Stefan Batory - panowanie

Po ucieczce do Francji wybranego w roku 1574 na króla Polski Henryka z dynastii Walezjuszy doszło do zamętu w kraju. Wynikła konieczność przeprowadzenia natychmiastowo nowej elekcji. Liczyli się w niej dwaj kandydaci. Maksymilian II z dynastii Habsburgów popierany przez magnaterię, szczególniej litewska, senat i jak się później okaże Gdańsk, oraz Anna ostatnia Jagiellonka popierana przez masy szlacheckie które wierne historii i tradycji widziały na tronie "Piasta". Na męża został jej wybrany Stefan Batory, książę Siedmiogrodu, którego poślubiła 15 grudnia 1575 roku . Dzięki swemu refleksowi jako pierwszy pojawił się w Królestwie co przechyliło szale zwycięstwa ostatecznie na jego stronę. Koronował się w Krakowie w 1576 roku. Je4dnakże u początków swego panowania Batory miał bardzo osłabioną pozycje. Przeciwko niemu była część duchowieństwa oraz wyżej wymieniony Gdańsk cieszący się poparciem Danii, który obawiała się że Batory będzie kontynuował politykę prowadzoną przez Zygmunta Augusta który usilnie dążył do egzekwowania suwerennych praw Polski na morzu. Konflikt zbrojny był nieunikniony. Doszło do niego w 1577 roku nad Jeziorem Lubieszowskim. Starcie to było zwycięskie dla wojsk Batorego, jednakże oblężenie świetnie ufortyfikowanego miasta nie przynosiło rezultatu. Ostatecznie w wyniku dywersji floty duńskiej dochodzi do zniszczenia konkurencyjnych portów z Elblągiem włącznie. Po tych wydarzeniach Gdańsk zapłacił kontrybucje wojenną i uznał Stefana Batorego królem polski w zamian Batory cofnął konstytucje Karnkowskiego i przywrócił miastu wszystkie dawne przywileje. Co wystarczyło Batoremu gdyż jego celem nadrzędnym było wojna z Moskwą o Inflanty. Jednakże zanim doszło do tej wojny w roku 1578 powstał Trybunał Koronny sądu apelacyjnego. Na sesjach oddzielnych dla Małopolski i Wielkopolski miał rozstrzygać sprawy związane z odwołaniami do sądów niższej instancji. Początkowo te apelacje były kierowane przed sąd królewski. Batory wykonał ukłon w stronę szlachty, gdyż od tej pory w skład Trybunału Koronnego weszli deputaci wybierani przez nią na specjalnych sejmikach. Był to duży sukces szlachty. Rok 1579 był datą rozpoczęcia wojny z Rosją. Można wyodrębnić w niej trzy kampanie. 1579 wojska polskie zdobywają miasto Połock. Rok później zdobyte zostają Wielkie Łuki. Kolejny rok 1581 przynosi uchwałę o dodatkowym poborze i z jeszcze większą armią Polacy uderzają na Psków, nie zostaje on jednak zdobyty gdyż w 1582 rozpoczęły się rozmowy polsko-rosyjskie zakończone podpisaniem dziesięcioletniego rozejmu w Jamie Zapolskim, na mocy którego Rosja zwraca Inflanty oraz zrzeka się ziemi połockiej. Na 120 lat Rosja zostaje pozbawiona "okna na świat" czyli dostępu do morza. Rozejm ten zamyka pierwszy akt wojny z Rosją, przesuniętej w czasie na skutek śmierci Batorego w 1586 roku. Niewątpliwie Batory był przede wszystkim żołnierzem, jednak wiele jego działań świadczy o jego zainteresowaniu nauką. W 1579 roku założył w Wilnie na miejscu kolegium jezuickiego nową szkołę wyższą-Akademie Wileńska której pierwszym rektorem był znany jezuita, działacz kontrreformacji Piotr Skarga. Batory był również zwolennikiem rodzącego się w Anglii merkantylizmu. Popierał wynalazki, poszukiwania górnicze, interesował się rozwojem handlu i rzemiosła. Niestety krótki, gdyż tylko ośmioletni czas panowania, oraz silnie nadwątlony przez szereg wcześniejszych wydarzeń autorytet króla nie pozwoliły mu na zrealizowanie wszystkich zamierzeń.