Morskie oko

W okresie międzywojennym Państwowa Rada Ochrony Przyrody prowadziła starania o utworzenie w Tatrach Parku Narodowego. Utworzony w 1954 roku, w województwie małopolskim. Powierzchnia 21 164 ha (w tym 11 514 pod ochroną ścisłą). Siedzibą dyrekcji jest Zakopane. Obejmuje północną część masywu Tatr. Na obszarze TPN występuje przeszło 10.000 gatunków roślin i zwierząt. Tatry stanowią centrum endemizmu i flory wysokogórskiej, w tym wielu bardzo rzadkich gatunków reliktowych. Wśród samych gatunków roślin kwiatowych występuje tu 35 endemitów i subendemitów tatrzańskich. Tatrzański Park Narodowy na południu graniczy z parkiem narodowym Słowacji (TANAP), wspólnie z którym stanowi Międzynarodowy Rezerwat Biosfery (utworzony 1992 przez UNESCO).

Tatrzański Park Narodowy obejmuje jedyny w swoim rodzaju obszar przyrody wysokogórskiej, stanowiący najpiękniejszy fragment krajobrazu Polski. W łańcuchu Karpat, o który opiera się południowa granica naszego kraju, Tatry wyodrębniają się jako gniazdo górskie o urozmaiconej przyrodzie oraz niezwykłym bogactwie form. Przedstawiają one nie tylko obszar wyjątkowo cenny pod względem naukowym, lecz także wspaniały klejnot górskiej przyrody.

Główny trzon Tatr stanowi granit, skała pochodzenia magmowego, która tworzy tło dla innych występujących tu utworów, tj. skał osadowych, przede wszystkim wapieni . Obecna, urozmaicona rzeźba Tatr jest wynikiem ruchów górotwórczych, wypiętrzeń i fałdowań oraz rezultatem działalności lodowców i trwającej do dziś erozji wodnej i wietrznej. Wśród skał osadowych można wyróżnić , występujące w tzw. serii wierchowej lub pochodzącej z trzeciorzędu oraz płaszczowiny wysunięte od południa i tworzące stoki regli. W epoce lodowej wskutek ogólnego obniżenia temperatury Tatry były ośrodkiem odrębnego zlodowacenia. Rzeźbę ich urozmaicają "kary"- kotły lodowcowe. Powstałe w tych miejscach, lub wskutek zatarasowania odpływu wód moreną lodowcową liczne jeziora tatrzańskie są cenną ozdobą krajobrazu, podobnie jak piękne, ukształtowane przez lodowiec doliny.

Z działalnością wód związane jest tworzenie się na nachylonych ścianach rynien i grzęd, rzeźbiących wapienne stoki. Zjawiska krasowe dały początek zapadliskom podziemnym, głębokim szczelinom i wywierzyskom. Procesom tym zawdzięczają także powstanie jaskinie tatrzańskie, kryjące wiele cennych osobliwości przyrodniczych, pozwalających nauce odczytać tajemnice przeszłości Tatr. Wśród jaskiń zasługuje na szczególną uwagę tzw. Grota Lodowa w Ciemniaku, znana z występowania wiecznego lodu.

W Tatrach znajdują się najwyższe nasze szczyty górskie z Rysami na czele (2499m) Wynikiem zróżnicowania warunków klimatycznych jest piętrowy układ roślinności. Jednym z najbardziej istotnych składników krajobrazu tatrzańskiego są lasy, obecnie bardzo zniekształcone w swym wyglądzie przez człowieka, które ciemnozielonym płaszczem pokrywają malownicze stoki regli. Regiel Dolny, sięgający od 1000 m n.p.m. do górnej granicy występowania buka tj. do wysokości 1250 m n.p.m. jest piętrem, dla którego właściwe są nieliczne dziś zachowane lasy mieszane, złożone z jodły, buka i świerka, zawierające domieszkę jaworu. Nad potokami występuje ponadto olsza szara i wierzba siwa. Wyżej, aż do wysokości 15000 m ciągnie się uboższe już pod względem florystycznym piętro regla górnego, w którym znajdują się zespoły leśne złożone ze świerka i zawierające jako domieszkę nielicznie występujący jawor i modrzew. Kraina regli to obszar panowania lasu, powyżej którego występuje sięgające do 1900 m piętro kosodrzewiny, tworzącej zwarte zarośla, a w górnych partiach - pojedynczo rozrzucone kępy. Kosodrzewina spełnia tu, na stokach górskich i w wyższych partiach , rolę ochronną , stąd też konieczna jest całkowita ochrona kosodrzewiny. Ponad piętrem kosodrzewiny panują zespoły roślinności alpejskiej, sięgającej wysokości 2250 m n.p.m., powyżej której wznoszą się już tylko nagie turnie.
Lasy tatrzańskie uległy zniekształceniu wskutek długotrwałej niewłaściwej gospodarki leśnej. Przywrócenie tym lasom naturalnego składu i właściwej struktury jest ważnym zadaniem stojącym przed gospodarką leśną Parku Narodowego.

Wskutek właściwości surowego klimatu , który czyni okres wegetacji bardzo krótkim, roślinność Tatr posiada wybitnie górski charakter. Wśród rzadkich gatunków zasługuje na uwagę występująca u nas tylko w Tatrach limba, dawniej często spotykana w pobliżu górnej granicy lasów, dziś niezmiernie rzadka. Zachowanie limby i zapewnienie trwałego utrzymania jej jako składnika flory tatrzańskiej jest pilnym postulatem ochrony przyrody. Z drzew zasługuje również na uwagę cis, już bardzo nielicznie występujący oraz spotykana w reglu dolnym mąkina.
Gatunkiem roślinnym poważnie zagrożonym i coraz rzadszym w Tatrach jest piękna szarotka, zwana przez ludność góralską "kocimi łapkami", która corocznie pada ofiarą masowego niszczenia. Należy przeciwdziałać zrywaniu szarotek oraz uświadamiać o tym innych.
Na uwagę zasługuje rzadki storczyk obuwik, będący jedną z najpiękniejszych kwitnących roślin tatrzańskich, bezmyślnie niszczony przez nieuświadomionych turystów, podobnie jak coraz rzadszy w Tatrach dziewięścił bezłodygowy, zdobiący upłazy i skały.
Z wiosennym krajobrazem tatrzańskim nieodłącznie związane są piękne krokusy, których fioletowe kwiaty tworzą na polanach barwne łany, podobnie jak lśniące niebieskie kwiaty goryczki wiosennej zdobiące później polany i hale tatrzańskie. Do znanych roślin należy podlegająca ochronie lilia złotogłów, zwana przez górali luleją, która obok szarotki i dziewięćsiłu jest najczęstszym motywem w ornamentyce podhalańskiej. Wśród najpiękniejszych roślin tatrzańskich zasługują m. in. na uwagę: fiołek alpejski i liczne odmiany goryczki.
Również niektóre elementy fauny związane są z krajobrazem Tatr, będących jedyną ostoją dla rzadkich, tylko tu występujących zwierząt, przede wszystkim kozicy, która utrzymuje się jeszcze wśród niedostępnych turni oraz świstaka nielicznie występującego wśród głazów w górnych częściach niektórych dolin.

Utrzymanie tych cennych gatunków zwierząt, zapewnienie im warunków bytu i rozmnażania się powinno być nie tylko ambicją nauki, lecz także powszechnym nakazem społecznym, bo wszak od przestrzegania przez ogół bezwzględnej ochrony tych zwierząt i zapewnienia im spokoju jest uzależnione osiągnięcie tego celu. Przedstawicielem dawnej bogatej fałny tatrzańskiej jest także niedźwiedź, obecnie już bardzo nielicznie reprezentowany.

Z innych zwierząt występują: ryś, jeleń, sarna, lis, zaś z ptaków-szybujący wśród turni orzeł przedni, a ponadto puchacz, typowy mieszkaniec gór drozd obrożny, głuszec i inne. Wody górskich potoków oraz stawów zamieszkują liczne gatunki ryb; bogato reprezentowany jest także świat owadów.

Tatry są obszarem o nieporównywalnych walorach turystycznych. Piękna przyroda górska, wspaniałe widoki roztaczające się z hal na otaczające skaliste szczyty, doliny, z których wiele odznacza się niezwykłym pięknem, przyciągają od dziesiątków lat niezliczone rzesze turystów.