gardens, sztab naczelnego dowództwa otrzymał do dyspozycji hotel Rubens położony niedaleko Pałacu Buckingham.
Od początku rząd polski aktywnie zajął się wydawaniem gazet m.in. „Wiadomości Polskich”.
Znaczny udział wojsk polskich w Bitwie o Anglię i pod Monte Cassino a także wojsk gen. Andersa w Rosji dały duży autorytet rządowi polskiemu na obczyźnie.

Pod namową władz brytyjskich premier Sikorski podpisał 30 lipca 1941 Układ Siorski-Majski regulujący stosunki dyplomatyczne Polski i ZSRR.
Jednak stosunki Polsko- Radzieckie pogorszyły się znacznie po odkryciu przez Niemców zbrodni w Katyniu w kwietniu 1943 roku.
Kiedy zginął premier Sikorski zastąpił go Stanisław Mikołajczyk.
Za jego kadencji na oswobadzanych , przez Armię Czerwoną, ziemiach polskich powstał Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego, który w manifeście z dnia 22 lipca 1944 roku ogłosił ,że nie podporządkowuje się rządowi.
Klęską rządu Mikołajczyka było ustalenie Linii Curzona , jako nowej granicy Polsko- Radzieckiej. Skłoniło go to do dymisji.
Nowy rząd Tomasza Arciszewskiego nie przyjął postanowień konferencji w Jałcie ,co oznaczało ,że walka o niepodległość Polski nie zakończy się z końcem wojny rząd londyński nie zaprzestanie swojej działalności po wrześniu 1945 roku.

Po wojnie i odcięciu subwencji brytyjskich rząd polski skupił się na gromadzeniu funduszy.
Anglicy nie zastosowali żadnych restrykcji wobec rządu Arciszewskiego ,wręcz przeciwnie, utworzyli specjalny fundusz dla polskiego rządu a także pomogli zdemobilizować polską, ponad 200 tysięczną armię na obczyźnie.
Polacy w Anglii zajęli się małymi biznesami w większości z powodzeniem.
Po roku 1945 rząd londyński był uznawany przez polonię w wielu krajach za jedyny legalny.
Wielu jego dotychczasowych działaczy powróciło do Polski.
W czerwcu zmarł prezydent Raczkiewicz, na swojego następcę wybrał szefa kancelarii Augusta Zaleskiego.
Moim zdaniem był to największy błąd i porażka rządu londyńskiego, gdyż spowodował stopniową destrukcję i podział w jego szeregach.
Nowy prezydent budził kontrowersję, był nie lubiany w Londynie.
Ten okres rządu londyńskiego charakteryzował się licznymi waśniami i kłótniami.
Powstała Rada Trzech czyli opozycja dla nie lubianego prezydenta.
W jej skład wchodzili Edward Raczyński , gen. Władysław Anders i po śmierci Tomasza Arciszewskiego gen. Tadeusz Komorowski.
Ten ostatni został wybrany premierem w roku 1947.
Działania polskiej dyplomacji na konferencji w Genewie w roku 1955, na której mówiono o krajach ujarzmionych przez ZSRR, spełzły na niczym.
Kadencje kolejnych premierów nie wprowadziły ładu w działalności rządu londyńskiego ani Tadeusz Tomaszewski, gen. Roman Odierżyński ani Jerzy Hryniewski nie złagodzili napięć między prezydentem a jego przeciwnikami.
Rządy Stanisława Mackiewicza i Hugona Hanke wprowadziły odrobinę spokoju, ale dopóki prezydentem był Zaleski nic nie mogło złagodzić napięć.
W czerwcu 1956 roku doszło do manifestacji w Poznaniu.
Rząd odebrał to jako sprzeciw społeczeństwa wobec komunistycznej władzy.
Dojście do władzy władysława Gomułki i jego duże poparcie wśród społeczeństwa wzbudziły niepokój w szeregach rządowych.
W latach 50-70 rząd wielokrotnie apelował do mocarstw zachodnich o pomoc finansową dla Polski ,a ale nie dał to skutków.
Rada Trzech miała słaby autorytet i mało do powiedzenia na arenie międzynarodowej..
W maju 1970 roku zmarł gen. Władysław Anders a w tym czasie premierem był Aleksander Zawisza.
Okres jego rządów był końcem epoki kryzysu w rządzie polskim na emigracji.

W roku 1972 zmarł prezydent Zaleski.
Na jego miejsce wybrano profesora Stanisława Ostrowskiego.
Scalony rząd na obczyźnie zdał sobie sprawę ,że jego decyzje nie maja wpływu na wydarzenia w kraju.
Rząd londyński stawał się bezsilny i prawie nikt się z nim nie liczył.
W latach 70 Egzekutywa Zjednoczenia Narodowego- ówczesny rząd złożył protest w OZN
W sprawie represji paszportowych wobec prymasa Stefana Wyszyńskiego, bezskutecznie.
W roku 1979 prezydentem został Edward Raczyński a premierem po Zygmuncie Muchniewskim i Alfredzie Urbańskim został wybrany , późniejszy prezydent, Kazimierz Sabbat.
Wspierali oni Związek Harcerstwa Polskiego, jako jedyną szkołę patriotyzmu i polskości.
W grudniu 1981 roku po wprowadzeniu stanu wojennego prezydent Edward Raczyński wygłosił orędzie do narodu polskiego.
Mówił on między innymi o tym ,że Polacy muszą mieć wiarę i siłę a rząd socjalistyczny niedługo upadnie.
Po ustąpieniu Edwarda Raczyńskiego w 1986 roku prezydentem został Kazimierz Subbat, przedstawiciel młodego, Powojennego pokolenia.
Jego następcą został Ryszard Kaczorowski- Ostatni prezydent Rzeczypospolitej na obczyźnie.
Objęci władzy przez Kaczorowskiego zbiegło się z przemianami politycznymi w Polsce.
Po pierwszych wolnych wyborach w Polsce w 1990 roku prezydent Kaczorowski zdecydował o zakończeniu swojej działalności.
W grudniu 1990 roku prezydent Ryszard Kaczorowski i premier Edward Szczepanik przyjechali do Polski i w Warszawie w Pałacu Królewskim przekazali insygnia władzy pierwszemu od 61 lat demokratycznie wybranemu prezydentowi.
Zakończyła się trudna misja Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na obczyźnie jedynego takiego w historii polski.

Władzę Rządu Londyńskiego można oceniać w różny sposób.
Mim zdaniem Rząd Londyński spełnił swą rolę, był autonomiczny i zawsze się sprzeciwiał temu co złe dla Polski.
Według mnie słaba pozycja i mała ilość sukcesów na arenie politycznej, spowodowana była rozłamem wewnętrznym rządu , głównie przez osobę Augusta Zaleskiego.
Ale okazało się ,że Polacy potrafią walczyć o swoje lepiej niż politycy i na szczęście dla mojego i przyszłych pokoleń ,żyję w wyjątkowych czasach swobody i wolności o którą walczyło kilka pokoleń

AUTOR : GRZEGORZ K. OLSZTYN
E-mail: [email protected]